Neerlandia. Jaargang 66

[p. 199]

Zuid-Afrika
Cultureel leven in Zuid-Afrika
Nieuw stedelijk kunstmuseum in Pretoria

Pretoria, de hoofdstad van de Zuidafrikaanse republiek, beschikt niet, zoals Kaapstad en Johannesburg, over een eigen museum voor schone kunsten. Wel bezit de stad een verzameling schilderijen, doch deze is ondergebracht in enkele bovenzalen van de stadszaal. Tot voor enkele jaren voerde mevr. Gerda Oerder-Pitlo, weduwe van de schilder Frans Oerder, daar het beheer. Enige tijd terug is zij overleden.

Het plan voor de bouw van een museum, de hoofdstad waardig, in de woonbuurt die de idyllische naam ‘Arcadia’ draagt, is nu aan de uitvoering toe. De 19e oktober heeft Dr. H.F. Verwoerd, de eerste minister, de hoeksteen gelegd.

Daarbij sprak hij de hoop uit, dat het nieuwe museum niet een ‘tempel van snobbisme en onechtheid’ zou worden, maar een plaats waar alle kunstliefhebbers zich op hun gemak zouden voelen, ook de ‘gewone’ lieden die het niet eens zijn met de verering van snobbistisch werk.

Heden ten dage zijn wij zo sterk met de stoffelijke waarden van het leven bezig - zo zeide hij - dat wij soms vergeten, dat de mens niet alleen bij brood kan leven: Geestelijke waarden, orde en tucht zijn van evengrote betekenis en mogen niet worden verwaarloosd. De fundamentele waarden die bijdragen tot wat wij hebben bereikt zijn de dingen die een beschaafd volk onderscheiden van een op zuiver technische doelmatigheid ingesteld volk. Het gebeurt vaak, dat de zakenman, de industrieel en de wetenschapsman worden geëerd en erkend, en niet de opvoeder, de kunstenaar en de wijsgeer. Het leven zou zeker armer zijn zonder de arbeid van de laatstgenoemde groep mensen, die de fijnere hoedanigheden van de mens kunnen zien en weergeven.

De heer Verwoerd sprak de hoop uit, dat het museum ook de kunst van kunstenaars van nationale en internationale faam zou tentoonstellen en dat er een plaats zal zijn voor de werken van die kunstenaars die nog bezig zijn hun weg in de wereld te vinden en te eniger tijd beroemd kunnen worden.

Het zal niet gemakkelijk zijn, een geschikte directeur te vinden als het museum gereed is. Zowel Johannesburg als Kaapstad zoeken leiders voor hun kunstmusea, sinds de oude directeur, resp. onder-directeur, zijn vertrokken.

Bibliotheekwezen

In november werd in Pretoria de tweede nationale conferentie voor bibliotheekwezen gehouden. Het was vier en dertig jaar geleden dat de eerste plaatsvond, een periode die een geweldige ontwikkeling ook op dit gebied te zien heeft gegeven.

Er zijn bijzonder goede en uitgebreide bibliotheken in Zuid-Afrika en vooral de grote steden hebben niet te klagen over gebrek ook aan de nieuwste literatuur op alle gebied en in verschillende talen, waaronder het Nederlands nog altijd een grote plaats inneemt, die de laatste tijd, vooral door toedoen van de heer G.W. Eybers in Pretoria en sinds de Engelse invloed in de leiding der Staatsbibliotheek tot meer erkenning van de betekenis der Nederlandse boeken is genoopt, ruimer is geworden.

Ik herinner ook aan de Nederlandse bibliotheek in Kaapstad, waartoe het Algemeen Nederlands Verbond veel heeft bijgedragen, en denk hierbij vooral aan wijlen de heer Oudschans Dentz.

Maar buiten de grote steden is het niet gemakkelijk om de boeken te verkrijgen die men wil lezen; de afstanden tussen de dorpen en de steden en de dorpen onderling, om maar te zwijgen van de geïsoleerde ligging van vele boerenplaatsen, zijn hier het grote bezwaar. In de vier Zuidafrikaanse provinciën zijn provinciale bibliotheken reeds jaren bezig met oprichting van bibliotheken in de voornaamste centraal gelegen dorpen. Maar dit is niet genoeg in een schaars bevolkt land en zo zijn er ook alweer sedert jaren rondreizende mobiele bibliotheken, die allerwegen grote aftrek vinden. Waar heeft men beter de tijd tot lezen dan op het platteland?

In Transvaal heb ik iets van dit werk gezien; op uitnodiging van de energieke provinciale bibliothecaris de heer H.M. Robinson ben ik enkele keren meegereisd - o.a. naar Nelspruit, Ermelo en Middelburg - om bij de opening van een plaatselijke bibliotheek tegenwoordig te zijn en ik heb grote waardering voor dit pionierswerk op bibliotheekgebied gekregen. Voor mij als attaché voor pers. en culturele zaken bij de Nederlandse Ambassade was dit destijds dubbel aantrekkelijk, omdat de heer Robinson de Nederlandse boeken steeds een grote plaats inruimde en mij bij de tentoonstellingen ter gelegenheid van de opening van zulk een nieuwe boekennederzetting, de kans gaf tot uitstalling van Nederlandse kunstreprodukties of boekuitgaven. Ook in Natal waar de heer Seeleman de leiding had, heb ik gezien hoeveel er wordt gedaan om de Afrikaner lectuur van waarde onder de leesgrage ogen te brengen.

De heer Robinson achtte de conferentie, die intussen is gehouden, maar waarvan ik nog geen verslag zag, van veel betekenis, nu er zoveel verschillende mensen verantwoordelijk zijn voor de zorg en instandhouding van de velerlei bibliotheekdiensten in het land, zodat gezamenlijk overleg inzake de gedragslijn en de verdere ontwikkeling van het nationale bibliotheekwezen kan worden gepleegd. Een voornaam punt op de agenda was de samenwerking en de steun aan een orgaan dat de taak zal hebben de genomen besluiten uit te voeren. Ook valt te vermelden de hulp aan de diensten voor speciale bevolkingsgroepen, want de bibliotheken werken ook voor de nietblanke bevolkingsgroepen. Deze hebben weliswaar hun eigen belangstelling, achtergrond, ontwikkeling en taal - de ontwikkelde bantoes spreken vrijwel allen Engels - en hebben dus hun eigen wensen, maar het is jammer, dat ook op dit gebied afzonderlijkheid wordt betracht. Op dit cultuurniveau zou toch gezamenlijk gebruik van de diensten m.i. althans niet belet moeten worden. Hier doen zich natuurlijk omstandigheden voor, waarover het moeilijk te oordelen valt op deze afstand.

‘Zuid-Afrika's toekomst op intellectueel en wetenschappelijk gebied is grotendeels afhankelijk van de boekenverzameling onzer bibliotheken en de diensten welke zij kunnen bieden voor de bewaring en uitbreiding van onze kostbare Westerse erfenis. Onze bibliotheken moeten worden beschouwd als de verzamelplaatsen waarin de beste intellectuele produkten van de menselijke geest worden bewaard en toegankelijk gemaakt langs de meest geschikte wegen aan studenten en onderzoekers.’

Met deze woorden van de heer Robinson zal zeker iedereen instemmen.

Indien het verslag van deze conferentie die onder leiding stond van de heer P. Grobbelaar, de secretaris van ‘Onderwys, Kuns en Wetenskap’ en waar meer andere volksleiders dan bibliothecarissen waren, nog aanleiding geeft voor meer mededelingen hoop ik die t.g.t. nog te doen volgen.

P. KORTHUYS.