Neerlandia. Jaargang 66

[p. 169]

A.N.V. Nieuws

Uitreiking Visser-Neerlandia-prijzen
voor toneel en muziek

Zaterdagmiddag 6 oktober 1962 heeft in de tot op de laatste plaats bezette Tuinzaal van het Parkhotel in Den Haag de plechtige uitreiking plaats gevonden van de Visser-Neerlandiaprijzen voor muziek en toneel.

De voorzitter van het Algemeen Nederlands Verbond, de heer F. Koote heette alle aanwezigen hartelijk welkom, in de eerste plaats de drie prijswinnaars met familieleden en vrienden, voor wie een grote schare belangstellenden naar het Parkhotel was gekomen. De heer Koote noemde het voltallig dagelijks bestuur, leden van het hoofdbestuur van het Verbond, juryleden van de toneel- en muziekcommissie tot toekenning der Visser-Neerlandiaprijzen en leden der andere commissies, voorts winnaars van een toneelof muziekprijs uit vorige jaren, enige inzenders van een toneelstuk of compositie in 1961, leden van het Algemeen Nederlands Verbond, vooral uit Den Haag, familieleden van de erflater, vertegenwoordigers van verschillende verenigingen, o.a. de Vereniging van Letterkundigen, genodigden en de Pers.

De voorzitter schetste de gang van zaken bij de uitvoering van de niet geringe taak van de in het bijzonder bij het onderzoek der 50 ingezonden toneelstukken (37 uit Noord- en 13 uit Zuid-Nederland) betrokken commissie, bestaande uit mejuffrouw Simonis (Den Haag), de heer Balfoort (Antwerpen), de heer Koote (Den Haag) en de heer Van der Plaetse (Kortrijk).

De spreker betreurde het, dat zovele inzendingen, waaronder wel speelbare stukken waren, niet voor een bekroning in aanmerking kwamen, omdat ze in een erbarmelijk Nederlands waren geschreven of omdat het gegeven dikwijls zeer onbelangrijk was.

Volgens de leden van deze commissie en die van de vorige zou het aanbeveling verdienen, indien een andere oplossing werd gevonden voor het beoordelen van toneelstukken. Ook de leden van de muziekcommissie zouden liever zien dat composities, die reeds uitgevoerd zijn, door hen beoordeeld moesten worden.

De spreker bracht namens het hoofdbestuur de juryleden dank voor het door hen verrichte werk. Men mag er zeker van zijn dat degene, wien na een gunstige beoordeling van de jury een Visser-Neerlandiaprijs wordt toegekend wel iets presteert op toneel- of op muziegebied. Op het ogenblik is het wel zo, dat men in ons land zegt: ‘Deze man of vrouw is een goed toneelschrijver of componist, want hij of zij heeft een Visser-Neerlandiaprijs ontvangen’.

Dit jaar heeft de elfde uitreiking der Visser-Neerlandiaprijzen plaats gehad. Tientallen Nederlanders zijn in de loop der jaren voor hun daden of werken beloond. Uit de toneelwereld werden genoemd: Max Croiset, L.v. Hensbergen, Mr. A.J. Herzberg, H. Mulisch, Cees Nooteboom en J. Staal.

Uit de muziekwereld: Ant. van der Horst, Mr. Guillaume Landré, Léon Orthel en A. Voormolen.

Het A.N.V., zo besloot de voorzitter zijn inleiding, beoogt ongetwijfeld ook bevordering van de groei en bloei van het Nederlandse toneel- en muziekleven en daarom is het A.N.V. de drie prijswinnaars dankbaar voor hun steun, ter verwezenlijking van het ideaal van het Verbond.

De uitreiking der prijzen

De voorzitter, overgaande tot de eigenlijke uitreiking van de toegekende prijzen, richtte eerst het woord tot mevrouw Hella Haasse, die voor haar toneelstuk: ‘Een draad in het donker’ een Visser-Neerlandiaprijs voor toneel ontving.

De heer Koote herinnerde er in zijn toespraak aan mevrouw Haasse hier niet als een onbekende te begroeten, daar hij in 1954 haar lezing beluisterde voor de Haagse afdeling van het A.N.V. over ‘Nederlandse Kastelen’, naar aanleiding van haar boek ‘Het versterkte Huis’. Maar door haar werk als dichteres en vertaalster van poëzie, als schrijfster van essays, novellen en romans, ook door haar optreden voor radio en televisie, heeft haar naam voor iedereen in Nederland een bekende klank gekregen.

Stap voor stap volgde de heer Koote de prestaties en activiteiten van Hella Haasse, er haar aan herinnerend, dat zij op een door haar in 1957 in den Haag gehouden lezing over ‘De mens in de moderne literatuur’ o.a. zei, dat ze zich in Den Haag altijd gevoelde als een worm in de bek van een ooievaar, waarna spreker de hoop uitsprak, dat ze zich nu temidden van bewonderaars en bewonderaarsters prettiger zou voelen.

Haar bekroonde toneelstuk achtte hij te behoren tot haar literair werk.

Foto's Thurir
Boven: Ary Verhaer, Oscar van Hemel, Hella Haasse F. Koote.
Beneden, achter de tafel: Dr. jur. G.R. Piryns, P. Korthu Mr. W.L. Bicker Caarten, C. van Leeuwen en Mr. J. Fle ackers, leden hoofdbestuur.

In 1948 ontving mevrouw Hella Haasse de poëzieprijs van Amsterdam voor haar bundel Balladen en legenden. ‘Oeroeg’ werd door haar ingezonden onder het motto ‘Soeka toelis’ hetgeen betekent: ‘Ik houd van schrijven’.

Welnu - aldus de heer Koote - blijf van schrijven houden dan zult U een sieraad blijven van onze Nederlandse letterkunde. Moge het bekroonde toneelstuk door een van onze toneelgezelschappen in studie worden genomen en bij het Nederlandse publiek succes hebben.

Mevrouw Hella Haasse bedankte de heer Koote hartelijk voor zijn indrukwekkende toespraak, waarin hij allerlei details vermeldde, die hij bijna beter kende dan zij zelf. Een toneelstuk schrijven is, naar haar mening, de moeilijkste vorm van literatuur, omdat aan bepaalde eisen moet worden voldaan en de karakters een eigen plaats moet worden gegeven.

Zij ziet in deze prijs een aanmoediging voor haar poging naast haar andere werk ook een toneelstuk te schrijven.

Tot de heer Oscar van Hemel dan het woord richtende wees de heer Koote er op, dat de heer Van Hemel reeds eerder - in 1958 - een Visser-Neerlandiaprijs was toegekend voor zijn cantate ‘Maria Magdalena’ (voor koor, solo en orkest). Verwijzend naar het motto voor zijn bekroonde inzending: ‘Ars longa, vita

[p. 170]

brevis’, merkte de spreker op, dat de heer Van Hemel onlangs de 70-jarige leeftijd heeft bereikt en bij die gelegenheid werd benoemd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

De heer Koote gaf een opsomming van de indrukwekkende wijze waarop de heer Van Hemel de muziek heeft gediend en daarvoor op velerlei wijzen werd onderscheiden, onlangs nog met de Prof. van der Leeuwprijs. In zijn beoordeling van het zesde strijkkwartet schreef de jury o.a.: Wij hebben bewondering voor de wijze waarop Van Hemel in dit werk, een der moeilijkste compositietechnieken die de muziek kent, een der lastigst hanteerbare vormen, nl. die van het strijkkwartet, met meesterhand heeft aangevat. Hierbij is zijn diepgaande kennis van de mogelijkheden der strijkinstrumenten een waarborg gebleken voor een zo rijk mogelijke klankontplooiing, zowel van elk instrument afzonderlijk als van hun rijkgeschakeerde combinaties.

De heer Koote besloot met de wens, dat dit bekroonde zesde strijkkwartet evenals zijn in binnen- en buitenland zeer gewaar deerde vierde strijkkwartet, een glansstuk op het repertoire van het Nederlandse strijkkwartet mag worden.

In zijn dankwoord wees de heer Van Hemel er o.a. op, dat het gemakkelijker is te componeren dan een compositie uitgevoerd te krijgen, zelfs een kwartet, dat toch het visitekaartje van de componist wordt genoemd.

Daar hij zo juist van de voorzitter hoorde, dat er meer prijzen hadden kunnen worden uitgereikt zou hij willen voorstellen om componisten, wier werk bekroond werd maar die het niet tot een uitvoering kunnen brengen, die uitvoering met behulp van het A.N.V. te doen bewerkstelligen.

Tot de derde prijswinnaar, de heer Ary Verhaar, mèt de heer van Hemel ‘een recidivisser’, omdat ook hij in 1960 reeds een prijs ontving voor zijn ‘Drie sonates voor piano, opus B’, zeide de heer Koote, dat hij het prettig vond voor de tweede maal een Visser-Neerlandiaprijs aan hem uit te reiken, nu voor zijn strijkkwartet ‘Vivos Voco, opus 58’ en dat niet alleen aan de componist, maar tevens aan het Verbondslid Ary Verhaar.

De heer Koote gaf vervolgens een overzicht van Verhaars werk sedert 1931 en zijn werk als pianopedagoog.

Over zijn bekroonde strijkkwartet gaf de jury als oordeel, dat het een opmerkelijke inventieve begaafdheid verraadt, getuigt van een boeiende vormbehandeling en een door de componist aan de dag gelegde beheersing met betrekking tot de technische realisering van dit zo moeilijke klankmedium.

Na nog verschillende andere onderscheidingen te hebben gemomoreerd sprak de heer Koote de wens uit, dat zijn Vivos Voco’ veel succes mocht hebben en dat het niet zijn laatste werk zou zijn.

De heer Verhaar wilde na het warm betoog van Hella Haasse en het bewogen woord van Van Hemel in eigen toon daar tussen-in blijven en dan wilde hij er daarbij van uitgaan, dat er een zekere traditie is, welke betekent, dat een bekroond werk niet gelezen wordt, een bekroond toneelstuk niet gespeeld en een bekroonde compositie niet uitgevoerd wordt.

Een Visser-Neerlandiaprijs of een andere prijs betekent niet alleen 'n bewijs van waardering, maar ook inkomsten verzamelen, want de kunstenaar is tenslotte ook een ‘gewone dagloner’.

In het drietal met een Visser-Neerlandiaprijs onderscheiden personen ziet hij zich staan als het brons naast het goud (Hella Haasse) en het zilver (Oscar van Hemel).

De ontvangen prijs beschouwde ook hij als een nieuwe stimulans om het werk voort te zetten. Misschien wachtte ook hem nog eens ‘het goud’.

In zijn slotwoord nodigde de voorzitter de heer Koote de aanwezigen uit op onofficiële wijze nog wat bijeen te blijven. Aan deze uitnodiging gaven de meesten gaarne gehoor. De fotografen deden hun werk en iedereen onderhield zich met iedereen.

Een stijlvolle middag, mogelijk gemaakt door Mr. H.L.A. Visser, die, zoals de heer Van Hemel nog opmerkte, al zovelen heeft gelukkig gemaakt met ‘het slik der aarde’.

De K.R.O. gaf zaterdagavond een uitvoerig relaas van deze plechtigheid.