Neerlandia. Jaargang 65

Nederlands cultuurbeleid

Naar de mening van Thorbecke, de grote Nederlandse staatsman uit de vorige eeuw, was kunst geen regeringszaak en moest de regering elke bevordering van kunst of wetenschap achterwege laten. Deze bekende uitspraak weerspiegelde 100 jaar geleden zeker geen communis opinio, ze bevestigde veeleer de uitzondering op de regel, die ook in de 19de eeuwse practijk gold, n.l. dat de bevordering van kunsten en wetenschappen wel degelijk tevens een aangelegenheid van staatszorg was. De staat hield musea in stand, stichtte prijzen voor letterkunde en allerlei andere takken van kunstbeoefening etc. etc.

Wat met een moderne uitdrukking het cultuurbeleid van de overheid wordt genoemd, omvat thans meer dan het in stand houden van musea en het uitloven van prijzen voor letteren en schone kunsten. Onder meer is er het gehele terrein van cultuurspreiding en van volksontwikkeling bijgekomen. Thorbecke motiveerde destijds zijn standpunt door erop te wijzen, dat in de periode van Lodewijk XIV en Frederik de Grote de letterkundige lichamen meer ontwikkeling hadden belemmerd dan bevorderd. Het is ons, getuigen van de nefaste bemoeiingen van dictaturen met de cultuur, niet moeilijk. Thorbecke's motivering te onderschrijven, waar we zijn stand-

[p. 75]

punt niet delen. Dat hier een probleem ligt. is niet te ontkennen.

Hoe kan de overheid een cultuurbeleid voeren zonder bepaalde maatstaven op te dringen, zonder de cultuur, om nogmaals Thorbecke aan te halen, tot dreven en lanen te willen aanleggen. In onze democratisch-geregeerde maatschappij zijn de gezagsdragers zich over het algemeen wel bewust van het dilemma, dat een actieve bevordering van het culturele leven onvermijdelijk oproept, ze zijn zich er temeer van bewust, waar de verdediging van de westerse, Europese cultuurwaarden tegen een totalitair wereldbeeld een dringend gebod is. Cultuurzorg is nog steeds vrijwel uitsluitend een aangelegenheid van de afzonderlijke staten en het zal dat in hoofdzaak ook wel blijven. Niettemin wordt het vraagstuk tevens in Europees verband gesteld en tegen deze Europese achtergrond als een algemeen Nederlands probleem. Nederlands cultuurbeleid wordt in Nederland en in België door de regeringen gevoerd als een onderdeel van hun binnenlandse politiek. In zekere zin ook reeds als iets dat beide staten gezamenlijk aangaat, getuige de werking van de Gemengde Technische Commissie ter uitvoering van het Belgisch-Nederlandse Cultureel Accoord en de Conferentie der Nederlandse letteren.

Naar onze mening zal deze gezamenlijke zorg voor de Nederlandse cultuur een veel grotere aandacht en beklemtoning moeten krijgen dan thans nog het geval is. wil onder meer de Nederlandse component in het patroon van het eenwordende Europa voldoende tot haar recht komen. Daarom hebben wij het thema Nederlands Cultuurbeleid aan de orde gesteld op het 35e Nederlandse Congres. Het zal ingeleid worden door twee sprekers, die beiden zeer terzake kundig zijn op het gebied van de overheidszorg voor de cultuur en voorts aan de hand van deze inleidingen worden besproken door een aantal politici, die diverse richtingen in het Nederlandse en Belgische politieke leven vertegenwoordigen. Vóór de aanvang van het forumgesprek zal de problematiek, door de inleiders aan de orde gesteld, door Mr. H.J. Reinink, die evenals de vorige sprekers zijn sporen op het gebied van de cultuurzorg ten volle verdiend heeft, behandeld worden tegen een Europese achtergrond.

Moge het 35e Nederlandse Congres in brede kring de belangstelling voor een waarlijk Nederlands cultuurbeleid activeren.

De Congrescommissie.