Neerlandia. Jaargang 64

[p. 24]

Arnold Spoel (1859-1959)

Het Maandblad van de Nederlandse vereniging voor de Volkszang gaf ons toestemming uit het februari-nummer onderstaande bijdrage over Arnold Spoel van de hand van Dr. Tj. W.R. de Haan, voorzitter van het ‘Technisch College van de Nederlandse Vereniging voor de Volkszang’, over te nemen.

Dr. de Haan schrijft daarin het volgende:

Arnold Spoel, hij staat - zeer terecht - met een twaalftal regels vermeld en besproken in een beknopte en zeer verspreide ‘Encyclopedie der muziek’, tussen de Rus Jascha Spiwakowsky en de Duitser Ludwig Spohr. Veel immers heeft de actieve en sympathieke Arnold Spoel verricht in zijn lang leven. (Dordrecht 1859 - Den Haag 1934), en zijn blijvende betekenis ontleent hij aan zijn scheppend en nog meer aan zijn pedagogisch werk op het gebied van de Nederlandse volkszang. Van zijn composities werden volksbezit het gemoedelijke en tevens rustig-zelfbewuste ‘Wij willen Holland houwen’ en het grappig-kinderlijke liedje ‘Onder moeders paraplu’.

Den Haag huldigt Spoel

Het was een uitnemende gedachte van de afdeling Den Haag van de Nederlandse vereniging voor de Volkszang om aan deze voortreffelijke bezieler in de prettige zaal van ‘Diligentia’ een overrijke herinneringsavond te wijden (3e februari 1960).

Bij de ‘vaste’ dirigent - Hermans Stenz, een oude getrouwe van Arnold Spoel - was deze avond in de beste handen, geassisteerd als hij bovendien werd door een geestdriftig volkszangkoor en door de vaardige pianist Jaap Starrenburg. Tussen de nummers door gaf Herman Stenz - puttend uit een door hem bewaard boek van Spoel - menige bijzonderheid, die opneming verdient in een nog te schrijven geschiedenis van ‘Volkszang’. Had de eerste zangavond in Diligentia op 19 november 1914 plaats, op 10 april 1934 was men daar al toe aan zangavond nr. 150, terwijl er in andere steden zo'n 110 avonden onder zijn leiding werden gegeven. Ook overdag liet de bezielende voorganger het Nederlandse lied weerklinken: zo herinnert zich schrijver dezes een manifestatie op het koninklijk buitengoed ‘Raephorst’ te Wassenaar, die tot zijn mooiste kinderervaringen behoort. Voor een liederenreis door Duitsland moest het koor naarstig sparen. Maar tijdens de eerste repetitie in het vaderland, nà de reis, kreeg ieder koorlid, dank zij particuliere vrijgevigheid, zijn spaarduiten terug.

Spoel en het Nederl. lied

‘Ik ben een gelukkig mens, mede dank zij het Nederlandse lied’, placht Arnold Spoel, de bezieler, te zeggen. Als jongen van 8 jaar kreeg hij een harmonika, later door een tafelpiano vervangen. Leraar aan het Conservatorium - zo'n 40 jaar - wist hij op zijn beurt geestdrift en vakbekwaamheid op jongeren over te brengen. Na zijn dood getuigde Leo Lens, dagbladschrijver, hoe niemand zoals Spoel ‘het lied van de simpele dingen’ in de harten en in de huiskamers heeft weten te brengen.

En hierna kwam het van nieuws tot klinken, het lied door Spoel getoonzet en door Spoel gedirigeerd. Een lied, dat te dikwijls het stempel van zijn (klein) burgerlijke tijd draagt, dan dat het de jonge mensen van thans nog ten volle zal kunnen voldoen, maar dat niettemin, zoals het op 3 februari 1960 werd gebracht - vol stuwende geestdrift, geplaatst daarenboven in een historisch en warm-menselijk kader - een werfkracht bleek te bezitten, die hyperkritische volkslied-puristen tot nadenken mag stemmen.

Daar was ‘Van Holland wil ik zingen’, dat het niet stellen kon buiten ‘De herder met zijn kudde en met zijn trouwe hond’. Maar fleurig klonk ook heden nog ‘Ik hoor een vogel fluiten’, gezongen door het meisjeskoor. Drie knaapjes waagden zich daarna aan ‘Een jongen hoort op het water thuis’, dat met zijn nationale flinkheid zonder agressie of zelfverheffing nog geenszins uitgediend lijkt. Lovendaals ‘Liedje van de schoenlapper’ is qua tekst wat braafjes, maar heeft een aardige vondst in de melodie-herhaling, die ook ons motorische 1960-ers stellig aanspreekt, vooral als wij zelf meezingen.

Gebed voor het Vaderland

‘Gebed voor het Vaderland’ werd vóór de pauze door vierstemmig koor gezongen; na de pauze - krachtig en vol begrip - door de nu 82-jarige (!) Willem Segboer, aan wie Spoel het hymnische lied destijds heeft opgedragen en die er nu, 50 jaar nadien, een stormachtige instemming vanwege de dankbare zaal mee geoogst heeft. Iets voor de radio-volksliederenkwartiertjes van Ate Doornbosch: Dit stoere lied door een stoere grijsaard zo overtuigend en meeslepend gezongen. Jammer, dat de opname voor de radio alleen het programma vóór de pauze betrof.

Dit lied, zoals het na de pauze werd gebracht, vormde het hoogtepunt van de avond. Ook mevrouw Stenz wist de harten te winnen, in het bijzonder met ‘Misterieuze geschiedenis’, een olijk gevalletje. Voorts noemen wij nog ‘De schrijfmachine’ Jacob van Lennep's ‘Lied van het gongspil’ (iets voor de radio) en ‘Op de kermis’.

Na de pauze had de avond het verloop van de gebruikelijke volkszang-programma's: liederen door allen meegezongen, met steun van en kortelijks afgewisseld door het koor. Van wat toen aan de orde kwam, mag in het bijzonder worden gewaardeerd: ‘De frisse wind’ (variabel en levendig) ‘Zon op een pleintje’ en het in tekst en melodie fraai samenstemmende ‘Hoor, de muzikanten’ (tekst: Gré van Leur, muziek: Herman Stenz), met welk opwekkend nummer deze glansrijke avond werd besloten.