Neerlandia. Jaargang 64

[p. 12]

Taalspiegel

In de laatste Verbondsbestuursvergadering zijn stemmen opgegaan om, evenals vroeger, weer een taalrubriek in Neerlandia te openen. Het hooghouden van onze taal is immers een der doelstellingen van het Algemeen Nederlands Verbond.

Ik heb mij tot enige taaldeskundige A.N.V.-leden gewend met de vraag, op welke wijze het beste die taalrubriek zou kunnen worden verzorgd. Zij konden mij echter geen richtlijnen geven.

Men kan zich afvragen: moet het op dezelfde manier geschieden als in Elsevier, De Groene Amsterdammer of in het tijdschrift van het Genootschap ‘Onze Taal’!

Zijn er onder onze lezers taaldeskundigen, die een aanwijzing zouden kunnen geven?

Voelt men voor een maandelijks artikel over een onderwerp uit de taalwereld? Een dergelijk artikel zou o.a. kunnen worden geschreven naar aanleiding van een gehouden taalcongres, een pas verschenen populair-wetenschappelijk boek of een ander onderwerp op taalgebied.

Zo'n artikel kan door een onzer leden geschreven zijn, maar het kan ook overgenomen worden uit een krant of een tijdschrift.

Lezers, wij verwachten in elk geval ook Uw stem en Uw mening te horen!

F. Koote.

Ter verduidelijking van onze bedoeling laten we hier een artikel volgen, overgenomen uit de N.R.C. van 4 januari j.l., gewijd aan wetenschappelijke voordrachten, gehouden in de Kon. Nederlandse academie van wetenschappen in Amsterdam over de dialecten in Amsterdam en Rotterdam.

Pater J.J. Mittelmeijer, Amsterdammer van geboorte, sprak over het Jordaans; hij beschouwt dit als het basisdialect van Amsterdam. Na een aantal onderzoekingen is hij tot de conclusie gekomen dat er in de hoofdstad in de dialecten schakeringen zijn te onderscheiden, ten dele geografisch, ten dele sociaal. Zo zijn er verschillen tussen het noordelijke en het zuidelijke gedeelte van de Jordaan en tussen het dialect, dat wordt gesproken in de Jordaan en op Kattenburg. Aan de hand van bandopnamen van gesprekken tussen meisjes en jongens uit de twee stadswijken, demonstreerde de spreker deze verschillen.

In het Jordaans worden de klinkers lang uitgesproken. Bij sociaal lagere groeperingen hebben deze een lagere klank. In de Jordaan bestaan ook weer taalverschillen. Zo is er een ‘nozemjargon’ ontstaan in het noordelijke gedeelte van de buurt.

Prof. Rogier over het Rotterdams dialect

Sinds 14 mei 1940 heeft het Rotterdamse dialect geen tehuis meer. Dit zeide de in Rotterdam geboren prof. dr. L.J. Rogier, thans hoogleraar te Nijmegen. Het dialect heeft zich over de stadswijken verspreid. In de oude stadsdriehoek, niet groter dan een vierkante kilometer, binnen de wallen, is in de zeventiende eeuw het dialect ontstaan. In het dialect zijn geen schakeringen te onderscheiden. Dit hangt samen met het feit, dat Rotterdam lang het karakter van een provinciestad heeft behouden. Het dialect heette het Hoogbotersloots. Later hadden drie buurten een eigen dialect, de Boterslootse buurt, de Westerwagenstraatbuurt en de Waterstad. In de laatste buurt woonden de deftige Rotterdammers aan de Leuvehaven, de Wijnhaven en langs de Boompjes.

Er is in Rotterdam geen idioom, zo zeide de spreker. Steeds is het te doen om nuanceringen. Het aantal eigen woorden is sterk verminderd. Prof. Rogier gaf een groot aantal voorbeelden van spreekgewoonten. Zo hadden de Rotterdammers het vroeger niet over smullen maar over smikkelen. Het woord gracht komt in het Rotterdams niet voor. Steeds spreekt men van water, vaart of haven. Typisch Rotterdams is het woord hol voor stijgende straat. Woorden als hes en buis zijn in het Rotterdams onbekend. Altijd spreekt de inwoner van de Maasstad over blouse. Ook het woord schellen (bellen) is onbekend.

Een Rotterdams jongetje zegt 's morgens tegen de onderwijzeres, dat hij 's nachts een broertje heeft gehad in plaats van gekregen. Ook zegt de Rotterdammer, dat hij op de Kipstraat woont. Toen in de N.R.C., aldus prof. Rogier, eens een foto stond van een brand in de Kipstraat, zoals het onderschrift meldde, waren vele Rotterdammers verontwaardigd. Zij zijn op dit punt zeer gevoelig. Ook kan de rechtgeaarde Rotterdammer het woord traproede niet over zijn lippen krijgen. Hij zegt traproeie. Prof. Rogier zeide veel ontwikkelde Rotterdammers te hebben gekend die argeloos dialect spraken. Op de deftige meisjes-h.b.s. in de Witte de Withstraat, waar de spreker jaren geleden les gaf, heerste een lokale besmetting.

Prof. Rogier uit kritiek op het dialect, dat ‘Boefje’ in het gelijknamige boek van Brusse spreekt. In de taal verraadt de schrijver voortdurend dat hij Amsterdammer is, aldus de spreker.