Neerlandia. Jaargang 63

Amersfoort laat het verleden herleven

De bekende Utrechtse bisschop Hendrik van Vianden verleende 12 juni 1259 aan Amersfoort stadsrecht. Dit jaar viert deze stad zijn 700ste verjaardag met feestelijke herinneringen aan zijn verleden.

Vele burgeressen en burgers lopen er in sierlijke, kleurrijke gewa-den, zoals een paar eeuwen geleden gebruikelijk was, rond.

De oude poorten staan er weer. 's Avonds worden de gelukkig nog bestaande oude bouwwerken verlicht, o.a. de onovertroffen Waterpoort en de prachtige 95 meter hoge O.L.V.-toren, waaruit de klanken van Hemony's klokken over de oude binnenstad met haar schilderachtige grachtjes en oude gevels juichen.

Hemony tentoonstelling

Het is een sympathieke gedachte van de organisatoren van de feesten geweest op de Zonnehof een Hemony-tentoonstelling te houden.

Hier zijn klokken van verschillende ouderdom, grootte en herkomst samengebracht; hier wordt de gietkunst en het klokkenspel gedemonstreerd in een overzichtelijke opstelling met uitvoerige toelichting.

Het vakmanschap van de gebroeders Hemony is voor de roem der Nederlanders op het gebied van deze kunst van doorslaggevende betekenis geweest.

François Hemony (1609-1667) en Pierre Hemony (1619-1680) zijn afkomstig uit Levecourt in Lotharingen, maar hun arbeidsterrein ligt geheel in de Nederlanden. Zij hebben de beiaard tot volmaaktheid gebracht.

Van 1645 af waren ze in Zutfen, waar in 1646 burgemeesters hun een loffelijke oorkonde gaven na de levering van een klok van zuiverder klank dan men ooit gehoord had. Ze leverden aan Zutfen het eerste muzikaal volkomen verantwoorde klokkenspel.

Hoe wel de klokkengieter ij en toen maar tijdelijke inrichtingen waren, op de plaats waar klokken geleverd moesten worden, bood Amsterdam in 1655 aan Frans Hemony een gieterij en een woning aan. Voorts benoemde het Stadsbestuur hem tot stads-klokken- en geschutgieter.

Pieter verhuisde naar Gent in 1658 en maakte daar o.a. de beiaard van het Belfort. In 1664 kwam Pieter ook naar Amsterdam, waar hij, na het overlijden van zijn broer Frans, tot diens opvolger in stadsdienst werd benoemd.

Pieter Hemony overleed in Amsterdam in 1680. De Hemony's zijn in Nederland tot grote welvaart gekomen; de zoon van Frans, ook François geheten, was in 1683 in staat de ridderhofstede, het huis te Voorn bij Utrecht te kopen. (De ruïne bestaat nog).

De gebroeders Hemony hebben tussen 1644 en 1678 niet minder dan 50 beiaarden geleverd, Frans de meeste in de Noordelijke Nederlanden en Pieter vooral in de Zuidelijke Nederlanden.

Vele van hun klokken verkondigen nog altijd hun roem over de Nederlandse steden. Het nageslacht heeft hun kunst niet verloren laten gaan. Door Noordnederlandse en Vlaamse klokkengieterijen worden thans meer dan ooit klokken geleverd ter aanvulling van bestaande en tot inrichting van nieuwe carillons, zowel in binnen- als in buitenland, bijv. in Amerika en zelfs in Rusland.

De geschiedenis en de ontwikkeling van de beiaardindustrie maakt de Amersfoortse tentoonstelling aanschouwelijk door oorspronkelijke documenten, eigenhandig geschreven brieven der gebroeders Hemony, fotokopieën, kaarten en prachtige foto's van de torens, waarin de klokken hangen.

De drie Nederlandse klokkengieterijen van Heiligerlee, Aarle-Rixtel en Asten leverden voorbeelden uit hun werkplaats, o.a. een klein automatisch klokkenspel en een groot carillon, dat van tijd tot tijd wordt bespeeld door de leerlingen van de beiaardschool te Amersfoort.

Mooi klokkenspel

Zij, die zich de moeite gunnen naar deze uitzendingen te luisteren, zullen getroffen worden door de bijzondere melodieuse klanken, die de leerlingen uit de klokken weten te toveren. En de luisteraar zal zich duidelijker kunnen voorstellen, hoe weleer, toen de steden in Nederland en Vlaanderen nog gering van omvang waren, geklemd tussen grachten en vestingwallen lagen, de burgerij elke dag genoot van het carillonspel, dat de gehele stad bestreek.

Wij mogen Amersfoort gelukwensen met dit prachtige initiatief om tijdens de herdenkingsfeesten het carillon en het werk der gebroeders Hemony zo in het middelpunt te plaatsen.

***

De voorzitter van de afdeling Utrecht, de heer K. Braak, was zo vriendelijk op ons verzoek naar Amersfoort te gaan ter bezichtiging van genoemde tentoonstelling. Bovenstaand verslag is van zijn hand.