Neerlandia. Jaargang 63

[p. 41]

Indrukken en aantekeningen over Frans- of Zuid-Vlaanderen
VI

Hoewel de Zuid-Vlamingen er uiteraard nooit om gevvaagd hebben van de Nederlanden afgescheiden en gedenationaliseerd te worden, en de Franse nationaliteit te moeten aannemen, was dit het eerst het geval met de inwoners van Kales en het graaf schap Wijnen (midden zestiende eeuw), terwijl onder Lodewijk XIV (1643-1715) bij de Vrede der Pyreneeën (1659) het oostelijke deel van Artezië bij de Franse Staat aangehecht werd. Bij de Vrede van Aken volgde de rest van Zuid-Vlaanderen, met uitzondering van het Kamerrijkse, dat met de Vrede van Nijmegen (1678) verloren ging.

Tegen officiële en officieuze vervolging van het Nederlands, een der ‘Patois locaux’, die de vorming van de Franse ‘eenheidsstaat’ steeds in de weg hebben gestaan, hebben onze stamgenoten daar altijd gestreden, zowel met hoofd, als met hart en hand, zowel passief als aktief, vaak genoeg met het wapen in de hand. In dit laatste geval hebben zij dit gedaan vanaf een Gulden Sporenslag tot en met een Boerenkrijg, die in 1814 onder leiding stond van Lode Fruchaert uit Mergem (Merville), waarbij deze aanvoerder van de Jakobijnen en van Franse geschiedschrijvers de erenaam kreeg van ‘le nouveau Jean Chouan’, ‘le chef des Vendeens flamands’.

Het laatste openlijke verzet

Het laatste openlijke, passieve verzet tegen de Franse Staatsmacht vond plaats in het begin van onze twintigste eeuw, waarbij Zuidvlaamse soldaten weigerden de bevelen van hun volksvreemde officieren op te volgen. Hierop is het Franse Ministerie van Oorlog en Marine ertoe overgegaan de manschappen uit Zuid-Vlaanderen ieder in een ander deel van het rijk te laten opkomen.

Foto Combier
Houtkerke (Dept. Noord)

Snelle achteruitgang

Wat het culturele leven aangaat, moeten wij vaststellen, dat het Nederlands vooral sinds de eerste openlijke acties erteen in de tijd van Lodewijk (Pietje!) XIV en zeker sinds de Franse Revolutie steeds sneller achteruitging, tot het zelfs in de tweede helft der XIXe eeuwgeheel verdween. Onder invloed van de herleving van het nationaliteitsgevoel op het éinde der XIXe eeuw echter kwam er ook in Zuid-Vlaanderen eenplotselinge opleving en belangstelling voor het eigene. In het geheel genomen kunnen wij feitelijk drie perioden onderscheiden in de Nederlandse Taalbeoefening in Zuid-Vlaanderen, en wel:

± 9e-18e eeuw: met als toppunten het Hildebrands- en Lodewijks lied en de Duinkerker Michiel de Swaen (XVIIe eeuw)

Foto Veltmans
Richtingswijzers spreken boekdelen

18e-19e eeuw:periode van uitsterven 20ste eeuw: oudere generatie R. Despicht, R. van de Meule

jongere generatie M. Janssen, A. Rijckelinck, A. Andouche en J. de Clercq.

Evenals in Belgisch-Vlaanderen, Brabant enz. kunnen we hierbij niet voorbijgaan aan het feit, dat er in Zuid-Vlaanderen ook schrijvers zijn geweest, die - ofschoon bewust Vlaams - zich niet meer konden of durfden uitdrukken in de taal hunner vaad'ren. We noemen bier: E. Looten, L. de Baecker, A. Glorieux, H. Carnoy, J. Roosbroek en uiteindelijk de bekende Maxence van der Meersch.

Na een korte tijd vond de jongere Nederlands schrijvende generatie vooral kracht en steun doer de oprichting van het ‘Vlaams Verbond van Frankrij’ (1923), dat de bladen ‘De Vlaemsche Stemme in Frankrijk’ ('24), en ‘De Torrewachter’ ('29) uitgaf. Ook in de door het V.V.F. in het Frans verschijnende bladen ‘Le beffroi de Flandre’ ('19-'28) en ‘Le Lion de Flandre’ C29) verschenen talrijke in het Nederlands geschreven bijdragen. Het V.V.F. werd intussen door de Franse Staatsnationalisten in zijn working beknot, doch zijn blad, ‘Notre Flandre - Vlaamsche Heerd’ (abonn. 80 Bel g. fr. per jaar) verschijnt verder en heeft op het ogenblik meer abonnees dan ooit te voren.

Foto Veltmans
Wormhout (Zd. Vlaanderen)

Onze plicht als Groot-Nederlanders en Europeanen roept ons echter, onze stamgenoten in Zuid-Vlaanderen in hun strijd, die ook de onze is, bij te staan.

Geen verloren zaak

Welke middelen staan ons nu ten dienste, teneinde onze taal en cultuur in Zuid-Vlaanderen te redden en/of te doen herleven? Hierbij dient ons dan voor ogen te staan het voorbeeld van Bretagne, Ierland, Schotland, Raeto-Romanië enz., waar men gedeeltelijk erin geslaagd is een taal, die praktisch geen levende taal meer was, weer aan te leren of in ieder geval de belangstelling ervoor te doen herleven. Daar komt bovendien bij, dat al deze bovengenoemde volken of volksgroepen niet kunnen aansluiten aan een moderne, levende taal als het Nederlands, met een cultuurgebied van ± 18 miljoen mensen, terwijl dit voor de Zuid-Vlamingen (3,5 miljoen) zeker mogelijk is.

Op de eerste plaats zullen wij dus de 400.000 nog Nederlandssprekende Zuid-Vlamingen moeten behouden voor onze cultuur. Dit kan o.m. door het zenden van Nederlandse boeken, tijdschriften, toneelopvoeringen (Menschen lyk wyder!) contacten met alle gelijkgerichte bevolkingsgroepen, vooral op onderwijs- en toeristisch gebied. Dit dan vooral interregionaal, zoals dit al gebeurt in de vier Vlaanderens met de Zuid-Vlaamse Kultuurdagen te Waregem en Hulst, de vier-Vlaanderens-sterrit e.d.

Opnieuw Nederlands leren

Bij de niet meer Diets-voelende Zuid-Vlamingen zal allereerst gestreefd dienen te worden naar het opnieuw aanleren van het Nederlands in woord en geschrift, b.v. door mondelinge en schriftelijke cursussen; waar dit mogelijk blijkt dient dit te gebeuren door de bekende grammofoonplaten-cursussen, individueel of in studiegroepen (te Atrecht, Rijssel, Duinkerke, Bonen enz. en ook landelijk) in te richten. Hieraan dient waarschijnlijk wel een beperkte cultuurpolitieke activiteit per-

(vervolg 1ste kol. blz. 42)

[p. 42]

soonlijk en met advertenties in kranten e.d. vooraf te gaan, waarbij de Europese samenwerking een psychologisch en politiek gunstig gestemd klimaat kan scheppen voor een bredere belangstelling voor de oorspronkelijke taal van Zuid-Vlaanderen: het Nederlands.

Was het niet Gezelle, die ons leerde: ‘Frans-Vlaanderen, Frans-Vlaanderen, wie heet er U alzoo? Dat moet en 't zal veranderen’.

Dat moet en 't zal veranderen, als elke rechtgeaarde A.N.V.'er er zich voor zal inspannen, zodat wij eens zullen kunnen spreken van:

‘Het éne Nederland, van Marken- tot in Friezenland’.

Jaak J.H. Veltmans.

Literatuurlijst:

Mr. W.J.L. van Esch: De Fransche Nederlanden, Dixon & Co, Apeldoorn 1918.

H. van Bijleveld: Nederland in Frankrijk, De Zuidergrens der Nederlanden, De Sikkel, Antwerpen.

Prof. dr. V. Celen: Het Nederlands te Duinkerke door de eeuwen heen, V.T.B.- V.A.B. - Sanderus, Oudenaarde.

J.M. Gantois: Hoe ik mijn volk en mijn taal terugvond, ‘Wiek op’, Brugge.

Prof. dr. V. Celen, Frans-Vlaanderen in woord en beeld, V.T.B. - Sanderus, Oudenaarde.

Prof. dr. M. Valklioff: Geschiedenis en actualiteit der Frans-Nederlandse Taalgrens, Meulenhoff, A'dam 1950.

Joris Gheerland: Les pays de Resistance au Jacobinisme, Farre, Cholet, 1954.

Prof. dr. V. Celen: Herlevende Fransch-Vlaamsche Letterkunde, Pro Arte, Diest, 1954.

J.M. Gantois: Ons Nederland boven de Zomme, Vonksteen., Langemark, 1956.

De Blauwvoet-Het Gulden Vlies, Zuid-Vlaanderen-nummer 1949.

Notre Flandre-Vlaamse Heerd 1952-58.

De Autotoerist, V.A.B. mrt '53, aug. '55.

Hernieuwen (K.S.A.) Fr. Vlaanderen nr. april-mei '55.

Ons Erfdeel - Notre Patrimoine '58-'59.

Neerlandia, alle jaarg., plus artikelen in ‘De Nieuwe Limburger’ (Maastricht), N.R. Crt., De Tijd enz.

Jaak J.H. Veltmans.