Neerlandia. Jaargang 63

[p. 26]

Zuidafrikaans taalfeest

Ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van ‘Die Akademie vir Wetenskap en Kuns’ is op 6 april (Van Riebeeckdag ) in de Rolzaal te 's-Gravenhage onder bescherming van Z.E. de ambassadeur van de Unie van Zuid-Afrika, dr. F.E. Geldenhuys en de voorzitter van de Commissie van advies en coOrdinatie van de culturele betrekkingen tussen Nederland en Zuid-Afrika, mr. dr. J. Donner, een Zuidafrikaans Taalfeest gehouden. Het was georganiseerd door het Algemeen Nederlands Verbond in samenwerking met de Nederlands-Zuidafrikaanse vereniging en het Haags Letterkundig Genootschap.

De voorzitter van de afdeling den Haag van het Algemeen Nederlands Verbond, de heer F. Koote, die een welkomstwoord sprak tot het grote aantal person en, dat de Rolzaal vulde, begroette in het bijzonder de hoge gasten en hun dames, alsmede de Zuidafrikaanse zangeres Hanlie van Niekerk en haar begeleider, de Haagse pianist Chris Veelo.

Daarna maakte de heer Koote duidelijk waarom het Verbond en het Haags Letterkundig Genootschap ‘Oefening kweekt Kennis’ (voorzitter Ben van Eijsselsteyn) samen met de Nederlands-Zuidafrikaanse Vereniging deze feestavond hadden georganiseerd.

Het Verbond heeft meer dan 60 jaren medegewerkt aan de versterking der banden tussen Zuid-Afrika en Nederland; al kort na de oprichting in 1893 in Nederland richtte het A.N.V. bureaux op om juiste oorlogsberichten te verstrekken en valse te ontzenuwen. Het gaf steun aan boekerijen, studenten (beurzen), steunde plannen tot het instellen van leerstoelen in Nederland en Zuid-Afrika, stelde prijzen ter beschikking voor scholen, stond vcoraan bij het oprichten van een standbeeld voor president Steyn te Deventer, voor het inrichten van Zuidafrikaanse tentoonstellingen, voor het organiseren van de Van Riebeeckherdenking in 1952, het vieren van de Krugerdag te Utrecht, de herdenking van Dingaansdag enz. enz.

Wie de doelstelling kent van de Nederlands-Zuidafrikaanse Vereniging begrijpt, dat deze Vereniging vanzelfsprekend elke manifestatie, waaruit belangstelling spreekt voor Zuid-Afrika, van harte steunt.

Maar ook het Haags Letterkundig Genootschap, dat reeds een en een kwart eeuw bestaat en bijna geboren werd onder de rook van het kruitschip vsn Van Speyck, heeft, behalve voor Vlaanderen, ook voortdurend warme belangstelling getoond voor Zuid-Afrika en dikwijls Zuidafrikaanse dichters en schrijvers uitgenodigd uit hun werken voor te lezen.

In onze Nederlandse woordenboeken heejt de heer Koote het niet verder kunnen brengen dan tot het vinden van drie woorden, die na taal met een f beginnen: taaljilosojie, taalfonds en taalfout, maar taalfeest was er niet bij. Daarvoor - aldus spr. - moet men nu terecht in Zuid-Afrika, dat zoveel van die pittige nieuwe woorden kent, welke het Nederlands mist.

De heer Koote stelde met dankbaarheid vast, dat de ambassadeur van de Unie van Zuid-Afrika niet alleen alle bijeenkomsten bijwoont, waarbij Zuid-Afrika betrokken is, maar ook grote belangstelling toont voor gebeurtenissen, waarbij onze cultuur is betrokken, zoals de herdenkingsavond van ‘Oefening Kweekt Kennis’ en de tentoonstelling ‘Twee meesters’ in het Gemeentemuseum.

Spreker besloot met het uitspreken van de wens, dat de avond echt een feest mocht worden.

Cliché ‘Het Vaderland’
Van links naar rechts mevrouw Donner, mevrouw Geldenhuys, de zangeres Hanlie van Niekerk, de ambassadeur van de Unie van Zuid-Afrika, dr. F.E. Geldenhuys, de voorzitter van de Tweede Kamer, mr. J.A. Jonkman, de voorzitter van het Algemeen Nederlands Verbond, afdeling Den Haag, de heer F. Koote en mr. dr. J. Donner.

Dr. Geldenhuys schetste in zijn toespraak de ontwikkeling van de taal in de Unie van de komst van Van Riebeeck af tot heden, van de ombuiging van het Nederlands naar het Afrikaans, van de ontwikkeling van spreektaal tot schrijftaal en tot officiële nationale taal, het wonder dat in betrekkelijk korte tijd in Zuid-

[p. 27]

Afrika geschiedde, zodat nu reeds meer dan 10.000 eigen boeken zijn verschenen, de bijbel in het Afrikaans is vertaald en ijverig wordt gewerkt aan een Zuidafrikaans woordenboek.

Spreker stelde in uitzicht het schenken van Afrikaanse boeken, eerst aan de universiteit van Groningen, daarna geleidelijk ook aan de overige universiteitsbibliotheken. Daarbij bracht spr. in herinnerlng, dat door het instellen van het beurzenstelsel reeds jarenlang Zuidafrikaanse studenten in Nederland en Nederlandse studenten in Zuid-Afrika kunnen studeren.

Hare strijd

Dr. Bosman uit Pretoria sprak over ‘Eie waardes van Afrikaans’.

Spreker stond uitvoerig stil bij de harde strijd, die in Zuid-Afrika van 1875 af (oprichting van het ‘Genootschap van Opregte Afrikaanders’) gestreden moest worden voor de erkenning van de volkstaal als landstaal. Men kwam daarbij immers te staan tegenover de gevestigde rechten van het ‘Hollands’, dat reeds in 1652 met Van Riebeeck in Zuid-Afrika voet aan de grond kreeg. Anderzijds het Engels, dat van 1806 af op zijn rechten stond. Voorts de strijdvraag: Nederlands of Afrikaans, dan wel Nederlands schrijftaal en Afrikaans spreektaal.

Men moet echter durven erkennen, dat het Nederlands in de Unie een dode of een boekentaal is geworden en dat de spreektaal tot landstaal is verheven. Met vreugde mocht hij daarbij opmerken, dat het een Nederlander is geweest, die in 1866 een lans brak voor de vertaling van de bijbel in het Afrikaans en daarbij ds. du Toit aan zijn zijde wist.

Dr. Bosman las enkele gedichten voor o.a. ‘Winternacht’ van Eugène Marais, dat reeds in 1904 in druk verscheen. Hij stelde een erelijst vast van bekende Zuidafrikaanse dichters (Wijk Louw, Elisabeth Eijbers e.a.), verwees naar 't krachtige pleidooi van C.J. Langenhoven, in 1914 gehouden om het Afrikaans tot voertaal uit te roepen, daar immers een nationale ziel zich ook moet kunnen uiten in een nationale sprake (taal). Het streven van Zuid-Afrika moet z.i. zijn gelijk te komen met het Engels en Nederlands.

Zustertaal

Het Afrikaans is geen dialect van het Nederlands, maar het heeft een eigen woordenschat ontwikkeld en 't heeft een eigen structuur, zinsritme en taaimelodie.

Men zou het een zustertaal kunnen noemen, waarbij men niet mag vergeten, dat in Zuid-Afrika actieve aandacht aan het Nederlands, zowel op school als op universiteiten, wordt geschonken.

Prof, de Villiers heeft een boekje geschreven over de verschillen tussen het Nederlands en het Afrikaans. Dit boekje dient men in Nederland te kennen.

Na op enkele kenmerkende verschillen te hebben gewezen ging hij over tot het declameren van gedichten uit het meer deftige, gedragen, plechtstatige Nederlands en uit het zangerig, welluidende, rijk aan consonanten Afrikaans. Hiermee trachtte dr. Bosman duidelijk het verschil in aard en karakter van beide talen te doen uitkomen.

Prof. dr. w.a.p. Smit sprak over ‘Afrikaans en Nederlands’. Deze twee talen, historisch gezien geen zustertalen, maar moeder- en dochtertaal, belichtte hij in verleden, heden en toekomst.

Hij stond stil bij het wonder in Afrika nl. de snelle, voorspoedige groei van de dochtertaal tot zustertaal, na een strijd ‘uit de diepte’ van spreektaal tot cultuurtaal met een nog steeds voortgaande ontwikkeling, met eeen eigen letterkunde, evenals de Nederlandse meer op de poëzie dan op het proza ingesteld. De letterkunde heeft na de beweging van 1930 een hoge vlucht genomen, ja, is tot het wereldpeil opgestoten en mag zowel voor Nederland als voor Vlaanderen een kostbaar cultureel bezit zijn.

De wat angstige vraag van Malherbe of het Afrikaans zuiver zal blijven, bestand tegen Engelse invloeden, is maar niet zo met een ja of neen te beantwoorden. Het Engels is niet alleen de tweede officiële taal in Zuid-Afrika, maar het is ook een wereldtaal, welke uiteraard een grote zuigkracht uitoefent op velen, die daarvoor gevoelig zijn. Het blijft dus een bedreiging voor het Afrikaans.

Deze vraag zou spreker zich ook willen stellen voor zijn eigen taal, het Nederlands, dat ook de kans loopt in een geintigreerd Europa beklemd te geraken tussen de talen der Groten.

Afrikaans woordenboek

Hierin moet men geen begin van défaitisme zien, maar een woord van waakzame bezinning op het eigene. Daarom zou het goed zijn, dat over en weer werd kennis genomen van het Afrikaanse en het Nederlandse boek. Maar daaraan ontbreekt nog heel, heel veel. Het lezen van Afrikaanse boeken zou vermoedelijk aanmerkelijk kunnen worden bevorderd, indien de Nederlandse lezer kon beschikken over een woordenboek, waarin hij de betekenis van Afrikaanse woorden en zegswijzen zou kunnen opzoeken. In Zuid-Afrika is men een beetje bang, dat het lezen van Nederlandse boeken schade zou kunnen doen aan het Afrikaans. Deze weerstand dient te worden overwonnen.

Begeleid door Chris Veelo zong de Zuidafrikaanse zangeres Hanlie van Niekerk enige liederen van le Roux Marais op teksten van Dirk Mostert en A.G. Visser. Het langdurig handgeklap bewees wel hoe deze eenvoudige liederen en de zang van mej. Van Niekerk, die flink in de bloemen werd gezet, werden gewaardeerd.

De na de pauze vertoonde film: ‘'n Taai se opkoms’ gaf in beeld wat de sprekers van deze avond in woord tot uitdrukking hadden gebracht. De weerstand in vele Afrikaanse kringen tegen de vertaling van de bijbel in het Afrikaans, dat blijkbaar als een heiligschennis werd beschouwd, kwam op deze film wel duidelijk naar voren.

Tot besluit van deze zeer bijzondere avond zongen allen de volksliederen van Zuid-Afrika en Nederland.