Neerlandia. Jaargang 63

[p. 20]

Saamhorigheid van de lage landen

Bij de bekende uitgeverij Lannoo is een boekje verschenen onder de titel Noord/Zuid-Verbinding, samengesteld door prof. dr. H.D. de Vries Reilingh en dr. M. van Haegendoren.^*) Prijs f 4,90.

De uitgeverij Lannoo, die dit jaar haar gouden jubileum viert, getuigt met dit boekje van haar wil, bij te dragen aan de verrijking van de Nederlandse cultuur in België en Nederland en aan de versterking van het saamhorigheidsbesef in de Nederlanden van Noord en Zuid.

Deze uitgave, die van groot belang is voor België en Nederland, is ook van bijzondere betekenis voor ons Verbond, dat een belangrijke rol kan, - of beter gezegd: moet - spelen, bij al wat wordt ondernomen om dat saamhorigheidsbesef te versterken.

De gevolmachtigde minister voor Culturele Betrekkingen, tevens voorzitter van de Gemengde Technische Commissie belast met de uitvoering van het Belgisch-Nederlands cultureel verdrag, Zijne Excellentie Julien Kuypers kondigt met enkel woorden deze uitgave aan.

Minister Kuypers spreekt o.a. de wens uit, dat de vernederlandsing van het cultureel Leven in Vlaanderen zou verzekerd zijn. En deze waarborg zou er zijn, indien alle einddiploma's van Nederlandse en Belgische universiteiten en hogescholen plechtig gelijkwaardig werden verklaard en dan niet als een beleefdheidsformule, maar met de ruimst mogelijke praktische gevolgen.

De titel Noord-Zuidverbinding is ontleend aan de naam van de spoorweg, die - dwars door Brussel heen - Noord en Zuid op doelmatige en praktische, en niet te vergeten snelle, wijze verbindt.

Zoals deze doorbraak het reizen per spoor aanmerkelijk verkortte zo ook dient in de Benelux een geestelijke doorbraak plaats te vinden; er dient dus een culturele Noord-Zuidverbinding te worden aangelegd, die de solidariteit van de Lage Landen en de eenheid van de Nederlandse stam voor de komende tijden bevestigt.

Hiervan uitgaande hebben de beide schrijvers, de Leuvenaar Van Haegendoren en prof, de Vries Reilingh, bekende strijders voor België als lotgenoot in de Lage Landen, een ernstige poging gewaagd om de volksaard in de Lage Landen en vooral de menselijke betrekkingen onder hun bewoners te belichten.

Het 126 bladzijden tellende boekje is verdeeld in vele korte hoofdstukken, waarvan wij de titels hier laten volgen, opdat men zich enigszins een voorstelling kan vormen van de belangrijke inhoud: De Lage Landen in deze tijd; Onze algemene Nederlandse cultuureenheid; Hoe willen wij de toekomst; Vernederlandsing of Vervlaamsing van Vlaanderen; Grenscontact en omgang met gelijkgezinden; Politieke tolerantie; De Nederlanders en de Vlaamse Beweging; Cosmopolitisme en Europeanisme; Culturele voorsprong en achterstand; Beschaafde omgangstaal; Democratic in Noord en Zuid; Sociale en regionale verstarring; Betrouwbaarheid; Weerslag van de economische spanningen; Gemeenschapszin en vrijheidsliefde; Beginselvastheid en bewegelijkheid; Levensgewoonten en omgangsvormen; Teleurstellingen.

Een bijlage: Wat is de Vlaamse Beweging, besluit het boekje.

We zullen enkele sprekende stellingen uit dit boek aan onze lezers voorleggen. Wij raden echter elk Verbondslid aan deze studie over de Noord/Zuid verbinding nauwkeurig te lezen. Dat zal zeer verhelderend werken, zowel in Nederland als in Vlaanderen. Het boekje is openhartig, gaat onze hebbelijkheden niet uit de weg, evenmin de misverstanden, die er zo vaak uit voortkomen. En na lezing zal men zich kunnen bezinnen over onze plaats en onze rol in deze wereld in wording.

Het is de hoogste tijd, dat we daarover ons een duidelijke mening gaan vormen.

Nu volgen dan enige uitspraken:

In Vlaanderen, waar de volksmassa nog culturele verfijning mist en de bovenlaag als het ware blootgesteld is aan verbastering (franskiljonisme), is het gevaar voor cosmopolitische vervlakking niet denkbeeldig.

Van Algemeen-Nederlandse culturele hereniging kan slechts sprake zijn" indien de Vlamingen zich op werken tot volwaardige algemeen-Nederlandse cultuurdragers. Zij moeten dat op eigen kracht doen, zonder inmenging van, maar in nauwe aansluiting op het Noorden.

De eenheid van de Nederlandse taal in Noord en Zuid is een feit, een officieel erkende waarheid. Deze eenheid van taal wijst op de eenheid van cultuur, want de taal is de vormgeving van de gedachtennuancering en van de gemoedstonaliteit. De taalgemeenschap is het sterkste middel tot cultureel contact.

In de tijden dat ‘de latere Verenigde Provinciën der Nederlanden’ en de latere ‘Spaanse of Oostenrijkse Nederlanden’ een staatkundig gebied vormden, was er beslist geen onderscheid te ontwaren, dat neerkomt op de latere globale tegenstelling. De regionale tegenstellingen waren het grootst tussen het Westen en het Oosten en niet tussen het Zuiden en het Noorden. Het huidige verschil Noord-Zuid ontstond pas na de vrede van Munster, en nu is het zo, dat in elkanders ogen Noord en Zuid thans anders zijn.

De meest gezaghebbende woordvoerders van de Waalse Beweging spreken onomwonden als hun mening uit ‘dat Vlaanderen volstrekt Nederlands moet worden en wel Vlaanderen even Nederlands als Wallonië Frans’.

Het kwaadaardigst verzet tegen de saamhorigheid Noord-Zuid komt voort van bepaalde machten die Vlaanderen klein willen houden. Deze machten en belangen hebben helaas de Vlaamse kleinheid, gemakzucht en pretentie als bondgenoten. Hun liefde voor een archaisch, half feodaal Vlaanderen komt niet uit hun hart maar uit hun portemonnaie.

Tweemaal in een kwarteeuw heeft de ‘Vlaamse ziekte’ sommige Vlamingen ertoe gedreven zich uit ongeduld in Duitse armen te werpen. Alle Nederlanders in Noord en Zuid moeten wel degelijk erom bekommerd zijn, dat Vlaanderen gezond wordt en een algemeen Nederlandse lotsbestemming zoekt.

Voor Vlaanderen is het contact met het Noorden, waar de Nederlandse cultuur fijnheid en rijkdom van vorm bezit, een levens- en broodkwestie.

De Nederlanden in het Noorden dienen er zich rekenschap van te geven, dat de wisselwerking met een volwaardig Nederlands Vlaanderen een verrijking betekent.

Vernederlandsing van Vlaanderen zal vrede brengen tussen Vlamingen en Frans sprekenden, ‘Vervlaamsing’ zal de wonden openhouden.

Voor de ‘Hollanders’ die in België Frans spreken, en dat meestal slecht spreken, hebben noch de Vlamingen, noch de Franssprekenden respect. Een buitenlander, die geen Frans kent en zijn eigen taal spreekt, wordt echter wel gerespecteerd.

Nederland heeft geen nationale moeilijkheden gekend en is weinig geneigd aandacht te schenken aan de Vlaamse.

De Vlamingen verdienen dat de Nederlanders de beginselvastheid, waarmede zij hun eigen volksaard en taal verdedigen, meer waarderen.

De Vlaamse Beweging, ontstaan na de scheiding van 1830, stelt zich ten doel het volkseigene te beveiligen, omdat de eigen cultuur voor de persoonlijke vorming van de Vlaamse mens en voor de sociale har-monie van de Vlaamse bevolking van onvervangbare betekenis is.

De Vlaamse Beweging is niet tegen de Staat gericht, maar ijvert er voor, dat België een democratische rechtsstaat zou worden, die gelijke levenskansen biedt aan Vlamingen en Walen.

*) Dr. van Haegendoren is de voorzitter van de Stichting-Lodewijk de Raet en heeft veel gedaan voor het tot stand brengen van goede betrekkingen tussen Noord en Zuid. Hij heeft een diepgaand onderzoek ingesteld naar de stand van de Nederlandse cultuur in België. Prof. Dr. H.D. de Vries Reilingh is hoogleraar in Sociale Aardrijkskunde aan de Gemeentelijke universiteit van Amsterdam, is voorzitter van de Volkshogeschoolvereniging in Nederland en staat in nauw contact met de Stichting Lodewijk de Raet, die in België de volkshogeschoolbeweging vertegenwoordigt. Hij schreef een voortreffelijk boek: ‘België, lotgenoot in de Lage Landen’. (1953).

[p. 21]

Zij eist, dat het openbaar leven in Vlaanderen Nederlands is; dat het taleninstituut de gelijkheid van beide landstalen bevestigt en doet eerbiedigen; dat de Staat evenveel geld besteedt aan de Nederlandse cultuur als aan de Franse cultuur; dat te Brussel en in de centrale Overheidsdiensten een gezond Waals-Vlaams ‘partnership’ bestaat; dat ieder zijn eigen taal spreekt, maar de taal van de andere verstaat.

Men leze dit boekje zeer nauwkeurig; het zal talloze misvattingen rechtzetten en men zal genieten van de op voortreffelijke wijze geschetste hebbelijkheden en onhebbelijkheden van Vlaming en boven-Moerdijkse Nederlander. Er wordt de lezer een uitstekend inzicht gegeven in de omstandigheden, waarin de Vlaming leeft; men leert het hoe en waarom en de Noord-Nederlander zal nu eerder bereid zijn om de broeders over de Zuidergrenzen de hand toe te steken, met de bedoeling de Noord-Zuidverbinding gezamenlijk spoedig en afdoend tot stand te brengen.