Neerlandia. Jaargang 63

[p. 10]

Cultuurspreiding door immigranten in Australië
(Van onze medewerker Tan D. Rempt te Sydney)

De spreiding van Nederlandse cultuur in Australië kan, zoals vanzelf spreekt, gebeuren op verschillende manieren: door het individu als zodanig en door de mans in groepsverband. In de afgelopen maanden heb ik in mijn artikelen daarvan meer dan één voorbeeld gegeven. Cultuurspreiding in groepsverband is van bijzondere waarde, maar het is juist deze taak, die (relatief gesproken) - in Australié althans - als een moeilijke opgaaf wordt beschouwd. Men onttrekt zich er daarom (op enkele uitzonderingen na) zoveel mogelijk aan. Vóór er misverstand ontstaat, wil ik er op wijzen, dat ik in dit artikel onder cultuur versta: de onderrichting en verfijning van de geest, smaak en levensmanieren op alle gebied, muziek, zang, dans, dicht- en toneelkunst, schilder- en beeldhouwkunst.

In gesprekken met leiders van Nederlandse verenigingen (inclusief toneelgroepen) is mij gebleken, dat de drang naar cultuurspreiding niet werkelijk onder hen leeft, òf dat, waar het wel het geval mocht zijn, de vrees voor een financiële debâcle hen ervan weerhoudt een experiment op dit gebied te wagen. Gelukkig zijn er altijd uitzonderingen, die de regel bevestigen, en zo heeft bijv. de Nederlandse vereniging ‘Neerlandia’ (in de noordelijke voorsteden van Sydney) nog vóór het jaar 1958 ten einde liep een Kerstprogramma gebracht, dat beschouwd kan worden als een mijlpaal in de ontwikkeling van de taak der Nederlandse verenigingen in het algemeen.

Na de uitvoeringen van het Nederlandse mannenzangkoor in Melbourne (onder leiding van Gerard Ruivenkamp), die als een culturele prestatie bij uitnemendheid kunnen worden aangemerkt, wil ik de uitvoering van het Kerstprogramma door ‘Neerlandia’ rangschikken als de beste culturele gebeurtenis in de Nederlandse gemeenschap van Sydney. Neerlandia heeft door haar daad alle andere verenigingen van Nederlandse immigranten in Sydney, ja geheel Nieuw Zuid Wales en ver daarbuiten, een voorbeeld gesteld, dat navolging verdient.

Hulde aan I.A. Lammers

De uitvoering van het Kerstprogramma stond op hoog peil en was het werk van de zangvereniging ‘Arti Vocali’ onder leiding van de heer I.A. Lammers, oprichter en dirigent van deze zangvereniging, die in 1957 gevormd werd, twee jaar nadat de heer Lammers in Australië was aangekomen. Wie de af stand en in Australië kent, kan begrijpen welk een energie er voor nodig is geweest om tot oprichting van een koor van Nederlandse immigranten te komen en regelmatig repetities te houden. De heer Lammers, die tien jaar lang dirigent is geweest van ‘Morgenrood’ in Venlo, was echter niet van zins zich gewonnen te geven. Ook de dertig leden (waarvan 12 mannen) hebben hun schouders er onder gezet en ‘Arti Vocali’ reeds een gevestigde naam bezorgd onder het kunstlievende publiek.

Het Kerstspel

HET DOOR de heer Lammers samengestelde Kerstspel ‘Vrede’ bestond uit verschillende stichtelijke liederen, declamaties en korte toneelschetsen, afgestemd op het Kerstfeest en de Kerstgedachte. De beste amateur-toneelartisten (o.a. de Groninger Fré Boerema, die in de provinciale hoofdstad en daarbuiten vóór zijn emigratie naar Australië al een bekende figuur was, mevr. Rita Staffelleu en de heer Albert Hiep), verleenden hun medewerking. Mevr. Staffelleu declameerde ‘Kerstgeboorte’ (van P.A. Begeer) en ‘Gestorven Moeder’ (van J.W. Jacobs). De heer Hiep bracht Adema van Scheltema's ‘De Stal’.

Niet alleen de uitvoering van het programma, ook de aankleding van de zaal en de samenzang werkte er toe mede, dat deze bijeenkomst groot succes oogstte. Het publiek, dat in grote getale was opgekomen, heeft het gebodene uitermate gewaardeerd. Ook het vorige jaar was een Kerstbijeenkomst gehouden, waar hst zangkoor medewerking had verleend, doch ditmaal heeft de uitvoering alle verwachtingen ver overtroffen.

Wanneer u weet, dat de avond tevoren een andere Nederlandse vereniging (de toneeluitvoering had gegeven ("Potas en toneeluitvoering had gegeven (‘Potas en Perlemoer’), waar 250 mensen bijeen waren, en de Kerstuitvoering (door Neerlandia in samenwerking met Arti Vocali) ruim 300 belangstellenden trok, dan is duidelijk bewezen, dat een culturele avond in hoge mate wordt gewaardeerd. Toneelavonden worden als regel gevolgd door ‘bal na’, een attractie, die er toe leidt, dat velen middelmatig toneel en spel op de koop toenemen. Het Kerstprogramma (uiteraard zonder ‘bal na’) trok niettemin méér publiek dan de toneelavond, ondanks de grote reputatie van de toneelvereniging.

Het publiek was van verschillende aard op beide avonden, een bewijs, dat er voor Nederlandse verenigingen niet alleen een taak ligt voor ‘amusement’, maar ook voor cultuurspreiding. De namen van onze Nederlandse dichters zouden in Australië niet meer gehoord worden, als er niet één of meer Nederlandse verenigingen waren die zich er om bekommeren de schatten, die de dichters het Nederlandse volk hebben gegeven, te bewaren en verder uit te dragen....

En zoals het met de dichters gaat, zo gaat het met geheel die kring van kunstenaars, die Nederland rijk is op velerlei gebied. Maar, zijn er wel vele Nederlandse verenigingen in Australië, die zich om hen bekommeren?

Gebrek aan initiatief?

Als ik het antwoord op deze vraag schuldig blijf, dan kunt U zelf de gevolgtrekking maken, die teleurstelling in zich bergt. Wat zijn de oorzaken ervan? De Nederlandse emigratie naar Australië is thans tien jaar oud en met 100.000 Nederlandse immigranten in het nieuwe land moet het mogelijk zijn een daadwerkelijk begin te maken met de stichting van Nederlandse cultuurcentra in de voornaamste plaatsen: Sydney en Melbourne, die de grootste concentraties van Nederlandse immigranten kennen. De Nederlandse Vereniging in Sydney heeft tot nu toe geen blijk gegeven, dat zij in deze het initiatief wil nemen. De Nederlandse vereniging in Melbourne bestaat, praktisch gesproken, niet meer. De Nederlanders assimileren zó gemakkellijk, dat zij al in het Australische leven zijn opgegaan, zei een Nederlandse consulaire ambtenaar tegen mij. Hij doelde daarbij op Melbourne en liet de voorsteden buiten beschouwing.

Belangrijke taak

Het wekken van belangstelling voor cultuur van vaderlandse bodem in het nieuwe land is niet gemakkelijk. De Nederlandse Vereniging in Sydney heeft haar Volksdansgroep als enige culturele ‘afdeling’, maar Nederland heeft - ondanks de grote successen, die deze dansgroep telkens weer bij Australiërs oogst - meer te bieden dan nationale costuums en dans. Slechts bij uitzondering, zoals het Kerstprogramma van Neerlandia, breekt de gedachte door, dat er op dit gebied nog een belangrijke taak is te vervullen. Helaas zijn de mannen en vrouwen, die zich ten volle aan een dergelijke taak willen en kunnen geven in hun vrije tijd, met een lantaarntje te zoeken. Mensen als Gerard Ruivenkamp en I.A. Lammers zijn twee zulke zeldzame parels.

[p. 11]

Receptie op de ‘Oranje’

Een van de belangrijkste gebeurtenissen in de Nederlandse gemeenschap in de laatste tijd was de receptie aan boord van de ‘Oranje’, het vlaggeschip van de maatschappij Nederland, dat tijdens de oorlog als hospitaalschip dienst deed voor Australië en Nieuw Zeeland, en nu als passagiersschip tussen Australië en Nederland vaart. Vóór het vertrek op haar eerste reis als zodanig heeft de ‘Oranje’ een grote schare Australiërs en Nederlanders aan boord ontvangen. Het was een sympathieke gedachte van de algemene directeur van de Royal Inter Ocean Lines (die de Maatschappij Nederland hier vertegenwoordigt), de heer A. van Bochove, om tot deze receptie o.a. ook uit te nodigen de voorzitters (en hun dames) van àlle Nederlandse verenigingen in Sydney en omgeving. Het was de eerste keer in de geschiedenis van de Nederlandse gemeenschap in Australië (bij ons weten althans), dat op zo ruime schaal het representatieve karakter van de Nederlandse verenigingen werd erkend. De gebeurtenis heeft verschillende voorzitters voor het eerst de ogen geopend voor, en het begrip bij hen doen ontwaken van, het belang van representatie in een gemengd Australisch-Nederlands gezelschap. Dit zal er, hopen wij tevens toe leiden, dat zij hun mede-bestuurders, die nog altijd isolatie voorstaan, van de dwalingen huns weegs kunnen afhouden!

Dat ‘representatie’ verplichtingen met zich brengt is duidelijk. Indien de voor zitters in dit opzicht hun taak verstaan, zal er in de bestuursvergaderingen ook een hartig woordje worden gesproken over de representatie van de Nederlandse cultuur, waarvan ‘Neerlandia’ en ‘Arti Vocali’ zo'n treffend voorbeeld hebben gegeven.

Zowel in de kringen van het Algemeen Nederlands Verbond in Nederland en het buitenland, als in de gemeenschap van Nederlanders in het algemeen in de verschillende emigratielanden zal, naar wij hopen, de verdere ontwikkeling hiervan met belangstelling worden tegemoet gezien.