Neerlandia. Jaargang 62

[p. 88]

Geestelijk nieuws uit Frans - Vlaanderen
(Van onze korrespondent te Rijsel)

Herlevend dichterschap

Een van de grote figuren van de Vlaamse herleving in Frans-Vlaanderen vóór de tweede wereldoorlog was Z.E.H. Marcel Janssen, die in de bloemlezingen, verzameld door wijlen prof. dr. V. Celen, een belangrijke plaats inneemt. In 1940 moest de dichter het pak van ‘sapeur’ in het franse leger aantrekken. Velen in Vlaanderen betreurden het, zijn stem toen niet meer te horen en vreesden, dat ze voor goed gesmoord was.

Zijn verrijzenis.... als dichter zal dan ook velen verheugen. Nieuwe levensomstandigheden schonken hem weer bezielende kracht en scheppende geestdrift. In een dichterlijk proza, bezingt hij nu het beboste landschap aan de oevers van een kronkelend Normandisch riviertje, de Austreberthe.

Nieuwe geluiden

Ter gelegenheid van de jaarlijkse wedstrijden in de Nederlandse taal- en letterkunde, ingericht door de Vereniging ‘De Vlaamse Vrienden in Frankrijk’, openbaarde zich na de laatste wereldoorlog onder de bekroonde deelnemers, enkele schrijverstalenten, die een nieuwe literaire bedrijvigheid in Frans Vlaanderen inluiden.

P. Favoreau (St. Kwintens) verrast ons in zijn ‘Op zoek naar Vlamingen in Frankrijk’ door een voortreffelijke verteltrant. Weet U, waar hij de naam C. Verschaeve ontdekte? Te Nevers, achter de St. Stevenskerk, volkomen onverwacht op een uithangbord van een schrijnwerkerswinkel.

L. Demey (Arien aan Leie) toont zowel verscheidenheid in de stijlschaker ingen als afwisseling in zijn onderwerpen. Hoe prettig dist hij een reisverhaal van hem in Nederland, of ‘een lesje in de geschiedenis’ door Mijnheer Gewoneman aan een lerares in geschiedkunde op. Dit jaar behandelde hij een meer verheven tema; het diamanten priester- en Ier aar jubileum van Prof. Despicht was hem een welkome aanleiding om de gevierde Meester als hoogleraar te huldigen.

Russisch-Frankrijk

Max Dumoulin (Rijsel) heeft, zoals bijna al de andere Zuid-Vlamingen, die in het Nederlands schrijven, de taal op eigen houtje moeten leren. Hij herinnert zelf er aan, dat hij aanvankelijk als hulpmiddel alleen de Brusselse dagbladen had, die hij op het station te Rijsel kocht. Iedereen kan beoordelen waartoe hij het bracht, hetzij in zijn korte schetsen, bijv. ‘Geschiedenis van een Dood’, hetzij in langere novellen b.v.: ‘Requiem’.

Uit beide titels mag niet afgeleid worden, dat hij een voorliefde heeft voor begrafenisaangelegenheden, hoewel hij bij plechtige uitvaarten als orgelist fungeert. Humor zal wel integendeel zijn voornaamste wezenstrek zijn.

Tot welk ‘genre’ behoort, zo vraagt men zich af, zijn jongste werk: ‘Russisch-Frankrijk’?

Het is de ‘geschiedenis’ van Tsaar Iwan XIV, de Zonne-Tsaar, die Frankrijk bij zijn Rijk inlijft. De vroegere Zeventien Provinciën van het oude Gallië vormen nu een frans ‘departement’. De naam Frankrijk verdwijnt en wordt door ‘Westdepartement’ vervangen. Het is verboden de (franse) moedertaal in de schoten te onderwijzen; ja, zelfs op het speelplein mag men die niet spreken. Onder de - Russen geworden - Fransen, ontwikkelt zich een protestbeweging. Het ‘Frans Verbond van Rusland’ wordt van ‘separatisme’ beschuldigd. Een ophefmakend geding wordt tegen zijn leiderss, een priester, een dokter, enz. aanhangig gemaakt.

Welk hun lot zal zijn, leert de welwillende lezer in het Frans-Vlaamse tijdschrift ‘Notre Flandre’, waar de smakelijke tekst van Max Dumoulin ingelast zal worden.

Jongere stemmen

Op de lijst der prijswinnaars van het Zuid-Vlaamse letterkundig Landjuweal komen dit jaar nieuwe namen voor.

Dr. J. Klaas (St. Omaars) zocht zijn stof in eigen omgeving. Hij vertelt gemoedelijk, schalks, aandoenlijk van een ‘doktersbezoek’ op de Vlaamse buiten.

L. Hoex (Rijsel) zond een typisch heemkundig opstel in, dat een uitstapje verhaalt van Rijsel tot een dichtbij gelegen gemeente, Fiers. Verrassend, hoeveel Vlaamse plaatsnamen, Vlaamse gebruiken, herinneringen aan de Vlaamse geschiedenis, merkwaardige getuigen van de Vlaamse kunst hij op een paar uren gaans onderweg ontmoet en verklaart.

Jeugdig proza

In een tijd, waarin de mens steeds sneller leeft, behoren de dertigjarigen reeds tot de ouderen’. Voor de eerste maal werden dit jaar drie inzendingen van ‘echt-jongeren’ bekroond, nl. van M. Despeghel: ‘Het Zuid-Vlaamse volkslied Tjanne, parel van de Nederlandse kultuur’, van R. Matthys: ‘Ernest van der Hallen, tien jaar na zyn dood’, van R. Torris: ‘Herrezen windmolens aan de zeekust, te Grevelingen, Mark-bij-Kales, Ccekele’.

De keuze van deze onderwerpen kenschetst de gezichtseinders van jonge mensen, die belangstellen in het ganse vadererf, van de plaatselijke folklore tot en met het Nederlandse geestesleven.

Vertalers

Vijf deelnemers gaven op een andere wyze blijk van hun taalkennis, nl. door een franse vertaling af te leveren van werk van Nederlandse schrijvers. Drie onder hen waagden zich aan het vertalen en wel in ritmisch proza of in vrije verzen - van ‘moeilijke’ gedichten van Verschaeve. Een vierde beproefde zijn krachten op: ‘O Kerstnacht, schoner dan de dagen’ van Vondel.

De prijs in deze afdeling werd toegekend aan Mr. Dr. jur. J.E. van den Driessche (Torkonje), die een ‘poëtische bloemlezing’ aanbood van vertaalde stukken van elf dichters, o.a. van Wies Moens en Alice Nahon.

Bonte verscheidenheid

In 't geheel zagen 34 deelnemers (tegen 24 verleden jaar) hun inzending docr de jury bekroond. De prijswinnaars stammen uit de meest verscheiden maatschappelijke kringen en beroepen: zowel een apoteker als een onderwijzer, een dagbladschrijver, een advokaat, ingenieur, geneesheer, geestelijken en ambtenaren, ambachtslieden en leraren, landbouwers en beombten, studenten en handelaars....

Nederlands Ieren lezen en ... schrijven

In een land, waar geen Nederlands onderwijs bestaat (buiten twee bescheiden, niet gemakkelijk toegankelijke Universiteitsleergangen), is het niet gemakkelijk mensen aan te zetten letterkundig werk in de Nederlandse taal voort te brengen. Vruchten rijpen niet in èèn dag. Deze taak wordt zonder ruchtbaarheid, maar volhardend voortgezet. De uitslagen, waarvan enkelen hierboven vermeld worden, stemmen hoopvol.

Het staat reeds vast, dat in volgende jaren nog andere, echte Frans-Vlamingen (d.w.z. in Frans-Vlaanderen geboren en getogen Vlaamse staatsburgers van de Franse Republiek) voor het eerst aan het taal- en letterkundig Landjuweel deel zullen nemen.

Dit verschijnsel mag gelden als een onbetwistbaar teken van het taale voortleven van de Nederlandse kultuur in Frans-Vlaanderen, ondanks de daar heersende benarde omstandigheden.