Neerlandia. Jaargang 62

[p. 68]

Uitingen van Nederlands leven in Belgisch Kongo

De hoofdredacteur van ‘Band’, dr. O.V. Spitaels, heeft in zijn maandblad onlangs een beschouwing gewijd aan uitingen van Nederlands leven en Vlaamse bedrijvigheden in Kongo. Hij herinnert daarin aan de oprichting van Band in 1941, waarvan het eerste nummer echter niet eerder dan mei 1942 kon verschijnen. Dit tijdschrift in een heel moeilijke tijd gesticht is het eerste geweest, dat een openbaar Vlaams leven in groepsverband in Kongo leidde en het is het eerste letterkundige tijdschrift geweest in Midden-Afrika.

Dr. Spitael noemt Band het enige Nederlands tijdschrift, dat bij zijn weten in die jaren in de vrije wereld verscheen. Maar daarin is hij abuis.

Want in Willemstad (Curaçao) verscheen, dank zij de bewonderenswaardige energie van de secr. van de afd. Curaçao van het A.N.V., de heer W. Meijer, Neer- landia, dat in de oorlogsjaren vanuit Nederland niet kon worden verzonden. Dit Neerlandia ging naar land- en stamgenoten in Ned. Antillen, Noord-Amerika, Zuid-Amerika en Zuid-Afrika.

Het is wel erg met de menselijke mentaliteit gesteld als we lezen, dat zelfs de meest onafhankelijke drukker in Kongo zich onder allerlei voorwendsels afwendde van Band, dat zij niet wensten (durfden) te drukken, uit vrees daarmee hun klanten te mishagen, die van de uitgifte van Band alleen maar moeilijkheden in de kolonie verwachtten.

Een dergelijke opvatting kon nog geen twintig jaren geleden wortel schieten onder de ‘verlichte’ kolonisten van Belgisch Kongo.

De eerste nummers werden tenslotte gedrukt bij een missiedrukkerij tje te Tumba, dat het blad in partijen moest afdrukken, daar er geen lood genoeg was om het achter elkaar af te drukken.

Andere persorganen

Eind 1955 verscheen te Leopoldstad het tweede tijdschrift ‘Zuiderkruis’, onder redactie van Ange Clooster en de kreool Walter Geerts, die meenden dat naast Band voor hen een plaats mogelijk was in Kongo.

Dit tijdschrift zag als taak het opzoeken van de rijkdom, welke Afrika met zijn legenden en oude wijsheden biedt en het geven van nieuwe proza en poëzie met zuiver Vlaams-Afrikaans karakter.

Op 1 juli 1951 was reeds, na de mislukking van de ‘Kongopost’, het eerste Vlaamse weekblad ‘De Week’, onder leiding van Jos Lamote, verschenen. Van zijn blad zei gouverneur-generaal Petillon, dat het het hoogststaand en het degelijkst blad was van de informatieve pers in Kongo.

Deze Jos Lamote heeft ook gezorgd voor een humoristisch blad ‘De Week van Uilenspiegel’, dat in 1957 verscheen en voorts heeft hij in 1956 te Leopoldstad een Kongolese afdeling gesticht van de P.E.N.-club. Vlaamse schrijvers, die tenminste twee boeken hebben geschreven, worden toegelaten als leden. In Leopoldstad zijn reeds een vijftiental leden.

De bekende Vlaamse kulturele verenigingen in het moederland, het Davidsfonds en het Willemsfonds hebben ook in Kongo wortel geschoten, het eerste sedert 1948, het laatstgenoemde in 1958 in Elisabethstad. Ook de Vlaamse automobilistenbond is sedert 1952 in Kongo gevestigd met een bijkantoor in Leopoldstad.

Vriendenkringen

Sedert 1947 zijn levenskrachtige Vlaamse verenigingen, de zgn. Vlaamse Vriendenkringen, opgericht in Elisabethstad, Leopoldstad, Coquilhatstad, Stanleystad, Bunia, Bukava, Usumbura, Astrida, Al- bertstad, Jadostad, Kolwezi, Kamina, Luluaburg en Matadi.

Deze kringen bevorderen in stad en land het Vlaams kultuur- en gezelschapsleven, behouden het kontakt tussen de Vlamingen en houden de fakkel hoog van het Vlaamse rechtsstreven.

Vele dier kringen hebben een eigen tijdschrift, o.a. Elisabethstad, Usumbura, Stanleystad, Luluaburg en Jadostad.

Daar de zelfstandigheid van al deze kringen ook haar bezwaren had is een Federatie van Vriendenkringen van Kongo opgericht.

Toneel

Regelmatig vinden toneeluitvoeringen plaats door leden van genoemde Vriendenkringen. Dit liefhebberstoneel heeft in Kongo reeds een gevestigde faam. Ondanks het slopende klimaat zet iedere speler zich in met al zijn krachten talenten. Het spel is goed verzorgd beantwoordt aan zeer strenge eisen.

Ook toneelgezelschappen uit Vlaanderen spelen sedert 1950 geregeld in Kongo. De K.N.S. onder leiding van Fred van Engelen, de K.V.S. met Huib van Hellem en Het Vlaamse Schouwtoneel onder leiding van Etienne Debel brachten uitstekende stukken.

Een schare letterkundigen verrijkte de Kongo bibliotheek met vele boeken.

Dr. Spitaels noemt enige tientallen schrijvers, zowel van Belgische als van Kongoolse bodem.

Het Davidsfonds, De Week en Band bevorderen door het toekennen van jaarlijkse prijzen voor novellen, gedichten of romans de letterkundige bedrijvigheid.

Dr. Spitaels eindigde zijn zeer belangwekkende beschouwing met de opmerking, dat het Vlaamse volk in Kongo leeft, gedijt en bloeit in zijn werk, in zijn kunst, in zijn taal.

Ook in Kongo zal dit volk, zal het Vlaams, het Nederlands niet vergaan.