Neerlandia. Jaargang 62

[p. 4]

Indrukken en aantekeningen over Frans- of Zuid-Vlaanderen
III

Het kaartje uit het vorige nummer tot basis nemend, zien we, dat het Diets zich van de vijfde eeuw af tot de negende eeuw nog sterker uitbreidt in Zuidelijke richting, tot gevolg hebbend, dat Parijs aan het einde van dit tijdvak deel had aan het proto-Nederlandse, West-Nederfrankische taalpatrimonium.

Zo staat het volgens een zegsman ook vast, dat op het concilie van Tours in 812 werd bepaald, dat alle priesters hun predikingen in het Frankisch en het Latijn dienden te houden.

VAN DE TIENDE EEUW AF krijgen we weer een sterke verromaansing van het gebied tussen Seine en Loire, gevolgd door die tot de Somme en vervolgens tot de lijn Berck aan Zee - Leiburg - Kameren - Bovingen. Van dit gehele gebied tot de Somme, op het ogenblik bewoond door 5.100.000 mensen - waarvan 1.600.000 benoorden en 3.500.000 bezuiden de taalgrens der Xde-XIde eeuw - spreken er nog ongeveer 400.000 het taaleigen van de streek, hoofdzakelijk in het departement Noord.

De taalgrens

Daar hierbij dezelfde taalgrens nog steeds geldig is, wordt het gebied ingedeeld in Spraak- en Volks-gebied, respectievelijk benoorden en bezuiden deze gestippelde taalgrens. Men dient niet te vergeten, dat het grootste gedeelte van Artezië (dep. Nauw van Kales) vroeger Nederlandstalig was, waar dan ook op het ogenblik een vooruitgang te bespeuren valt.

Het is voor een Rijks-Nederlander uiteraard moeilijk bepaalde gegevens objectief te beschouwen, ook al vanwege de dialektische verschillen tussen het Zuid-Vlaams en het Limburgs, doch te Steenvoorde slaagde ondergetekende er in - ondanks de Nederlandse nummerplaat op de wagen - op zijn zoveel mogelijk in het West-Vlaams gestelde vraag, in het Zuid-Vlaams antwoord te krijgen. Te Rijssel ben ik hierin niet geslaagd, behalve natuurlijk in het Belgisch centrum in de Mazagran-straat.

Foto Combier
Kaap Grauwnes

Dwars door Zuid-Vlaanderen

Rijssel verlatend langs de boulevard de la Liberté(!), komen we nog aan het Museum met Noord- en Zuid-Nederlandse meesters en aan het zeer moderne, rationeel-gebouwde Medisch Centrum, een der grootste ziekenhuizen in Europa, om over een 40 kilometer lange vierbaans-weg [Frankrijk bezit in het geheel 70 km.(!) auto-strade] Atrecht te bereiken. Machtig is de indruk, die de Grote Markt met zijn stadhuis (16e eeuw) en er bovenuitrijzend Belfort uitoefent, met er vlakbij de kleine markt en de kathedraal uit de 18e eeuw. Eveneens zeer bezienswaardig is het St. Vaast-paleis, dat vroeger dienst heeft gedaan als abdij der Benediktijnen. (7e eeuw)

De route Nationale 39 voert ons nu over Sint Paul, Heusden aan de Kwinte, waar Karel V zo gaarne verbleef, Monterlo (Monsterholte, Montreuil) met zijn hooggelegen vestingwerken en Stapel, de Vlaamse vissershaven naar Den Hoek (Le Touquet), dat Paris-plage genoemd wordt en wel een der modernste, drukste en mooist gebouwde strandbaden in het Franse Rijk is.

Langs de kust

Terug over de brede verbindingsbrug Den Hoek-Stapel, nemen wij de weg naar Bonen (Boulogne sur Mer), waar een oude Heirweg, thans Rue du Heire geheten ons door het bos van Hardelo (Hardelot) leidt, om langs Kaap Albrecht (Cap d'Alprecht) de in de afgelopen oorlog eveneens zwaar-beschadigde vissershaven te bereiken. Bonen, dat sinds 1550 deel uitmaakt van het Franse Rijk, is de oude residentie van Reinald van Bonen, die steeds tegen ‘Frankrijk’ gevochten heeft. Het is ‘verdeeld’ in een beneden- en een boven-stad, welke laatste vestingmuren uit de 13e eeuw bezit.

DE SCHILDERACHTIGE WEG langs de kust voert ons over verschillende kleine visserplaatsjes als Wimelo (Wimereux), Ambelo (Ambleteuse), Ouderzele (Audresselles) en Haringzele (Haringuzelle) naar Framzele (Framzelle) en de daarbij gelegen Kaap Grauwnes (Cap Gris-Nez) op hoogtepunt 50, van waar men zeer duidelijk de op slechts 28 kilometer over zee liggende Engelse kust kan waarnemen. Het is hier, dat de tunnel naar Engeland een aanvang zou nemen, volgens de bestaande plannen, daar op dit punt het Britse Rijk zich het dichtst bij het vasteland van Europa bevindt. Terug voert de baan over Haringzele, Audinghem, Tardinghem, Witzand, (Wissant) dat voorkomt in het Roelandslied, Kaap Witnes, Zandgat (Sangatte) naar Kales (Cales, Calais), dat goed 50.000 inwoners heeft, en sinds 1558 Frans bezit is. Deze stad bestaat uit Kales-Noord, de oude havenstad met de wachttoren (1224) en de ruïnes van de Onze-Lieve-Vrouwe-kerk, en Sint-Pieters-Kales, het moderne industrie-gedeelte. Het stadhuis met belfort geeft ook hier een echt-Nederlandse indruk.

Hoe nauw dit gebied met andere Nederlandse gewesten verbonden was, blijkt wel uit het feit, dat men betreffende het gebied, waarover de jurisdictie van de Baljuw van Zeeland zich uitstrekte, lezen kan, dat dit was ‘Zooverre in zee als de uiterste paelen van Vlaenderen’ en dat ‘Alle de sanden, die tusschen het gat van Sluys en Cales liggen, de Vlaemsche Banken genaemt, over welke Seeland het Gericht toekomt, alsoo Vlaenderen gants geen gerichtsdwang in see heeft’.

Foto Veltmans
Belfort

Slagveld van Europa

Ook Artezië heeft zijn tol moeten betalen als deel der Nederlanden, niet alleen in de oorlog '40-'45 en '14-'18, doch reeds vroeger in de geschiedenis met de Slag van Creshem (Cressie, Crécy) in 1346, waarbij de Engelsen de Fransen overwonnen.

(doorlezen eerste kolom volgende blz.)

[p. 5]

(vervolg vorige blz.)

In de Slag van Agenhoven (Agincourt) verslaat Koning Hendrik V van Engeland in 1415 een drievoudige Franse overmacht en verder vinden we nog de Slag van Wijnegat (Gwinegate, Enguinegatte) ten Zuiden van Terwaan, in het jaar 1479.

Heraldiek

Omstreeks 1200 kunnen we de aanvang bepalen van de eerste heraldische verschijnselen en het staat vast,, dat de bakermat der heraldiek in Artezië en Vlaanderen ligt. Het waren immers Artezië en Vlaanderen, waar de oudste adellijke en burgerlijke wapens gevonden zijn, waarbij de leeuw of liebaert wel het belangrijkste element uitmaakt, hetgeen over de hele Nederlanden terug te vinden is. In zoverre men hem buiten de Nederlanden aantreft, kan steeds invloed uit de Nederlanden aangetoond worden. Hoezeer het voeren van wapens een typisch-Dietse trek is, blijkt uit mededelingen van Musschart, waarbij deze vaststelt, dat er alleen al in Noord-Nederland 45.000 levende en uitgestorven familiewapens van in hoofdzaak burgerlijke geslachten opgetekend zijn (in ‘de Nederlandse leeuw’, 1919, blz. 292).

JAAK J.H. VELTMANS.

In de vorige artikelen dienen de volgende verbeteringen te worden aangebracht:

-	Neerlandia juli-aug.: blz. 46, 2e kol., 2e alinea: (Bergen) schrappen.
-	Neerlandia nov.-dec.: blz. 76, 1e kol., 2e alinea: toondichters i.p.v. toneelspelers.