Neerlandia. Jaargang 61

[p. 48]

Antilliaanse Cahiers
Literatuur in de Antillen

In 1955 verscheen voor het eerst het driemaandelijkse tijdschrift ‘Antilliaanse Cahiers’ onder redactie van Cola Debrot, Henk Dennert en Jules de Palm. Dit kwartaal-orgaan verschijnt op initiatief van het Cultureel Centrum Curaçao en met steun van de Sticusa.

Wij menen de lezers van Neerlandia - zij het wat laat - te moeten wijzen op een door Debrot in dat eerste nummer geschreven beschouwing over de literatuur in de Nederlandse Antillen.

In zijn inleiding op deze studie wijst de heer Debrot er o.a. op, dat de Antilliaan drietalig is: de landstaal of het papiament, het Nederlands en het Spaans, op de Bovenwindse eilanden het Engels.

Volksliteratuur

Debrot behandelt eerst de volksliteratuur, geschreven in de landstaal, nauw verbonden met de gewoonten en zeden en de plaatselijke kleur van de plaatsen van herkomst.

Hij rekent er toe de gelegenheidsversjes, vaak schimp- en hekeldichten, die op Curaçao banderitas (vlaggetjes) heten, omdat zij op smalle strookjes gewikkeld om een stokje, worden opgetekend.

Voorts de sprookjes, die voor een belangrijk deel bestaan uit varianten op de Afrikaanse ‘spinvertellingen’, waarin de spin ongeveer dezelfde plaats inneemt als bij ons de Vos Reynaarde, in de tropen het dwerghert (pelandoek) en elders de miereneter. Mevrouw Nilda Geerdink Pinto heeft een dertigtal van die spinvertellingen verzameld.

Bekende Europese sprookjes zijn ook in de Antilliaanse volksliteratuur terecht gekomen. Tot de volksliteratuur, welke haar bloei vóór 1863 beleefde, rekent Debrot ook de populaire dialogen, vertellingen, waarin bv. sociale misstanden worden gehekeld.

Ten slotte de populaire liedjes, die door de film zijn verbreid. Een vooraanstaand schepper van ‘chansons’ is Julio Perrenal, een persoon die, echt Antilliaans, niet bestaat, maar wiens naam een samen-vlechting is van de namen van drie jongelui: Pierre Lauffer, René de Rooy en Jules de Palm, die tekst en muziek voor die liedjes hebben samengesteld.

Kunstliteratuur

Op deze behandeling van de volksliteratuur volgt een beschouwing van de kunstliteratuur, welke haar intrede deed met de opkomst van het nieuwe type Antilliaan, dat nl. vele Afrikaanse, maar ook Europese kenmerken vertoont en na de emancipatie van 1863 begint op te komen. De kunstliteratuur is in de eerste plaats een produkt van het eiland Curaçao, in tegenstelling tot de volksliteratuur, die een kind is van alle zes eilanden.

Debrot meent deze literatuur te kunnen onderscheiden in een romantische of Spaanse school met de volgende representanten: Wolfschoon, Chumaceiro, Bethencourt, Jozef Corsen, John de Pool en B.A. Jessurun. Deze representanten worden meer dichterlijke naturen dan dichters genoemd. Corsen is echter ongetwijfeld een diehter van formaat. Van hem bevat deze studie enkele gedichten in vertaling. Van John de Pool noemt Debrot een verhaal over Curaçao zoals het was. Hierin wordt de charme van de oude gemoedelijke sfeer geschilderd.

‘De stoep’

De Nederlandse generatie op de Antillen, ook wel de generatie van ‘De Stoep’ geheten, overschaduwt de patriarchate, idyllische tijd, waaraan De Pool zijn hart had verpand.

De komst van de olieraffinaderijen bracht vele Nederlanders naar de eilanden, niet alleen oliepersoneel, maar ook veel ambtenaren, die de zich steeds aan belangrijkheid toenemende corpsen moesten aanvullen. ‘De Stoep’ was een blad, dat in de oorlogsjaren, toen er geen contact meer was met het moederland, de Nederlandse letterkundigen in de ‘verstrooiïng’ tot uitlaat diende.

Van deze groep noemt Debrot de bekende dichterarts, dr. Ch. J. Engels, die ook de muziek en de schilderkunst beoefent. Voorts de mede-oprichter van ‘De Stoep’, Frits van der Molen, H. de Wit, Wim van Nuland, pseudoniem voor pater Mohlmann O.P., Johan van de Walle en aan de periferie: Eduard Elias (Praetvaer van Elvesier en Hendrik Hagenaar van ‘Het Vaderland’), alsmede dr. Johan Hartog.

De Stoep vertegenwoordigt drie groepen: de Nederlandse letterkundigen, personen met een hoog gemiddeld peil, weinig hoogtepunten en nog minder verrassingen; dan de surrealistische groep, ook wel de experimentelen genoemd, bestaande uit Antillianen en ‘gecreoliseerden’ Luc Tournier, pseudoniem van dr. Engels, Charles Corsen, de kleinzoon van de hierboven genoemde J.S. Corsen, Tip Marugg, Oda Blinder, pseudoniem van Yolanda Corsen, zuster van Charles. Zij wekt herinneringen aan Hélène Swarth.

De derde groep der Stoep-schrijvers noemt Debrot de realisten, tot wie hij ook rekent de al eerder genoemde pater Möhlmann en Hendrik de Wit (een naam, die de laatste maanden in het middelpunt van Antilliaanse en Nederlandse belangstelling stond).

Papiamentse beweging

Debrot geeft door voorbeelden uitvoerig de kwaliteiten van enkele schrijvers aan en eindigt zijn beschouwing met het geven van een karakteristiek van de Papiamentse beweging, waarin de dichters de prozaisten overheersen. Hij noemt de 90-jarige W.M. Hooyer, pater Poiesz O.P., Emile Lopez Henriquez, Enrique Goilo en de jongeren Charles Boom, Nicolaas Pina en R.A. de Rooy. Zijn deze figuren ook weer meer dichterlijke naturen dan ware dichters, dat geldt niet voor Pierre Lauffer, die de belangrijkste onder de thans levende Curaçaose dichters kan worden genoemd. Deze jonge mensen schrijven veel in het tijdschrift ‘Simadan’, dat is het Bonairiaans-papiamentse woord voor ‘oogstfeest’.

De studie besluit met een verhaal, geschreven door Jules de Palm: ‘De kerstcakes van Sjon Keta’.