Neerlandia. Jaargang 61

[p. 18]

Drenthse dag in Den Haag
Voorloper van vele provinciedagen

DANK ZIJ DE ACTIVITEIT van het bestuur van de afdeling den Haag van het A.N.V., in het bijzonder van de heren F. Koote en P. Burger, hebben de leden van de afdeling 's-Gravenhage zaterdag 30 maart genoten van de ‘Drenthse midday’, die begon in de historische Rolzaal op het Binnenhof, waar een zeer Groot gezelschap vol belangstelling heeft geluisterd naar de voordrachten over het 8ste gewest der zeven provinciën en over het hedendaagse Drenthe.

Behalve zeer vele leden uit Den Haag en omstreken waren aanwezig: het Haags Bestuur van de Kon. Vereniging ‘Oost en West’, mevrouw H.M. Content-Hofstede, wethouder van Assen namens de burgemeester van Assen, het lid van Gedeputeerde Staten van Drenthe, de heer H. Nijenhuis, de secretaris van het Drenths Genootschap J. Hollenbeek Brouwer, benevens bestuur en leden van het Lantschap Drenthe. De Nederlandse schrijver Ben van Eysselsteijn, lid van de Haagse afdeling, maar ook ereburger van het Drenthse Gieten, die onze literatuur verrijkte met enige romans over Drenthe, Het deze gelegenheid niet voorbijgaan om vele oude bekende gezichten terug te zien en vele Drenthse handen te drukken. Burgemeester Kolfschoten liet zich vertegenwoordigen door de heer De Graaff.

Het was voor de heer Koote, als voorzitter van de ontvangende afdeling, een grote voldoening al deze gasten te verwelkomen. De bedoeling is, zo merkte hij op, elk jaar, indien daarvoor belangstelling blijkt te bestaan, een bepaalde provinciedag te houden en zodoende de verschillende gewesten diehter bij Den Haag te brengen, maar ook de naam van het A.N.V. in de provincies meer bekend te maken.

Een terugblik

Dr. H.J. Prakke, voorzitter van het Drents Genootschap, die de graad van doctor in de rechtswetenschap verwierf met zijn boek ‘Deining in Drenthe’ en die sedert kort als privaat-docent aan de Groningse universiteit colleges geeft in de publicistiek en wel in het bijzonder de perswetenschap, koos als onderwerp van zijn voordracht: Drenthe, de achtste der zeven provinciën.

Door zijn bijzondere ontwikkelingsgang, in hoofdzaak toe te schrijven aan het tot in de jongste tijd bewaard gebleven isolement, vertoont Drenthe een beeld, dat iedereen boeien moet, aldus spreker. Die afgescheidenheid kenden reeds de oudste bewoners van ons land, levend op het hooggelegen plateau van midden-Drenthe, omgeven door gevaarlijke mo er assen gevaarlijk voor hen, die deze moerassen niet kenden, zoals de Utrechtse bisschop en zijn soldaten, die daar allen de dood vonden hebben moeten ondervinden (de zgn. slag bij Ane, ook wel de Drenthse Sporenslag genoemd). Aan de hand van archeologische vondsten in Drenthe's bodem mogen we aannemen, dat dit oudste volk reeds 10.009 jaren geleden daar binnenviel.

Herinneren de 50 hunnebedden aan deze autochtone bevolking, vondsten van Ro-meinse solidi (gouden munten uit de tijd van Constantijn de Grote) wijzen op de bezetting dezer gebieden door Romeinse legioenen. Andere vondsten van door de bewoners dier tijden in de grond gegraven schatten duiden op hun vlucht voor de beruchte Noormannen, die het zelfs de moeite waard vonden tot in Drenthe door te dringen.

Drenthe bleef eeuwen het land van hei en struiken. het land van de grote rust tot in deze tijden toe, met het gevolg dat voor het bouwen van een radiotelescoop het Drenthse Dwingeloo werd gekozen, omdat, zoals minister mr. Cals opmerkte, ‘slechts in de rust de oneindigheid kan worden beluisterd’.

Van het zand trok men naar de kleigronden, waar de mentaliteit van een eilandenbevolking bewaard bleef. Deze nieuwe nederzettingen vormden merkwaardige boerengemeenschappen met een sterke gemeenschapszin, welke ook nu nog de Drenthse mens typeert.

Middeleeuwse rust

STEDEN KENDE DRENTHE NIET. Wel inheemse adel, zetelend op de havezathen, waarover Van Eysselsteijn in zijn ‘Verweerde Stenen’ schreef.

In de 80-jarige oorlog kwam het eerste contact met Oranje en legden de eerste stadhouders eenvoudig aan de bevolking de kerkhervorming op. Van buitenaf kwam belangstelling voor het Drenthse veen, waar zelfs de Amsterdamse regenten geld in staken.

Maar de kern van het olde Lantschap bleef vrij wel onberoerd en Drenthe behield zijn bijna middeleeuwse rust tot aan de Franse tijd.

De Franse overheersing met opbouwing van een nieuwe staat voerde in Drenthe een nieuwe ambtelijke kaste in, zetelend in Assen, welke de openlegging van Drenthe ter hand nam, waardoor het merkwaardige proces van de sprong der middeleeuwse boerencultuur naar de westerse beschaving, door de bevolking moest worden verwerkt. Er kwamen wegen, kanalen; het oude collectivisme hield geen stand; de vervening wed op grote schaal ter hand genomen, de povere zandgronden werden door kunstmest tot vruchtbaarheid gebracht. Immigratie op grote schaal vond plaats. Generaal Van den Bosch bevorderde de landkolonisatie, kamde de weeshuizen elders leeg en bedreef op deze wijze gedwongen immigratie. Daarnaast vond een vrijwillige toestroming plaats van veenarbeiders, die echter na een aanvankelijke weelde weer tot armoede geraakten, zodat Drenthe het concentratieoord van het Nederlandse pauperisme kon worden genoemd. (Landbouw en verveningscrisis).

Spreker wees ook op de buitengewone betekenis van de arbeid van de heer Linthorst Homon, als commissar is der Koningin in Drenthe, die alles aanpakte wat Drenthe kon vooruitbrengen, materieel en cultured. Drenthe kenmerkt zich thans door een organische veelvormigheid, welke toch nog duidelijk karaktertrekken van de oude naoberscap draagt.

Het Drenthe van heden

Mr. R.H. baron de Vos van Steenwijk, lid van de Eerste Kamer der Staten -Generaal, in 1931 benoemd tot commissaris der Koningin in Drenthe, sprak over de verrassend snelle ontwikkeling van de provincie Drenthe op schier alle gebied gedurende de laatste tientallen jaren, waarbij met erkentelijkheid werd gespro-

[p. 19]

ken over de krachtige steun van Den Haag ontvangen.

(Cliché ‘Het Vaderland’) Enkele in Drenthse klederdracht gestoken dames bieden koffie aan. Van links naar rechts: dr. H. Prakke en echtgenote, de secretaris van de afd. Den Haag, de heer P. Burger, de Drenthse dames en de voorzitter van de afd. 's-Gravenhage van het A.N.V., de heer F. Koote.

Spreker wees er op, dat, ondanks een sterk provinciaal besef, de Drenthse bevolking zich eerst Nederlander en dan Drenth gevoelt en onder geen voorwaarden een Chinese muur om zich heen wil trekken.

Baron de Vos van Steenwijk schetste vervolgens het jongste Drenthse verleden, beginnend met de eerste wereldoorlog, toen de deur op het oude Drenthe werd dichtgeslagen. De luisteraar zal ongetwijfeld bewondering voelen opkomen voor deze Drenthse bevolking, waarvan de Groningers misprijzend zeggen: ‘De Drenth, dat is een vreemd gedrocht, hij is gemaakt van turf, j ene ver en achterdocht’.

Spreker gaf een overzicht van de betekenis van de turf voor Drenthe, van de werkverschaffing, de ontwatering, de oprichting door mr. Linthorst Homan van het ‘Rivierenbureau’, de oprichting van waterschappen, de agrarische ontsluiting door de ontginning van heidegronden, waarvoor de N.V. ‘Het Lantschap Drenthe’ werd opgericht, die soms naer Amerikaanse trant een geheel nieuw dorp uit de grond stampte; voorts ontginningen tot bos, waaraan Drenthe zo'n behoefte had en waardoor het natuurschcon aanmerkelijk toenam.

Vervolgens sprak de heer De Vos van Steenwijk over de culturele aangelegenheden en over de industrialisatie, in verband met de voorbeeldeloze ontwikkeling van de gemeente Emmen.

Het culturele werk wordt gedragen door de ‘Stichting Opbouw Drenthe’, met een instituut voor jeugd- en ontwikkelingswerk, een bureau voor jeugdzorg en maatschappelijk werk, voor kleutersdiolen en voor het nij verheidsor. der wij s en het instituut voor vrouwelijke hulpverlening. In deze arbeid komt de prachtige teamgeest onder de Drenthse bevolking zo uitnemend tot haar recht.

De openluchtspelen, in Diever begonnen in 1946 en thans in het gehele land en ook buiten onze grenzen overbekend, bewijzen weer hoe vele samenwerking vermag.

De schets van de geweldige ontwikkeling van Emmen met zijn voortvarende burgemeester leerde ons weer, dat de vaderlandse aard in dat grote dorp van Drenthe zich op zijn best heeft gemanifesteerd. Alle krachten werden ingespannen, geen moeilijkheid bleek te groot; kranige vasthoudendheid en doorzettingsvermogen sieren de mannen, die hun schouders onder dit werk hebben gezet.

De Drenthe-film, welke daarna werd vertoond en die door dr. Prakke werd toegelicht, was een openbaring voor allen, die Drenthe 'n tijdlang niet bezochten.

De koffietafel

Na de film zetten een zestigtal gasten zich aan de dis in restaurant De Kroon, waar een echte Drenthse koffietafel ons wachtte.

Er werden veel goede woorden gesproken en de grote sneden brood met echt Drents belegsel werd alle eer aangedaan. Een aardige onderbreking bracht Ben van Eijsselsteijn met zijn verklaring van het feit dat op de o.a. aan hem toegekende penning als cultuurprijs een paard voorkomt met slechts 3 mannenfiguren.

Wie had ooit kunnen dromen, dat de Heemskinderen hun ros Beyaard op de bercemde paardemarkt van Zuidlaren hadden gekocht?

Al met al een prachtige middag, een groot en verdiend succes voor de Haagse afdeling, welke ons aller hartelijke dank wel zal willen aanvaarden. Dank ook aan de zeven Drenthse dames, die in Drenths costuum de Drenthse sfeer nog echter maakten.

De heer F. Koote vrosg onder dit verslag nog de volgende opmerklng te willen plaatsen.

Het zal de lezers van bovenstaand verslag misschien opgevallen zijn, dat hierin gesproken wordt van Drenthse middag en Drenthe-film? Waarom niet Drenthe-middag?

Dr. B.C. Damsteegt zegt in zijn voortreffelijk boekje ‘In de Doolhof van het Nederlands’ op biz. 10 van de vijfde, herziene en vermeerderde druk o.a. ‘Afleidingen van eigennamen worden in het Nederlands met een achtervoegsel gevormd: Napoleontische oorlogen, Freudiaanse theorieën, Wagneriaanse motieven.’

Ik ben het daar volkomen mee eens en heb dus deze middag Drenthse middag genoemd. Het Drents Genootschap heeft zijn film nu eenmaal Drenthe-film gedoopt en daar mochten wij niets aan veranderen.