Neerlandia. Jaargang 60

[p. 15]

Spellingsfabrikanten hebben niet veel eer van hun werk

‘De nieuwe spelling houdt het geen tien jaar uit’

Een schrijver in ‘Neerlandia’ heeft enige opmerkingen over de nieuwe spelling ten beste gegeven, die niet onweerlegd mogen blijven.

Hij begint met vast te stellen dat van de storm over de nieuwe spelling nog slechts een briesje over is. Hij vergist zich, Er is geen briesje, maar alleen nog bespotting en schouderophalen over. Men tracht in de dagbladen de nieuwe spelling toe te passen, maar wie ze nauwkeurig leest, vindt dage lijks massa's fouten. En geen wonder, dit is een spelling die eenvoudig niet te volgen is zonder voortdurend raadplegen van de woordenlijst. Bij een verr taling van een Frans boek heb ik ondervonden dat ik veel meer de woorden lijst dan het Fr.-Ned. woordenboek nodig had. Dit komt doordat er niet de minste consequentie in deze spelling is te vinden.

Circa 2200 woorden veranderd

‘Niet mokken, maar loyaal meehelpen aan de taalopvoeding van ons valk’ raadt V. (de schrijver van even aangehaald artikel in Neerlandia) aan. Maar wat heeft de spelling met taalopvoeding te maken? Evenveel als het jasje van de leraar met zijn lessen.

De schrijver vraagt: ‘Is er zo geweldig veel nieuws in de nieuwe spelling?’ En ik antwoord: Ja, zeer veel. Er zijn ongeveer 2200 woorden van spelling of geslacht veranderd. Wat dit geslacht betreft, zijn het er ongeveer 700. En thans is dit alles: voorschrift.

Iedere leraar had al lang ingezien dat de spelling De Vries en Te Winkel niet te handhaven was, al sedert jaren niet, omdat er ook allerlei niet meer levende dingen in waren voorgeschreven. Feitelijk hield niemand zich er meer aan, zelfs degenen niet, die in gemoede meenden dat ze het wel deden.

Geen vereenvoudiging

Had men nu een verbetering willen aanbrengen, dan had men zich bij de levende taal moeten aansluiten en die hele poespas van tussen-n of geen tussen-n overboord moeten gooien, want dit weet toch niemand zonder de woordenlijst te raadplegen. En men had de hij en zijkwestie aan het beschaafde spraakgebruik moeten overlaten. In de praktijk gaat dit nu tòch zo. Weet de schrijver (zonder woordenlijst) dat hij moet zeggen van een alpino: hij, van een alpino(muts) zij of hij, van ansjovis hem, van antraciet hij of het, van bandenpech hij, van een binocle hij, maar dat men van een boot hij en zij mag zeggen, van een bromfiets hij en zij, van een herenfiets hij en zij, van jam hij en zij, van een leeuwenklauw hij en zij enz., enz.! Ik wil wel bekennen dat ik dit allemaal opnieuw moet gaan leren, want ik weet het niet. En het is allemaal monnikenwerk, want in de praktijk zal niemand zich daarvan ooit iets aantrekken en mijn hoofdbezwaar is dat geen school dit ooit goed zal kunnen onderwijzen. Dit moet vereenvoudiging heten.

Gelijk heeft de schrijver dat het volk (en niet alleen het volk) het denkbeeld krijgt: nu mag alles. Maar dat is de schuld van de spellingsfabrikanten.

Opgeblazen argument

Het had zoveel eenvoudiger gekund. In Zuid-Afrika heb ik acht jaar de spelling van Kollewijn onderwezen. Ik kan nog altijd niet inzien wat daartegen zou zijn in de Nederlandse scholen. En wil men er in België niet aan? Jammer, maar niet van veel belang. De overeenstemming in spelling is veel te veel opgeblazen. Zolang er zulke idiomatische verschillen bestaan tussen de twee landen (iedere Belgische krant kan dit bewijzen) is de overeenkomst in spelling van zó weinig belang, dat ze bij de idiomatische verschillen in het niet valt.

Wat de schrijver allemaal zegt over de moeilijkheden van de spelling van De Vries en Te Winkel doet niets ter zake. Hoeveel deskundigen, leraren en onderwijzers, zouden daarnaar terug willen? Immers zo goed als geen.

‘Men kan de klok niet terugzetten’ zegt de schrijver. Maar onze grief is juist dat dit wel is gedaan. Er zijn allerlei moeilijkheden en twijfelachtigheden geschapen, die feitelijk niet meer bestonden. En bovendien: ik ben vast overtuigd dat deze spelling het geen tien jaar uithoudt. Ze moet veel radicaler worden. Daarvan kan het taalonderwijs en dus de taalopvoeding alleen maar voordeel hebben.

Slagboom

We mokken niet en we zeggen niet dat vroeger alles zoveel beter was, maar we betreuren dat door deze spelling een slagboom is opgesteld tegen een gezonde taalontwikkeling.

‘De gemaakte grens tussen scholieren en ambtenaren’ is niet alleen ‘betreurenswaardig’, ze is onzinnig, want jongelui, die ambtenaar worden, kunnen in vele gevallen, zodra ze van school zijn, beginnen een nieuwe spelling te leren. Gelukkig is de praktijk zo, dat zonder veel erover te praten, beide partijen de hele spellingswijziging aan hun laars lappen. Bij de meesten beperkt zich de kennis van de nieuwe spelling tot het feit dat de namen der maanden geen hoofdletter meer krijgen. Ik heb daarvoor bewijzen te over door gesprekken met personen uit beide kampen. Mijn bedoeling met dit artikel is dan ook alleen geweest, de heer V. duidelijk te maken dat hij van de feitelijke toestand volstrekt niet op de hoogte is en voor een groot deel tegen schimmen heeft gevochten.

Dr. F.C. DOMINICUS

Naschrift.

Het bovenstaande artikel van Dr. Dominicus heeft me weer eens geleerd hoe gevaarlijk het is emotionele termen te gebruiken in een debat dat op exacte wijze gevoerd moet worden. Wat in mijn artikel emotioneel was, krijg ik nu terugbetaald. Op dat punt zijn we kiet.

Neerlandia is niet de plaats waar uitvoerig geredetwist kan worden over de voor- en nadelen van een spelling. Dat behoort in de vaktijdschriften thuis.

Ik ben blij dat de woordenlijst mij de vrijheid geeft ‘hij’ te schrijven voor een ding dat ik niet als een ‘zij’ ken. Ik weet (zonder woordenlijst) dat alpino, ansjovis enz. ‘hij’-woorden zijn, omdat dit mijn natuurlijke taalgebruik is. Dat sommige dingen ook ‘zij’ mogen zijn, is waar. Ik behoef dit niet woord voor woord te weten.

Wel taalopvoeding

Oefening in de spelling behoort, naar mijn mening, wèl tot taalopvoeding. Ik heb dat in mijn artikel niet voldoende laten uitkomen. Spellingseenheid met België acht ik van groot belang. Dat de nieuwe spelling een slagboom is tegen gezonde taalontwikkeling, lijkt mij onjuist. In elk geval is het, voor mij althans, gezonder te schrijven ‘de tafel en zijn poten’, dan ‘haar poten’. Dat de nieuwe spelling niet de minste consequentie vertoont, lijkt mij een onaanvaardbare uitspraak. De namen der leden van de spellingscommissie zijn voor mij altijd nog wel borg voor verantwoord wetenschappelijk werk.

Als de nieuwe spelling sociaal niet hanteerbaar is, zal de praktijk dit moeten uitwijzen. Een correctie zal dan wel eens volgen. Naar mijn inzicht heeft de commissie goed werk verricht. Haar taak was zeer zwaar. Ik vraag me af of anderen een betere regel hadden kunnen ontwerpen.

J. VEERING