Neerlandia. Jaargang 60

[p. 6]

Engels sprekende Nederlander in Frans-Canada een ietwat verdacht persoon

Tegenstelling tussen Frans- en Engels-Canadezen de oorzaak

Het secretariaat van het A.N.V. heeft dit jaar met groeiend resultaat zijn pogingen voortgezet om betrekkingen aan te knopen, met de Neder landers in het buitenland. Vaste punten langs deze moeilijke weg waren uiteraard de reeds bestaande Nederlandse verenigingen, die in het leven zijn geroepen met vrijwel gelijk doel als ons verbond, zij het, dat hun arbeidsterrein veelal beperkter is.

Het samengaan van het Algemeen Nederlands Verbond en deze Nederlandse verenigingen is vanzelfsprekend van groot belang. Het Verbond met zijn jarenlange ervaring en zijn verbindingen over de gehele wereld kan vrijwel op elk gebied deze verenigingen van raad dienen en kan een verbindingsschakel vormen tussen de verenigingen onderling.

Nadat het A.N.V. een paar jaar geleden met voortvarendheid begon met het leggen van buitenlandse contacten kwamen spoedig van vele zijden brieven binnen, waarin veelal nadere inlichtingen over het verbond en zijn doel werden gevraagd, maar waarin ook vaak al dadelijk een uiteenzetting werd gegeven van de bijzondere toestanden in het land van de briefschrijver en de levensomstandigheden van de Nederlanders daar, opdat het verbond bij verdere bevordering van een aansluiting daarmee rekening kon houden.

Brief uit Quebec

Zo namen wij in het laatste nummer van 1955 een zeer belangrijk artikel op over de Canadese provincie Ontario. Kort geleden ontvingen wij een uitvoerig schrijven uit Quebec, waarin de toestanden werden geschilderd in het Franse gedeelte van Canada.

Deze wijken wel zozeer af ven die in het Engelse deel, dat wij goed meenden te doen door enkele gedeelten uit de Quebecse brief hier over te nemen.

In de provincie Quebec, vijf maal Frankrijk, met vijf millioen inwoners, voor 90% katholiek, is de omgangs- en de officiële taal uitsluitend Frans, al kan men in grote steden ook wel niet Engels terecht. Kranten, radio en televisie: uiteraard ook Frans.

De Frans-Canadezen in de provincie Quebec, o.a. afstammelingen van uit Frankrijk gekomen soldaten en ‘colons’ (deze emigratie dateert van de 17de eeuw) hebben onder zeer moeilijke omstandigheden hun taal, tradities en godsdienst weten te handhaven, hoewel er sedert 1825 geen band met Frankrijk meer bestaat. Wat zou een Frans ‘Algemeen Verbond’ deze mensen tot steun hebben kunnen zijn bij hun worsteling om hun moedertaal te behouden.

Franser dan de Fransen

Het merkwaardige is echter, dat taal en tradities beter en zuiverder werden bewaard dan door de in Frankrijk wonende Fransen. De zeer nationalistische Frans-Canadezen beschouwen de provincie Quebec als een aparte eigen staat met eigen tradities, een eigen levensbeschouwing, eigen ambities, zeer verschillend van die in de aangrenzende provincies Ontario en New-Brunswick.

Sterk afwijkend van de lauwe natuur der Nederlanders, leeft onder deze Fransen een ware obsessie om orthodox te zijn op het gebied van taal en tradities; er is een levendige belangstelling voor al wat Frankrijk betreft, Frankrijk van weleer en niet minder het hedendaagse Frankrijk; vooral wat kunst, literatuur, muziek, beeldhouwkunst en schilderkunst betreft. De Franse hedendaagse kunstenaars, redenaars, trekken in Quebec de grootste belangstelling.

De hier woonachtige Nederlander zal in Parijs méér opmerken van Amerikaanse en Engelse invloeden op de Franse geest dan in de provincie Quebec valt te bespeuren.

Hoe leven nu onze landgenoten in het op een heuvel gebouwde Quebec, een aan een Franse deftige provincieplaats herinnerende stad met kleine straatjes en uit de 17de eeuw daterende stadsmuren en poorten, fraaie oude herenhuizen en enige eeuwen geleden opgetrokken gebouwen?

In de eerste plaats dient gezegd te worden, dat de Nederlanders, die naar Canada willen emigreren en op spoedcursussen Engels hebben geleerd, wel teleurgesteld zullen zijn wanneer ze ontdekken, dat ze met hun nog groene Engels in Frans-Canada niet terecht kunnen.

De Frans-Canadezen mogen de Engels-Canadezen niet. Er is een zekere animositeit. Daarbij komt dat de belangrijke industrieën, ondernemingen, verzekeringsmaatschappijen veelal in handen zijn van Engels-Canadezen, die er op uit zouden zijn de Frans-Canadezen te exploiteren.

Men leeft dus altijd in een ‘kijk uit’-sfeer, wat nooit bevorderlijk is voor het aankweken van goede betrekkingen.

Door deze gezindheid van de Frans-Canadezen wordt de Engels-sprekende vreemdeling als Engels gezind beschouwd en als een ietwat verdacht persoon bekeken. Dat heeft voor de Engels sprekende Nederlanders nog al eens bittere ervaringen meegebracht.

Weinig Nederlanders

Er wonen slechts enkele Nederlandse gezinnen in Quebec. Deze landgenoten komen uit uiteenlopende sociale klassen: boeren, arbeiders, letterzetters, musici, onderwijzers, technische en landbouwkundige ingenieurs, monteurs, schilders, geestelijken en industriëlen en enkele Nederlandse vrouwen, in en na de oorlog met Canadezen gehuwd. Ook zij komen uit zeer verschillende milieus.

Prettige kennismaking

Het is de verdienste van de heer en mevrouw Janssens-van de Sande, dat zij er voor zorgden, dat deze Nederlandse gezinnen in Quebec en vele andere landgenoten buiten Quebec op ongedwongen wijze met elkander konden kennis maken, waartoe in 1954 de St.-Nicolaasdag werd gekozen. Aan de uitnodiging om in de winterresidentie van de familie Janssens te Lac Beauport, op 12 mijlen afstand van Quebec, als Nederlanders bij elkaar te komen, gaven niet minder dan 180 landgenoten gehoor (42 echtparen en 96 kinderen).

De familie Janssens heeft op die avond de stemming der Nederlanders kunnen peilen en op grond daarvan besloot zij voor 1955 een St.-Nicolaasviering op grote schaal te organiseren, niet alleen om de landgenoten een feestelijke dag te geven; maar ook om onder de Frans-Canadezen aan de naam van Nederland en aan dat typische volksfeest meer bekendheid te geven.

St. Nicolaasfeest met reclame

Daar het Kerstfeest in deze Franse contreien hèt familiefeest bij uitnemendheid is, moest op bijna revolutionaire wijze de bevolking worden rijp gemaakt voor St. Nicolaas. Er werd een enorme reclamecampagne georganiseerd. Op de scholen werden door tekenwedstrijden met prachtige prijzen de figuren van Sint Nicolaas en Zwarte Piet geïntroduceerd. De Sint Nicolaaslegende kent het Frans-Canadese kind misschien nu beter dan vele Nederlandse kinderen.

Deze legende werd in de stadsschouwburg te Quebec in toneelvorm opgevoerd voor ouders en jeugd. En op 26 November '55 hield Sint Nicolaas, omringd door vele Zwarte Pieten, met acht praalwagens en veel fanfares zijn intocht, op weg naar ‘le Syndicat de Quebec’ (de Quebecse Bijenkorf). Drie radiostations gaven verslag van deze tocht en de plaatselijke couranten konden meedelen, dat niet minder dan

[p. 7]

28.000 toeschouwers zich langs de rout van de tocht hadden opgesteld.

De Frans-Canadese nationale vereniging, welke ten doel heeft de Franse taal en tradities te behouden, was van deze plannen op de hoogte gesteld.

De aloude Sint-Nikolaasliedjes werden gezongen door ‘Les petits Chanteurs à la Croix de Bois de Quebec’ en door enkele radiostations uitgezonden. Het was ontroerend deze zangèrs tijdens de tocht - op een der praalwagens - de liedjes van ‘St. Nicolaas kapoentje’ en ‘Zie, ginds komt de stoomboot’ te horen zingen.

Aan duizenden onderwijzers zijn alle bekende Sint Nicolaasliedjes, in het Frans vertaald, gratis ter hand gesteld, zodat thans tien duizenden Quebecse meisjes en jongens de zo vertrouwde St.-Nicolaasliedjes, op duizenden mijlen van het land waar ze ontstonden, zongen.

Tijdens de tocht dit jaar werd overal snoepgoed door de Zwarte Pieten onder de menigte uitgestrooid.

Chocoladeletters en andere versnaperingen werden aangevoerd, terwijl op de enorme gevel van het warenhuis een St. Nicolaas figuur van 5 meter hoogte troonde. De étalage, waar zeer artistiek aangeklede mechanische poppen een levendige voorstelling gaven van de ontvangst van een aantal kinderen door St. Nicolaas en de Zwarte Pieten, trok geweldig veel belangstelling.

Nog andere plannen

Aan de Nederlandse gezinnen werd voorts een filmavond aangeboden door de heer Janssens van der Sonde, bij welke gelegenheid de geregelde viering van het St. Nicolaasfeest werd besproken; tevens zou in overweging worden gegeven een Nederlandse Vereniging in Quebec op te richten.

Voorts staat op de agenda: organisatie van culturele avonden en contactavonden met Frans-Canadese en andere buitenlandse culturele verenigingen.

Maar de financiële mogelijkheden van deze kleine groep zijn zeer gering. Van ruime armslag is geen sprake. Aan een hoofdelijke omslag kan niet worden gedacht, daar de maatschappelijke positie der Nederlanders en dus ook hun draagkracht zeer uiteenlopen.

Groot te kort aan boeken

En niet alle gezinnen wonen in het centrum van Quebec. Enkelen wonen in de buitenwijken en weer anderen zijn rog zó kort in het land, dat van hen geern offers mogen worden gevraagd.

Maar er is enorm gebrek aan lectuur. Kinderboeken zijn er niet.

Het spreekt van zelf, dat het A.N.V. dadelijk de nodige stappen heeft gedaan om in die leemte te voorzien.