Neerlandia. Jaargang 59

De Afrikaners stichtten Pretoria om zich zelf te kunnen zijn

Pretoria als stad is de bekroning van de Grote Trek, is het zinnebeeld van een vrij Zuid-Afrika. De Afrikaner stichtte haar uit zijn begeerte om zich zelf te zijn, getrouw aan zijn ‘Dietse’ aard. Aldus de heer K.J.M. Verhoef, secretaris van het A.N.V. in Pretoria, tijdens zijn tafelrede op de feestelijke bijeenkomst van het A.N.V. ter viering van het 100-jarig bestaan van de voortrekkersstad. Wij laten hier een deel van zijn rede volgen.

Pretoria, die voortrekkersstad, is spesiaal gestig om die setel van die regering te wees. Kaapstad is gastig deur die eerste Nederlandse immigrante. Pretoria is gastig deur die emigrante-boere. Kaapstad se stigting was 'n gevolg van weseuropese handels-uitbreiding; Pretoria se stigting het gevolg van die Afrikaner se begeerte om homself te wees, getrou aan sy Dietse aard. In sy beroemde Manifes sê Piet Retief, dat die emigrante-boere hul land verlaat om in 'n nog woeste en gevaarlike gebied in vrede en vriendskap met ander volke, God in alle nederigheid te dien en hulself in die toekoms te bestuur. Hierdie selfbestuur sou geskied volgens behoorlike wette.

Hart van ‘Diets Suhl Afrika’

Die homselfbesturende volk moes 'n stad hê wat die setel van sy regering sou wees. Om die rede is Pretoria gastig. Pretoria as stad is die bekroning van die groot trek. Pretoria is die sinnebeeld van 'n vry Suid Afrika.

En hiermee kom ek aan Pretoria as kultuurstad. Deur alle eeue heen het 'n hoefstad die leiding gehad in die kultuur van die Nasie. Rome het in die begin van ons jaartelling sy stempel gedruk op die hele Wes Europa. En vandag as ons van Londen praat, praat ons van Engeland.

Sê ons Parijs, dan sien ons in die gees Frankrijk. In die toekoms hoop ek sal Pretoria meer en meer die hart van Diets Suid Afrika wees.

Deur die eeue was dit by alle kultuurvolke 'n kultuurliewende groep wat die stu-krag was, veral deur sy voorbeeld, deur sy opdragte aan kunstenaars en die beoefening van goeie maniere. In die verlede was dit in Europa die vors met sy hof, wat as beskermers van die kuns en kultuur opgetree het en waardeur ons sekere goeie maniere nog as hoflikheid aardui. In deze tijd kan iedere Afrikaner, Hollander en Vlaming, deur sy persoonlike smaak te ontwikkel, deur aan argitekte, beeldhouwers, kunsskilders, kunssmede, ens. 'n kans te gee vir die verfraaiing van sy huis, deur wellevendheid te beoefen, deur sy taal suiwer te hou, ens. meewerk aan die verryking van ons kultuur.

Er wacht een taak

Pretoria is nog jong, slegs 100 jaar, en vervul nog nie tenvolle sy rol as kultuurstad nie. Pretoria het egter veel van wat nodig is om leiding te kan gee in kultuursake. Dis die setel van die regering. Hier woon die regeringshoof en sy ministers; hier woon die ambassadeurs en gesante van vreemde volke, hier is ons eie Afrikaanse Universiteit, ons Normaal kollege, die Hoofkwartier van die Leërmag. Hier in Pretoria word die beste kragte van die volk saamgetrek. Hier word die jeug gevorm, wat straks in die Unie leiende poste sol vervul.

Pretoria behoef egter ook die gesindheid vir kultuur. Pretoria kan sy rol in die bevordering van die Afrikaanse kultuur niet tenvolle vervul, as die Pretorianers nie self gekultiveer is nie. Ek hoop en ek wens dat meer en meer Pretorianers hulself sal besin, meer en meer innerlike beskawing sol eie maak en bewus sal meewerk aan die verryking van ons Dietse kultuur.