Neerlandia. Jaargang 59

[p. 55]

Neerlandia-dag
een ongekend succes

*

Wanneer ooit het spreekwoord, dat de wegblijvers ongelijk hebben gehad, bewaarheid is, dan is het zeker op Neerlandia-Dag geweest, die op 10 September jl. in 's-Gravenhage is gehouden.

Dank zij de uitstekende voorbereiding door onze directeur-secretaris, Ir G. Schutte, en de hulp van zijn medewerkers van het hoofdkantoor, liep alles op rolletjes en zelfs god Pluvius was zo vriendelijk wel de wegen, waarover de bussen reden tevoren flink te

BESTUURSLEDEN EN HUN DAMES AAN DE KOFFIETAFEL IN REST. BOSCHLUST
Staande v.l.n.r.: J.J. Kloppert, F, Reysenbach, L.C. Kutsch Lojenga, C. Holstein, Zittend v.l.n.r.: Mevr. van Oyen, Mevr. van Leeuwen, Ir. G. Schutte, F. Koote, Prof. Mr Dr L.W.G. Scholten, Mevr. Schutte, C. van Leeuwen, Mevr. Kloppert, E.J. Muller.

besproeien, maar de pleisterplaatsen droog te laten en het gezelschap zelf van de ochtend tot de avond te doen genieten van de zonneschijn, waardoor alles een extra fleurig tintje kreeg. Zelfs konden wij op die lOde September, zittend op het terras van het Savoy Hotel te Scheveningen onder een ‘skemerkelkie’, zoals men in Zuid~Afrika zou zeggen, de ondergaande zon aanschouwen.

Alles bij elkaar, een onvergetelijke dag.

Zoals wel verwacht mocht worden, was er zeer veel belangstelling voor deze dag. Met het oog op de ter beschikking staande ruimten was men aan het aantal gebonden, wat ten gevolge had, dat verschillenden, die zich wat laat hadden opgegeven, moesten worden teleurgesteld.

Op de busritten behoeven wij in dit verslag niet verder in te gaan; de volledige omschrijving vindt U in ons vorig nummer.

Het ochtend kopje koffie op Meijendell was heel gezellig en precies om 1 uur kwamen wij in restaurant Boschlust aan het Bezuidenhout aan, waar een feestelijke en overvloedige koffietafel ons wachtte.

Op verzoek van het Hoofdbestuur dat deze dag had georganiseerd trad de afdeling 's-Gravenhage als gastvrouwe op en bij monde van haar voorzitter, de heer F. Koote, werden de gasten welkom geheten, nadat de dames door vriendelijke handen een ‘corsage’ was aangeboden.

De heer Koote bracht naar voren, dat de voorzitter van het Verbondsbestuur, de heer E.H. Bos, door dringende bezigheden die dag niet aanwezig kon zijn, terwijl de heer J.J. v.d. Laan door congressen buitenslands en door familieomstandigheden niet in de gelegenheid was persoonlijk zijn voordracht uit te spreken. Wel was de heer Van der Laan, als goed ANV-lid, zo vriendelijk geweest zijn rede op schrift te stellen, zodat deze kon worden voorgelezen.

De voorzitter meende de vertegenwoordigers van de pers er op te moeten wijzen, dat hij bij doorlezing van die rede met vreugde had mogen ervaren, dat het A.N.V. reeds geruime tijd de koers volgt als door de heer Van der Laan uitgestippeld.

Verder maakte de voorzitter de aanwezige leden er op opmerkzaam, dat er veel, heel veel is te doen. De ‘Nederlanders buitengaats’ hebben Nederland nodig, evenals Nederland voor zijn ontplooiing op verschillend gebied ‘buitengaats’ nodig heeft.

Het verbindingsteken tussen beide vormt het A.N.V.

[p. 56]

Het is zaak, vervolgde de heer Koote, hierop steeds weer te wijzen, opdat de Regering het ook in 's lands belang zo belangrijke werk van het A.N.V. op passende wijze moreel en finaneiëel steunt.

Wij mogen niet onvermeld laten het meeleven van de gemeente 's-Gravenhage met deze Neerlandia-Dag, hetgeen tot uitdrukking kwam in het aanbieden van een prachtig met gekleurde platen voorzien boekwerkje van Den Haag, dat ieder der deelnemers aan de koffietafel werd aangeboden.

Rede:
Prof. Dr L.W.G. SCHOLTEN
over
De saamhorigheid der Nederlanders

Na het kroketje sprak Prof. Mr L.W.G. Scholten, hoogleraar in de parlementaire geschiedenis te Leiden, zijn rede uit, die ongeveer als volgt luidde:

Mijnheer de Voorzitter, Dames en Heren,

ER ZIJN IN ONS LAND DRIE PLEINEN met een bijzonder Nederlands karakter, welke mij altijd hebben geboeid en die mij nog boeien.

het Amsterdamse Damplein, waarin de kracht van ons volk spreekt,

het Haagse Binnenhof, waar om heen al wat met onze Regering samenhangt, is gebouwd.

het Domplein in Utrecht, waar verschillende elementen, welke bindend zijn voor het Nederlandse volk, voor het grijpen liggen.

Op dat Domplein zien we immers in het plaveisel, met aparte stenen aangegeven, de plaats waar eens een Romeins castellum verrees, waarin nog tot ons spreekt de cultuur van de oudheid af tot nu toe; voorts staat daar wat overbleef van de Utrechtse Domkerk, middelpunt van de godsdienstige geest in de middeleeuwen in onze landen en de Domtoren, voorbeeld van knappe bouwkunde, machtig product van de middeleeuwse geest en bescheiden in de hoek het Universiteitsgebouw, waar de grote Nederlandse theoloog Voetins een reputatie vestigde, welke nu nog geldt.

Dit alles gegroepeerd rondom het kunsteloos standbeeld van graaf Jan van Nassau, de stichter van de Unie van Utrecht in 1579.

Wat is nu het merkwaardige van deze Jan van Nassau te midden der vier samenwerkende elementen?

Niet zijn krijgsmanschap, want hij muntte als zodanig niet uit, noch zijn regenten-kwaliteiten, want die kwamen ook al niet uit boven het gemiddelde. Om zijn betekenis goed te leren kennen moeten we binnentreden in de gewezen kapittelzaal van het oude Domkapittel, de tegenwoordige aula van de Utrechtse universiteit, want dààr werd immers de evengenoemde Unie van Utrecht gesloten.

We moeten dan onze bijzondere aandacht schenken aan artikel 13 alinea 2 van het handvest dier Unie en de mogelijkheden, welke daardoor werden geschapen. Dat tweede lid van artikel 13 luidt nl.:

‘Niemand zal ter oorzake van zijn religie mogen worden vervolgd’. Niemand, katholiek, noch protestant, noch Israëliet.

Dit was voor die tijden wel iets geheel nieuws, want elke geestelijke actie werd hiermee vrijgesteld van de inmenging van de Staat, van de Overheid.

NU WETEN WE ALLEN Tè GOED, dat in de practijk van deze geestelijke vrijheid niet alles terecht kwam; toch had bij de geestelijke verscheidenheid dier tijden, de verdwijnende vervolging grote gevolgen voor ons land.

Om der consciëntie wille kwamen vele vreemdelingen als Joden, Hernhutters, Engelsen, Dopers, ja kwam een Descartes, Frans wijsgeer, naar ons land; bij een zeer grote verscheidenheid waren zij allen in één ding één, nl. in het opeisen van de vrijheid van denken voor zichzelf, maar deze vrijheid ook volledig gunnende aan anderen, met eerbied voor allen en hun overtuiging.

Zo werd in ons land de saamhorigheid geboren en werd de geestelijke vrijheid in beginsel aanvaard.

En daar ligt de betekenis van Jan van Nassau.

Deze eenheid werd zo duidelijk gevoeld in de Duitse bezettingstijd, met zijn aantasting van de menselijke vrijheid op elk gebied. Toen stonden allen ‘voor elkaar’, indien zich moeilijkheden voordeden, ook al stond men politiek en godsdienstig diametraal tegenover elkaar. De communist hielp de kapitalist, de katholiek de protestant en omgekeerd.

De overtuiging, plat in dit opzicht ‘de een niet mag regeren over de ander’ is in onze landen geen dode letter gebleven. Ons volk kenmerkt zich nl. door de sterke drang naar zelfstandigheid onder geestelijke verscheidenheid, welke in het bijzonder in ons land een geschikte voedingsbodem vond, omdat het staatkundig bestel hier niet star regelend optrad, maar het handvest der Unie van Utrecht, welke helemaal geen eenheid, maar meer een chaos was, juist door zijn niet verder uitgewerkt artikel 13, er toe heeft medegewerkt de zelfstandigheid tot openbaring te brengen.

IS DIE DRANG NAAR ZELFSTANDIGHEID, is dat individualisme duidelijk aan te tonen?

Zie dan eens naar een zeer typisch Nederlands spel, het zeer individueel ‘oplaten van vliegers’ door onze jeugd, een spel dat alleen in het verre Oosten wordt teruggevonden. Zie, hoe zo'n kleine Hollandse knaap op de ruimten van een afgemaaid korenveld geniet van het spel van wind en luchten, waarbij hij tenvolle kan toegeven aan de drang der jeugd geheel zelfstandig iets te doen, een knaap alléén met zijn vlieger, zwevend en tuimelend hoog in de lucht.

En dan onze waterschappen, enig in hun soort, erfenis der middeleeuwen, met een absolutisme in regelingen en, ordeningen, waar de Duitse zucht tot verandering op te pletter liep; ja, men heeft het zelfs niet gewaagd deze merkwaardige organisaties, geboren uit de nood dezer landen, onder de oude rechtsregel: ‘Wie het water deert, het water keert’, aan te tasten.

Neem een onzer oude scheepsbrieven terhand, en zie hoe daarin wordt gesteld ‘Ik, naast God, schipper op mijn schip’, hetgeen betekent: dit mijn schip is een afgesloten geheel, waar ik, de zelfstandige schipper, baas ben en waar ik niets en niemand naast mij duld.

Zou dan dit absolutisme, dit individualisme niet ook de oorzaak zijn van alle kwaad, voortspruitende uit de huidige inwoningsregelingen, welke verhinderen, dat wij ‘baas blijven in eigen huis’?

Op verschillende richtingen, welke in ons land en in ons volk binnendrongen en daar grote invloed verwierven, we noemen het uit Frankrijk gekomen Calvinisme en de van elders gekomen Dopersrichting, hebben anderen nooit vat gekregen, omdat het zelfstandige individualisme dat eenvoudig niet toestond.

De grote Nederlandse doopsgezinde staatsman Sam van Houten, schreef eens: ‘Mijn familie behoort tot diegenen, die de staat alleen kenden uit het belastingbiljet’.

Voorts zij nog gewezen op die kleine staatkundige Nederlandse organisatie, de gemeente, waarvan ons land er 1100 kent, zó sterk in bouw, dat geen nationaal-socialisme ooit kans heeft gezien hier de orde tot chaos te maken, zoals wél in Frankrijk, waar gemeenten waren met minder zelfstandigheid, geschiedde. En dat gelukte niet, omdat in alle Nederlandse gemeenten de gezagsdragers van oudsher gewend waren verantwoordelijkheid te dragen en uit te oefenen. En die zelfstandigheid was de sterkste vijand voor de Duitsers.

AAN DEZE ZELFSTANDIGHEIDSDRANG zitten - dat gevoelen we allen wel - ook nog àndere kanten, die maar even zullen worden aangestipt.

Daaraan zit o.a. vast het zoeken van eigen gewin, een hard en koud materialisme, een individualisme, dat onze kinderen reeds voelen en bewonderen in de geschiedenis van de Schieringers en Vetkopers en in de Hoekse en Kabeljauwse twisten. We ondergaan het ook in het vormen van vele schotjes, in het stichten van maar even 53 politieke partijen, die in de verkiezingsstrijd allen wilden dringen naar de macht.

Maar ondanks dit individualisme wist dit kleine volk van twee millioen zielen, eens een wereldrijk te stichten, uittrekkende over de zeven zeeën, gedragen door een sterk verantwoordelijkheidsbesef en gevolg gevende aan een sterke zelfstandigheidsdrang.

Ik kwam daarvan weer heel diep onder de indruk, toen ik bij mijn bezoek aan Indië in de beroemde Buitenzorgse Plantentuin stond, waar enige graven liggen van grote Nederlanders, die rijk moeten zijn geweest aan geestelijke kracht, dragers van geestelijke verantwoordelijkheid, die destijds ook de moed hadden hun geestelijk bezit uit te dragen.

Deze mannen, bij wier grafstenen ik stond, behoorden tot een volk, dat, naar eeuwenoude traditie, een hang toonde naar het uittrekken naar de verten. Sedert de tijden der Merovingers en later in het tijdperk van de Republiek vond men de Hollanders over het ganse rond der aarde.

Bij de Enkhuizer herdenkingsfeesten

[p. 57]

vond men in deze kleine hofjesachtige stad, aan de boorden van de Zuiderzee, weer de tekenen terug van de geestdrift, welke daar eens leefde en van al wat er in die voorbije eeuwen gebeurde’, zover de wereld reikt’, om een zinspreuk te bezigen van Johan Maurits van Nassau.

‘ZOVER DE WERELD REIKT’. Dat is het kenmerkende in ons volk. Altijd haken wij er naar om het uiterste te grijpen.

Denken we b.v. aan het wereldberoemde onderzoek in Leidens natuurkundig

A.N.V.-LEDEN VOOR DE RIDDERZAAL

laboratorium bij het zoeken naar het absolute koudepunt; vergeten wij niet, hoe op theologisch gebied dat grote probleem van de goddelijke almacht tegenover de menselijke verantwoordelijkheid tot in zijn diepste diepten werd en wordt doorvorst; laten we bedenken dat het atoomvraagstuk ook door ons met alle energie werd ter hand genomen, waarnaast we noemen, radar en de K.L.M. en haar wereldomspannende luchtlijnen.

En altijd was het: ‘Zo ver het menselijk kunnen reikt’.

Ja, ook in de sterrenkunde bereikten wij resultaten, welke de ijverzucht van andere volken opwekten.

Maar nu nog even weer terug naar het Utrechtse Domplein, om daar te zoeken naar een nodig complement bij al wat hier aan onze geest voorbijging.

En als we dan daar omhoog zien langs de slank oprijzende Domtoren, dan valt het ons op, dat geen windhaan de spits siert, maar de figuur van Sint Maarten, de ridder, die een stuk van zijn mantel sneed, om een arme, naakte, verkleumde bedelaar te dekken.

Sint Maarten, het symbool van de Christelijke solidariteit, de man met eerbied voor den ander.

Onze gedachten moeten dan ook en vooral worden gedragen door de geest van Sint Maarten, die zijn mantel deelde met een verkleumde bedelaar, wil het Nederlandse volk een ereplaats innemen onder alle andere volkeren dezer wereld.

Vervolgens las de heer Koote na afloop van de maaltijd de rede van de heer J.J. v.d. Laan, voormalig pers-attaché bij de Nederlandse ambassade in Australië, voor. Deze rede laten wij hieronder woordelijk volgen:

Rede:
J.J. Van der laan
over:
Nederland buitengaats

HET IS EEN VOORRECHT om op Neerlandia-dag, in de wijde kring van het A.N.V. aandacht te mogen vragen voor een vraagstuk, dat ik kortheidshalve maar ook ter kenschetsing, aanduid als ‘Nederland Buitengaats’. Deze titel draagt zijn betekenis en omschrijving in zich. ‘Nederland Buitengaats’ is dat deel van het Nederlandse volk, dat om verschillende redenen buiten de al te enge grenzen van ons vaderland, ergens ter wereld, een plaats heeft moeten zoeken. Het zijn de Nederlanders en hun nakomelingen, die - sommigen al eeuwen geleden - buiten onze zeegaten een plaats hebben gevonden.

DE NAAM ‘NEDERLAND BUITENGAATS’ is niet nieuw, maar hij is nooit voldoende centraal gesteld in dit verband.

Meestal denken wij, ook zelfs in onze kringen, bij deze benaming, zoal niet uitsluitend, dan toch hoofdzakelijk aan onze stamgenoten die in Vlaanderen, in Zuid-Afrika, in Indonesië, in Suriname, de Ned. Antillen in bestuursverband of in besloten nederzettingen in andere landen, samenwonen. Ik zou er U gaarne van willen overtuigen, dat het hoog tijd is om onder die naam nadrukkelijk samen te vatten al die mensen van Nederlandse herkomst en afstamming, die in de loop der eeuwen, maar in de laatste jaren in sterk versnelde mate, in aller Heren landen een woonplaats hebben gevonden.

We zullen deze aanduiding ‘Nederland Buitengaats’ hebben te verstaan, regelmatig te gebruiken en uit te bouwen tot een welomlijnd begrip met een betekenis van wijde en indringende strekking, niet

[p. 58]

staatkundig, maar volkenkundig, economisch en cultureel. Dus ook de velen die van de nood een deugd hebben moeten maken in het aanvaarden van een vreemde nationaliteit.

Hiervoor bestaan verschillende dringende gronden.

WE LEVEN IN EEN TIJD VAN WERELDSCHOKKENDE VERANDERINGEN in het wezen der menselijke samenleving en in de verhoudingen tussen de volkeren. Het atomisch tijdperk, met zijn gevaren, maar ook met zijn mogelijkheden eist een ver vooruitzien in de toekomst om ons aan die veranderingen aan te passen, er zover mogelijk op vooruit te lopen. In steeds bredere kring wordt het duidelijk, dat vasthouden aan de oude opvattingen tussen de volken, onvermijdelijk op de ondergang der mensheid moet uitlopen. Anderzijds heeft Genève ons wel getoond, dat de vreedzame toepassing der atoomkrachten de weg naar ongekende mogelijkheden opent.

Verder hebben wij er ons van te doordringen, dat de schokkende verschillen in ontwikkeling en levensstandaard tussen de volken tot voortdurende conflicten moeten leiden.

Ten slotte moeten wij weten, dat het koloniale tijdperk voorgoed is geëindigd en een redelijke, logische afsluiting dient te vinden in een overgang naar een nieuw tijdvak in de geschiedenis der volken.

Op deze nieuwe periode hebben wij, bij voortduring, de blik te richten. Dit houdt ten nauwste verband met de noodzaak om de productie van voedsel, woningen en gebruiksartikelen voor de sterk in aantal toenemende wereldbevolking, in snel tempo op belangrijk hoger peil te brengen. Van de 2500 millioen zielen op aarde lijdt een derde onder voortdurende ondervoeding, terwijl enkele honderden millioenen op de grens van verhongering en ondergang door ziekten verkeren, die daarvan het gevolg zijn.

IN DIT TOEKOMSTBEELD heeft ook ons in menig opzicht bevoorrecht Nederland, zijn grote vraagstukken. Ondanks al onze activiteit bij drooglegging en landaanwinning en al onze arbeid tot opvoering van onze bodemopbrengst, kan Nederland zijn eigen landskinderen niet alleen niet meer voeden, maar zelfs geen voldoende plaats aanbieden, waar zij kunnen wonen, arbeiden en hun ontspanning vinden. En al deze drie zijn onvermijdelijk noodzakelijk voor een gezond volksbestaan.

NEDERLAND IS OVERBEVOLKT, zowel in betrekkelijke als in volstrekte zin. Het kan zijn landskinderen niet meer de ruimte bieden om naast de armslag voor aantrekkelijke arbeid, ook de wijde horizon te vinden voor een vrije en ruime geestelijke instelling voor de toekomst. We zitten te dicht op elkaar gepakt in onze steden en stadjes met nauwe straatjes, waarin we bij elkaar op tafel kunnen kijken.

Nu kunt U mij tegenwerpen, dat ons volk het onder die omstandigheden dan toch nogal aardig heeft weten te rooien en ik ben de eerste om dat toe te stemmen. Ik ga zelfs verder. De wederopbouw van ons land in de 10 jaren sedert de bevrijding en het herstel van de enorme stoffelijke schade van de watersnood van 1953, getuigen van een levens en veerkracht, die men te nauwernood elders vindt. De vraag is echter hoe deze zich verder zouden ontplooien indien wij over het land en de ruimte beschikten, die elders de grote mogelijkheden hebben geschapen voor de ontwikkeling van grote volken, die in zo menig opzicht leiding geven. Om van de daardoor beschikbare natuurlijke hulpbronnen aan ertsen en waterkrachten maar niet te spreken.

Het moge dan zijn, dat wij reden te over hebben om dankbaar te zijn omdat wij met onze vermogens en middelen hebben weten te woekeren, wie ons volk op de nodige afstand nuchter en opbouwend-critisch weet gade te slaan, is het reeds lang onmiskenbaar, dat kentekenen zijn waar te nemen, die ons waarschuwen voor de ernstige gevaren op dit gebied bij de voortdurende, sterke stijging van ons zielental. Het is hoog tijd, dat onze sociologen eens een diepgaande studie maken van de gevolgen dezer omstandigheden op ons volkskarakter. Vandaar ook, dat velen de wenselijkheid en de noodzaak inzien van onze huidige emigratie-politiek, ook zelfs waar op dit ogenblik ons bedrijfsleven gemakkelijk aan elk Nederlander binnen de landsgrenzen arbeid en een bestaan kan aanbieden, ja waar van een belangrijk tekort op de arbeidsmarkt gesproken kan worden. Vandaar ook, dat Nederlanders algemeen voorstanders zijn van vrijhandel en uitbreiding van het handelsverkeer tussen de volken. Vandaar ook, dat sedert de bevrijding reeds enkele honderd-duizenden Nederlanders ons vaderland verlaten hebben om elders, onder vreemde vlag en in vreemde omgeving, een nieuw bestaan te zoeken.

Het is hier niet de plaats om te bespreken of emigratie verlies of winst betekent. Daarover is het laatste woord nog niet gesproken. Doorslaggevend is, dat we er niet aan kunnen ontkomen. En belangrijk is, dat dikwijls, datgene dat wij als een verlies beschouwen, op de duur door de omstandigheden in een winst verkeert. Mits het op de juiste wijze wordt aangevat en benut.

ER IS IN DEZE STERKE EMIGRATIE op zich zelf weinig nieuws. Door alle eeuwen heen hebben mensen - en ook Nederlanders - hun vaderland verlaten om zich in andere landen te vestigen. De geschiedenis der Nederlandse emigratie is een boeiend verhaal. Zij omvat ook het leven, streven en welslagen van de nakomelingen der Nederlandse landverhuizers, die zich eeuwen geleden in het buitenland vestigden en daar tot bloeiende gemeenschappen en tot welvaart kwamen.

De grootste en best bekende ervan zijn de Nederlandse nederzettingen in de Staat Michigan in Noord-Amerika, maar men vindt ze evenzeer in Duitsland, in Denemarken, in Zweden, in Rusland, in Argentinië en zelfs in de z.g. ‘Dutch burghers’ in Ceylon. In de Ver. Staten houden deze groepen nog tal van oude tradities hoog en tot voor kort hadden de Nederlandse remonstranten in Friedrichstadt een Nederlandse predikant. Uitermate tekenend voor de betekenis en invloed van deze Nederlandse oorsprong is de trots op hun herkomst onder de z.g. Knickerbocker-families in de Ver. Staten, wier nakomelingen ook nu nog samenhangen en graag doen uitkomen, dat zij uit Holland afkomstig zijn. Het zijn de Roosevelts, de Vanderbilts, de Vandenbergs, de Vanbuurens en zovele anderen.

HET NIEUWE IN DE EMIGRATIE der laatste jaren is wel, dat ze op zo grote schaal geschiedt en als de economische omstandigheden niet ingrijpend veranderen duurzaam zal zijn en het aantal Nederlanders Buitengaats jaarlijks met tienduizenden zal vermeerderen. Men rekent immers met de uittocht van 50.000 Nederlanders per jaar naar de grote emigratielanden Australië, Canada, Nw.-Zeeland, Zuid-Afrika, Argentinië, Brazilië en andere Zuid-Amerikaanse landen.

Nederland heeft zich in het verleden maar weinig van zijn landskinderen buitengaats aangetrokken. Ons Alg. Nederl. Verbond maakt daarop een gunstige uitzondering. Het is b.v. nergens bekend hoe groot het aantal onzer landgenoten in den vreemde met hun nakomelingen wel is. Schattingen wisselen af tussen 500.000 en 1.000.000. Dat is 5 tot 10% van de bevolking van Nederland.

Nu is mijn stelling, dat het voor Nederland en het Nederlandse volk de hoogste tijd is om zich doelbewust en stelselmatig met deze Nederlanders buitengaats bezig te houden.

Enerzijds om onze landgenoten bij hun moeilijk, soms hachelijk, ondernemen in een vreemde omgeving, te steunen en bij te staan. Vooral moreel, door hun mede te geven en te doen behouden de kracht van hun Nederlandse traditie en volkseigen, zoals die in onze karaktereigenschappen tot uitdrukking komen. Ik heb dit bij mijn jarenlange omzwervingen in vele der genoemde landen van zeer nabij kunnen waarnemen. Het is geen chauvinisme om vast te stellen, dat het een waardevol zedelijk en geestelijk bezit is, deel te hebben aan de geschiedenis en het eigene van een volk, dat uit de zee, uit meren, venen en moerassen bloeiende landouwen wist te scheppen, dat steden opbouwde die de bewondering van elke buitenlander opwekken, welks kunstenaars een belangrijke plaats in de culturele wereld innemen, welks havenbouwers en zeeslepers over de hele wereld bekend zijn en met ere genoemd worden. Een volk welks land- en tuinbouw en veeteelt een voorbeeld voor anderen zijn. Een volk, dat door de eeuwen heen bekend is om zijn verdraagzaamheid en de rol, die het in de internationale rechtsorde heeft gespeeld. Om maar niet te spreken van de opbouw van een eilandenrijk in het Oosten tot een voorbeeld van koloniaal bestuur, waar de bevolking zich in ruim een eeuw van 10 millioen tot 70 millioen zielen kon vermeerderen. En al moge dit in dit tijdperk van verwarring der geesten eer verguizing dan erkenning vinden, er zal een tijd komen, waarin dit in de historie der mensheid onomstotelijk zal worden vastgelegd.

Bovenal een volk, dat onder het bestuur der Oranjes en met name onder drie elkaar opvolgende vorstinnen, een eervolle plaats in de wereld heeft ingenomen.

Aan dit alles dienen onze landgenoten die zich buitengaats vestigen, zomede hun nakomelingen, deel te hebben, in de eerste plaats om hun zelfs wil maar ook om zich bewust te zijn van hun afkomst, hun eigenschappen en bekwaam-

[p. 59]

heden, te midden van een vreemde nieuwe omgeving en voor de opbouw van hun eigen plaats daarin. In de tweede plaats omdat wij ons moeten instellen op een nieuwe orde in de wereld, in een periode der geschiedenis, waarin samenwerking tussen de volken zal bestaan, indachtig aan het profetische woord: ‘Eén wereld of geen wereld’!

In de derde plaats omdat het Nederlandse volk binnengaats deze band met het buitenland dringend nodig heeft voor zijn bestaan in een nieuwe wereld. Immers, Nederland kan slechts bestaan en daarmee bedoelen we natuurlijk niet ‘vegeteren’, maar ‘leven’, actief zijn, groeien en sterker worden in aantal en wezen, indien het in nauwe, sterke verbinding staat met de wereld. Nederland moet industrialiseren, moet exporteren en daarvoor moet het varen, vliegen en handeldrijven met alle landen ter wereld. Niet alleen voor en om zich zelf, maar ook om zijn taak in de toekomst te kunnen vervullen.

U leze er de verschillende export-nota's onzer regering maar eens op na.

NEDERLANDS TAAK IN DE WERELD! We bedoelen daarmee niets hoogdravends. Het wil zeker niet zeggen, dat het kleine Nederland een rol in de internationale politiek zou hebben te spelen. Het bedoelt alleen, dat elk land en elk volk, hoe klein ook en wat zijn plaats ook is, een taak heeft waarvan ook anderen kunnen profiteren. In zoverre is er toch wel degelijk van een roeping van elk land te spreken. Gaat U eens na hoeveel Nederlanders en Nederlandse instellingen reeds nu, in deze verscheurde en ongeordende wereld arbeid verrichten die aan andere, minder ontwikkelde landen ten goede komt. Niet uit mensenmin alleen, de arbeider is zijn loon waard, en als hij zijn werk goed verricht, dan verspreidt hij daarmee zegen en welvaart om zich heen.

In dit grote plan en voor dit grote doel vormt ‘Nederland Buitengaats’ een belangrijk en krachtig hulpmiddel. Het is een machtig bruggenhoofd, dat van dag tot dag in omvang, in kracht en betekenis groeit. Het is eigenlijk onbegrijpelijk, dat Nederland zich aan zijn volksdeel buitengaats zo bitter weinig heeft laten gelegen liggen. Hier en daar moge te hooi en te gras af en toe iets gedaan zijn, van een stelselmatige, krachtige bevordering van een dergelijk samengaan en samenwerking voor deze grote mogelijkheid, is nooit sprake geweest.

Het is nuttig eens te onderzoeken hoe andere landen dit belang wel degelijk hebben ingezien. Hoe Duitsers, Britten en Zwitsers daarvan dagelijks gebruik maken. Zwitserland heeft er voor een groot deel zijn krachtige industriële en commerciële plaats aan te danken. Zonder koloniën te bezitten heeft deze zo krachtige en zuivere democratie zowel uit stoffelijke als uit ideële overwegingen zijn landskinderen in den vreemde samengebundeld tot wat daar ‘de fünfte Schweiz’ heet. Het vijfde Zwitserland, naast de Duits-, Frans-, Italiaans- en Romaans-sprekende Zwitserse gebieden binnen de eigen landsgrenzen. Tussen twee haakjes, het beste en meest geslaagde voorbeeld van een hecht nationaal samengaan tussen volken van verschillende taal, godsdienst en ethnologische oorsprong.

SLECHTS TWEE WEKEN GELEDEN, eind Augustus, hielden 400 vertegenwoordigers van dit vijfde, dit overzeese Zwitserland, verspreid over het oppervlak der aarde, ten overstaan van hoge Regeringsautoriteiten, hun Landdag ter bespreking der gemeenschappelijke belangen, met de zelfbewuste, strevende stad Zürich als gastvrouw. Daar kon men vernemen van welke grote en daadwerkelijke betekenis deze band tussen het vaderland en de Zwitsers in het buitenland en omgekeerd, voor beide partijen is. Meer dan indrukwekkend, aangrijpend, was het slot van deze bijeenkomst van het Parlement der overzeese Zwitsers, met het zingen van het volkslied, in al deze talen, rond het gedenkteken voor de gevallenen op de Forchpas. Welk een diepe en blijvende herinnering daaraan moet daarvan door de deelnemers naar alle landen ter wereld worden meegenomen. Men had eens moeten horen hoe daar een Zwitser, reeds een halve eeuw in Engeland gevestigd, zijn landgenoten in het Zürich-dialect toesprak en ten slotte als een sprekend symbool, met een goudstuk de basis legde voor de stichting van een Solidariteitsfonds voor alle Zwitsers in het buitenland.

Op een dergelijke wijze kan ook een nauwe samenwerking tussen Nederland Buitengaats en Nederland aan de Noordzee geschapen worden, elkander helpend, steunend, inspirerend en bevruchtend.

NU BEHOEFT U MIJ NIET TE ZEGGEN, dat de verhoudingen er anders liggen. Dat de Nederlander niet die band en samenhang met zijn vaderland en zijn landgenoten thuis voelt, als andere nationaliteiten. Vooral niet als hij zijn vaderland verliet als landverhuizer, een bestaan zoekend in de wereld, veel te dikwijls verbitterd door de al of niet vermeende tegenwerking, over fiscale en andere wettelijke maatregelen. Het zal dan ook onnoemelijk veel arbeid en samenwerking kosten, van practische en van zielkundige aard. Maar wanneer U ziet hoe Nederlanders uit den vreemde naar hun geboorteplaatsen terugkeren en daar een drijvende jeugdherberg of iets anders ten geschenkte geven, of hoe met St. Nicolaas een 500-tal Nederlanders uit Canada naar het vaderhuis terugkeerden om daar het bij uitstek Nederlandse traditionele feest te vieren, dan kunt U wel nagaan wat er toch in de harten van onze landgenoten buitengaats leeft, al is het soms verborgen gehouden onder een dikke laag van voorgewende onverschilligheid, vaak genoeg om dat lamme kinderachtige gevoel van heimwee te verbergen.

Dat kon men duidelijk waarnemen toen H.M. Koningin Juliana bij haar bezoek aan Canada onze Nederlandse landverhuizers bezocht. Dat kon men ook zien toen vorig jaar in de Nw.-Zeeland-luchtrace, het K.L.M.-vliegtuig, de Ir Damme, te Brisbane en te Christchurch landde en alle Nederlanders uit de omgeving naar het vliegveld waren gestroomd en daar, misschien ondanks zichzelven, uiting gaven aan hun gedurende jaren opgekropte gevoelens van verwantschap en saamhorigheid, ondanks veelal betere economische positie, met eigen woningen, die in het oude land niet te bereiken waren, met electrische wasmachines, vrieskasten e.d. waarvan zij vroeger nooit gedroomd hadden.

DEZE EN DERGELIJKE GEVOELENS HEBBEN WIJ in een machtige, doelbewuste en stelselmatige actie op te zoeken, levendig te houden, te bevorderen en te richten. Het zal geen eenvoudige arbeid zijn, gezien de individuele instelling van de Nederlander, maar het zal rijke vruchten dragen in de vorm van economische en culturele bindingen. De periodieke verslagen van het Nederl. Instituut voor werkzaamheden in het buitenland en andere tonen reeds duidelijk wat er in dit opzicht op handelsgebied te bereiken valt. Over de vele middelen die voor dit werk beschikbaar zijn, wil ik het vandaag niet hebben, we hebben het nu alleen over einddoel en richting. Ook laten we onbesproken, op welke wijze de tweede en derde generatie buitengaats te bereiken, evenals de houding der vreemde regeringen ten opzichte van kolonievorming van immigranten. Aan het samenklitten van Nederlanders als vreemde elementen buitenslands denkt geen haar op ons hoofd.

Wat in de eerste plaats voor dit grootse werk nodig is, dat is kennis der omstandigheden en een scherp inzicht in de verhoudingen en mogelijkheden, leidend tot de overtuiging, dat ook hier iets groots kan worden tot stand gebracht. Op stoffelijk en geestelijk gebied, ten voordele van ons land, van Nederland Buitengaats en van de wereld. Daarvoor is nodig een sterke visie in de toekomst en geloof in ons eigen kunnen.

Daarvoor is ook noodzakelijk ditzelfde inzicht en begrip bij onze Regering en de daarop gebaseerde krachtige medewerking van onze diplomatieke en consulaire dienst in het buitenland.

De tijd stond slechts toe U hier dit vraagstuk, welneen, deze tastbare mogelijkheid, in enkele hoofdtrekken voor te leggen. Dit moge voldoende zijn om in onze kring het initiatief te doen opnemen, de bijzonderheden te bestuderen en een bondig werkprogram tot uitvoering te brengen.

Indien dit geschiedt op practische wijze en uit de juiste geestesgesteldheid, dan kunnen wij aan de verre horizon, over 25 en 50 jaren een krachtig, sterk bevolkt, Nederland waarnemen, met overal daaromheen onze landgenoten in een Nederland Buitengaats, dat zich zijn herkomst, afstamming en toekomst bewust is en een schakel zal zijn in een betere wereld en internationale samenwerking over alle grenzen en afscheidingen heen.

Met de afsluiting van het koloniale tijdperk taan de poorten van een nieuw vergezicht voor ons open.

Na de koffie-tafel werd de rondrit door 's-Gravenhage ondernomen. De Ridderaal werd bezocht en verschillende nieuwe en oude gedeelten van Den Haag werden bewonderd. De deelnemers toonden zich verrast over de wijze waarop in de Residentie de nieuwe bouw en de aanleg van parken en plantsoenen ter hand zijn genomen.

Nadat op Meer en Bosch bij Kijkduin de thee was gebruikt, werd langs de duinrand gereden, langs het

[p. 60]

Vredespaleis, langs het nieuwe gemeentehuis, Madurodam, het Westbroekpark, de Boulevard, de vissershaven naar het Hotel Savoy, waar buiten op het terras aan de Boulevard in de heerlijke Septemberzon over de tocht werd nagepraat, oude herinneringen werden opgehaald en nieuwe banden werden aangeknoopt.

Het was treffend te mogen vaststellen, dat de deelnemers, zoals ook de bedoeling was, zoveel mogelijk elkaar zochten, waardoor een echte A.N.V.-sfeer ontstond. Deze sfeer werd gedurende de avondmaaltijd nog duidelijker.

Aan het begin van de maaltijd las de secretaris een brief voor van de heer Fred. Oudschans Dentz te Kaapstad, de eerste brief, die hij weer na zijn ondergane oogoperatie had geschreven. Hij riep ons een hartelijk welkom toe op deze zo belangrijke dag en spoorde de leden van het A.N.V. aan in kringen van familie en kennissen belangstelling op te wekken voor ons streven en leden aan te brengen. Gezamenlijke bezichtiging van cultuurschatten, onderling verkeer en gezamenlijke dis kunnen slechts bevorderlijk zijn voor versterking der banden onderling.

Door uitbundig handgeklap toonden de aanwezigen geheel met de inhoud van de brief in te stemmen en spontaan werd gevolg gegeven aan de wens de heer Dentz een telegram te zenden en daarin de hoop uit te spreken voor een spoedig en algeheel herstel.

Later sprak de heer A.N. Boers uit Amsterdam, die betreurde dat de jongeren en de letterkundigen ontbraken. Tegen het eind nam Mr J.M.C. de Jongh, voorzitter van de afdeling Haarlem, het woord en sprak zijn dank uit aan het Verbondsbestuur voor het genomen initiatief om deze Neerlandia-Dag te houden en aan de afdeling 's-Gravenhage voor de voortreffelijke uitvoering.

De voorzitter, de heer Koote, daarop het woord nemend, deelde de heer Boers mede, dat voortdurend alles gedaan wordt wat mogelijk is om jeugdige personen aan te trekken en dat de afdeling Den Haag steeds volle aandacht schenkt aan literaire avonden, waarbij hij wees op het programma voor het komende seizoen. De rede van de heer De Jongh beantwoordende, bracht hij naar voren, dat de lof, die de afdeling 's-Gravenhage werd toegezwaaid niet was verdiend. De voortreffelijke organisatie van deze dag berustte uitsluitend bij de heer Schutte en zijn staf en diens gegevens had hij pas twee dagen geleden ontvangen na terugkeer van vacantie.

Hierop volgde een langdurig applaus.

De heer Schutte, die daarop als secretaris van het Verbondsbestuur, bij afwezigheid van de voorzitter het woord nam, verheugde zich dat deze Neerlandia-Dag de leden zoveel dichter bij elkaar had gebracht en de sprekers van die dag nog eens hadden aangetoond welk een enorm terrein door het A.N.V. wordt bewerkt en wat er nog gedaan moet worden.

Hij maakte de aanwezigen er op opmerkzaam, dat door de veranderde toestand in de wereld, waaraan wij niet kunnen ontkomen en waaraan wij ons bijgevolg moeten aanpassen, ons werk anders en veel uitgebreider is geworden dan 60 jaar geleden; wel is de grondgedachte natuurlijk hetzelfde gebleven. Wij moeten de handen uit de mouwen steken, er moet gewerkt worden, bracht de heer Schutte met klem naar voren, met theoretiseren komen wij er niet.

Hij betoogde dat de Regering ons werk op hoge prijs stelt, maar toch dient Nederland, dient het A.N.V., door een hoog ledental te tonen, dat de Nederlandse cultuur, de Nederlandse traditie, de Nederlander niet onverschillig laat en te beseffen, dat, wanneer die ruggegraat gaat verzwakken, wij ons in deze woelige wereld met assimilatie en integratie als zelfstandige Nederlandse stam niet staande kunnen houden.

Hij spoorde de aanwezigen aan hem vooral de gelezen boeken toe te zenden, die voor de landgenoten in het buitenland in velerlei opzicht een uitkomst zijn.

Ten slotte dankte hij het bestuur van de afdeling 's-Gravenhage en in het bijzonder haar wakkere voorzitter, de heer Koote, die zelfs voor de heer Van der Laan was ingevallen, heel hartelijk voor zijn uitnemende leiding van die dag, waarop met voldoening kan worden teruggezien.

De avond werd besloten met het zingen van het eerste vers van het Wilhelmus, waarop de gasten, die de wens daartoe hadden te kennen gegeven, per bus naar de stations werden gebracht.

EEN DEELNEMER