Neerlandia. Jaargang 57

De dialecten en hun verhouding tot het algemeen beschaafd in Vlaanderen

‘Het peil van het intellectuele leven van een volk hangt voor een groot deel af van de wijze waarop het zijn eigen taal weet te hanteren, die verzorgt en lief heeft.
In Vlaanderen moet men nog steeds afrekenen met een tekort aan beschaafde taal, ook bij een gedeelte van de intellectuelen, alhoewel de Algemeen Beschaafde taal-actie op dit gebied reeds uitstekend werk heeft gepresteerd.’
(Nobelprijswinnaar Prof. dr C. Heymans in zijn rede uitgesproken bij de plechtige oprichtingsvergadering van de Lodewijk de Raetstichting to Brussel.)

In het Novembernummer 1952 van ‘Neerlandia’, verscheen een artikel van de hand van de heer Drs J. Hansen, leraar Frans in Nederlands Limburg, waarin deze betreurt dat onze strijd - de strijd van onze vereniging, die ook de strijd is van de A.B.N.- kernen - gevoerd wordt ten koste van de dialecten: dat door ons wordt gesuggereerd, dat het dialect toch eigenlijk een omgangstaal is voor ‘beschaafden’.

Dat de heer Hansen werkelijk een vriend van de Vlamingen is en het dan ook best meent, neem ik graag aan; maar hij kent de toestand in Vlaanderen volstrekt niet. Ik betreur het hartgrondig dat zijn artikel in ‘Neerlandia’ werd opgenomen. Het secretariaat der A.B.N.-kernen verzocht me om een antwoord op het schrijven van de heer Hansen. Dit antwoord verscheen in het dienstblad van deze kernen.

Om hem een nog klaardere kijk te verschaffen, oordeel ik het wenselijk ten behoeve van de lezers van ‘Neerlandia’ aan mijn eerste antwoord nog enkele beschouwingen toe te voegen.

In Noord-Nederland wordt het onderwijs verstrekt, van laag tot hoog, van de kleuterschool of dus, in beschaafd Nederlands. En hier?

Uit een onderzoek blijkt, naar het schijnt (wij bevestigen het niet) dat in het gebied Gent bijv. één onderwijzer op honderd beschaafd Nederlands spreekt. In het middelbaar onderwijs is de toestand beter, maar nog zeer ver van voldoende en ook in het hoer onderwijs laat de toestand veel te wensen over. In Noord-Nederland daarentegen heerst de beschaafde taal niet enkel in het onderwijs, maar ook in het leger, bij de gerechtshoven, op de kantoren, in de kerken, op reis, tijdens bijeenkomsten en plechtigheden, in de Kamers van de Staten-Generaal, onder vreemden, altijd en overal waar het beschaafde lieden geldt in een beschaafd milieu.

En hier?? De heer Hansen reize maar eenpaar dagen door het Vlaamse land en luistere: dan zal hi'j de naakte en helaas treurige werkelijkheid wel moeten opmerken.

Toen ik, meer dan een halve eeuw geleden, de strijd voor het beschaafd Nederlands aanbond, ontmoette ik zelden iemand, die mij in beschaafd Nederlands te woord kon staan; lange tijd heb ik de strijd alleen gevoerd. Nu zijn er duizenden, tientallen duizenden, die met de beschaafde Nederlandse omgangstaal vertrouwd zijn. Maar dat is niet voldoende. Op een bevolking van vijf millioen zielen, moet dat ettelijke honderdduizenden worden; iedere ontwikkelde Vlaming moet zijn moedertaal beschaafd kunnen spreken en het ook doen, overal waar het past. Voor de overgrote meerderheid der ontwikkelde Vlamingen blijft dit, jammer genoeg, een nog onuitvoerbare eis. En daarom zijn er zovelen, die bij elke gelegenheid wel hun dialect verloochenen, maar dan hun toevlucht nemen tot het Frans; en al wordt dit Frans niet altijd keurig gesproken, het wekt toch altijd, bij wie het spreekt, de schijn van ontwikkeling en beschaving; en aan die schijn hecht zelfs de kleine burger grote waarde.

Alleen de kennis en het algemeen gebruik van het beschaafd Nederlands kan hierin een ommekeer verwekken. En alleen het algemeen gebruik van het Beschaafd Nederlands kan de Franssprekende Vlamingen - en ze zijn zo talrijk - ertoe aansporen de vreemde beschaafde taal voor de eigen beschaafde taal te verwisselen. Maar nu? Ze verwisselen tegen de ‘grove volkstaal van hun keukenmeid ofpaardenknecht, een taal die geen enkel kenmerk van beschaving vertoont’?. Ze denken er eenvoudig niet aan.

Neen, de heer Hansen heeft volstrekt geen benul van de verderfelijke invloed die het beschaafde Frans in ons land op de mentaliteit van de adel, de hogere burgerij en zelfs van de minder gegoede burgerij uitoefent, omdat ze, naast dat beschaafde Frans, slechts de Vlaamse spreektaal in haar alledaagse, ruwe vormen te horen krijgt. Zo kan, tenslotte, alleen het algemeen gebruik van het beschaafd Nederlands een machtige dam opwerpen tegen het indringerige en indringende Frans.

[p. 34]

Intussen herhalen we voor allen, die met ons eenstemmig voelen en denken: wie zichzelf eerbiedigt spreekt beschaafd in degewone omgang met onbekenden, op reis, in zaken, op vergaderingen, bij het winkelen, bij beroeps- en ambtsbezigheden, kortom in all omstandigheden waar in elk beschaafd land het dialect wijkt voor een algemeen gangbare en verstaanbare taal⁽¹⁾.

PROF. EV. VERACHTERT

Het bovenstaande is ontleend aan het Februari-nummer van het Mededelingenblad van de Ver. voor Beschaafd Nederlands te Brussel. Wij geven dit verkort weer.

REDACTIE

Discussie gesloten.

(1) In zijn artikel haalt de heer Hansen ook deze woorden aan; hi schrijft echter bekenden voor onbekenden, een schrijffout welke, vanzelfsprekend tot misverstand aanleiding kan geven.
E. V.