Neerlandia. Jaargang 57

Uit de Afdelingen

Dr. Schouten, Psycholoog, spreekt te 's-Gravenhage over De Nederlandse taal in Indonesië

Op 30 October j.l. heeft voor de afdeling 's-Gravenhage Dr. J. Schouten, oud-rector van het Bat. Lyceum der Carpentier Alting-Stichting, een voordracht gehouden over ‘De Nederlandse taal in Indonesië’.

Spreker begon met het streven te schetsen van Jan Pieterszoon Coen, die niet alleen een Nederlandse volksplanting in Oost-Indië heeft willen stichten, maar die ook gewild heeft dat allerlei volken in het Nederlands onderwezen werden. Kortzichtigheid en laksheid hebben Coen tegengewerkt en na zijn te vroege dood is het niet het Nederlands, maar het Maleis dat door de overheid der V.O.C. werd verbreid. De spreker vervolgde zijn historisch overzicht met van een langzame verbreiding van onze taal in de 19de eeuw en de zeer snelle verbreiding in de 20ste eeuw te verhalen, en schetste uitvoerig hoe door een steeds meer toenemende behoefte aan onderwijs en aan kennis van het Nederlands in het bijzonder, het Nederlands tot een in beschaafde kringen niet alleen algemeen gekende, maar ook in de omgang algemeen gebruikte taal was geworden. In de malaisetijd werd het met breed inzicht opgezette en geweldig uitgebreide onderwijs met Nederlands als voertaal op een onverantwoordelijke wijze ingekrompen, wat grote ontsteltenis niet alleen in Nederlandse en Chinese, maar ook in Inheemse kringen veroorzaakte. Hoe groot het verlangen naar dit onderwijs was, bleek wel kort nadat het A.N.V. zijn voortreffelijke leergangen in het Nederlands had gesloten, omdat ze overbodig waren geworden. Toen door de inkrimping een tekort aan onderwijsmogelijkheid ontstond, werd dat allerwege door ongesubsidiërde, z.g. ‘wilde’ scholen aangevuld. Naar de overtuiging van Dr Schouten was de sterke inkrimping van het onderwijs en het daardoor ontstane tekort aan plaatsingsmogelijkheden van leerlingen, benevens het werkloos worden van zeer veel onderwijzers, mede verantwoordelijk voor het opkomen van een richting, die zich tegen het Ne-

[p. 9]

derlands keerde. In deze beweging speelden de leiders van particuliere Javaanse scholen en een aantal Javaanse onderwijzers een grote rol, maar eigenaardig genoeg deden verschillende Nederlanders er ook aan mee. Men keerde zich, van zo ongeveer 1935 af, niet alleen tegen het Nederlands, maar verklaarde te gaan streven naar een algemene taal voor heel Oost-Indië, het Indonesisch. Deze taal bestond niet, maar men ging terstond aan het werk om ze te doen ontstaan uit het Maleis, dat op zichzelf als taal voor gevorderd onderwijs nog vrij ongeschikt was.

De bedoelde stroming had dus een zuiver politiek doel. Dat men er allerlei beschavingsbelangen mee kon schaden, werd op de koop toe genomen.

Na de oorlog had bedoelde richting het officieel gewonnen. Het Indonesisch, het hervormde Maleis, wordt, hoewel het grotendeels een kunsttaal is, veel beoefend, het Nederlands in vele kringen achtergesteld. De propaganda voor Engels moet men zien als voortkomend uit angst voor de invloed van het Nederlands. Immers nog aitijd is deze taal de best gekende vreemde taal voor de gehele intellectuele bovenlaag in Indonesië, ja voor zeer vele kringen de best gekende taal op zichzelf.

Zo is de toestand geworden na jarenlange ontwikkeling. Men maakt daaraan met overheidsmaatregelen niet zo maar opeens een einde aan. Dr. Schouten sprak dan ook de verwachting uit, dat de Nederlandse taal een plaats van betekenis in Indonesië zal blijven behouden, en dat die taal zelve de verbondenheid zal bevorderen.