Neerlandia. Jaargang 56

[p. 11]

Leestafel

Het antieke Rome, door K. Vangenechten, 350 blz., 100 afbeeldingen, 17,50 gld., Uitg.: Wereldbibliotheek - Amsterdam.

De schrijver beoogt met dit werk de beoefenaars der oude geschiedenis en letterkunde vertrouwd te maken met plaatsen en gebouwen te Rome, welke de geschiedschrijving en legenden van de klassieken veelal stofferen. Hij citeert daartoe onder meer uit de Aeneas van Vergilius (70v.-19n. Chr.), uit de boeken van Titus Livius (59v-17n. Chr), uit de brieven van Sint Paulus aan de broeders van het huis van Nero. Deze uitlatingen zijn dikwijls door niemand minder aan Joost van den Vonael (1587-1679) voor Nederlanders vertolkt, in archaïstische taal, waarbij goed aansluit de eigen tongval, waarin de Vlaamse schrijver de monumenten en zeaen aan de hand van overzichtelijke plannen, prachtige maquetten èn scherpe foto's bespreekt.

Het zijn hierbij de afbeeldingen en gegevens van de tussen de wereldoorlogen ontgraven en herstelde monumenten, welke voor het eerst onze aandacht boeien en de lezer treffen door omvang, feilloze ruimteverdeling, vormbeheersing en duurzaamheid. Veel van wat de archeologische bedrijvigheid sinds 1930 aan de dag heeft gelegd, is wel de grootste verrassing van de tegenwoordige bezoeker van Rome. Daartoe behoort onder meer de oorspronkelijke vergaderzaal van de Romeinse senatoren, naar Julius Caesar ‘Curia Julia’ geheten en gelegen aan diens forum, de pool (‘umbilicus’!) der aarde. Zij werd door het slopen van omringende gebouwen in haar geheel ‘ontdekt’ met de oorspronkelijke vloer met brede treden langs de zijwanden voor de plaatsing van de zetels der senatoren. De wanden zijn spaarzaam doorbroken met wijde, onverdeelde lichtopeningen. De ruimte is indrukwekkend door haar verhoudingen en haar geschiedkundige wijding, ondanks eenvoud. De bronzen deurvleugels zijn in de middeleeuwen elders opgehangen, omdat de omringende forumgrond reeds boven de oorspronkelijke deurtoog uitkwam. De verhoging van het maaiveld is te Rome wel heel sterk. Deze kan haar beweegreden vinden in een vervlakking van de topographische gesteldheid van de stad, welke om en op tafelheuvels werd gebouwd, maar ook in de grote hoogte en massa der vergruisde bouwsels.

Daarbij komt de eigenaardige neiging bij de antieken om het nieuwe op het ondergedolvene op te trekken (Troje), aan welke gewoonte we te Rome de latere ‘ontdekking’ van talrijke kunstwerken hebben te danken (obelisken, Laocoon, hele vleugels van het ‘gouden huis’ en de ‘criptoporticus’ van Nero, verkoophallen van Trajanus, het huis van Lyvia met prachtige wandperspectieven en meer). Zelfs hebben na de tweede wereldoorlog verschillende gezinnen, door ellende gedwongen, een armzalig onderkomen gevonden in de krochten en nauwelijks ontgraven gangen van de Thermen van Trajanus.

Men schrikt te Rome, waar de grond werelden verborgen hield, niet van tegenstellingen, maar de bezoeker wordt lichtelijk beschaamd als hij denkt aan onze ‘verlichte’ tijd.

A.St.

Het begeren, door Piet van Aken; uitg. N.V. de Arbeiderspers te Amsterdam, 1952, prijs 5,70 gld.

Van Piet van Aken verscheen reeds eerder ‘Alleen de doden ontkomen’. Deze nieuwe roman, die speelt in de sociale strijd der vorige eeuw, is naar zijn bouw sterker dan zijn eerste boek. Balten Reussens, de Vlaamse boer, is een hard mens. Zijn innerlijk kent twee begeerten; n.l. die naar de vrouw, in dit geval zijn schoonzuster Maria, en die van de drang naar sociale rechtvaardigheid. Hij is zich niet, of ternauwernood, bewust, dat beide begeerten op elkaar inwerken en met elkaar innig vervlochten zijn en beseft niet, hoe het mogelijk is, dat hij, de van nature zo ruwe individualist, een belangrijke rol gaat spelen in de strijd der ellendigen om een redelijk bestaan.

Toch is dat zo. En als hij tengevolge van een stakingsrelletje in de gevangenis terecht komt, weet hij, dat wie eenmaal de smaak van de begeerte in zijn mond heeft gehad, over zijn angst en verstand heenstapt (blz. 222).

De jonge Vlaamse schrijver staat merkbaar onder Amerikaanse invloed, zelfs in zijn taal, in welke wij herhaaldelijk stuiten op echt Amerikaanse uitdrukkingen als ‘een hel van een karwei’ (blz. 37); ‘een hel van een haak’ (blz. 77) een hel van een gevoel’ (blz. 108) en nog eens ‘een hel van een karwei’ (blz. 207).

Deze roman is een aanwinst voor de Nederlandse literatuur, en de schrijver is goed op weg om naam te maken.

E.H.B.

Klop maar op 'n deur, door Willard Motley; vertaling door Hans de Vries; uitg. Ad. M.C. Stok te 's-Gravenhage.

Dit boek, dat over de ‘asphaltjeugd’ handelt, is een aangrijpend boek. Wat weten wij in onze beschutte en gesloten gezinnen eigenlijk van deze jongens en meisjes, die onbeschermd zwalken door onze grote steden, waar de misdaad en de ontucht tiert? Hier in dit boek kunt U het lezen. Beter dan alle beschrijvingen en statistieken heeft de schrijver met felle kleuren het leven geschetst van een jongen uit een degelijk Rooms-Katholiek gezin, die, bedorven door de tuchtschool, steeds verder zinkt in de poel van zedelijke en maatschappelijke ellende en zijn leven moet eindigen op de electrische stoel.

Bij de lezing, die we alleen voor rijpe mensen kunnen aanbevelen, worden wij geconfronteerd met de ellende van de jeugd der grote stad.

Zij verscheurt ons innerlijk en zij roept ons toe, aan deze ongelukkigen niet voorbij te gaan als de priester en de leviet, maar als de samaritaan tot hen te gaan in een begrijpen van hun sociale nood.

Lezer, lees dit boek en ban uit U iedere Farizese schijnheiligheid en luister naar het ex-profundis, dat als een schreeuw opstijgt uit de harten van duizenden kinderen, die ondergaan in hun ellende.

Het boek kan u ootmoedig maken; het ontroert u niet; het maakt u kapot.

Het vertolkt de jammer van een jong mensenkind, dat alleen daarom aan de haat ten offer is gevallen, wijl het de waarachtige liefde heeft moeten ontberen.

E.H.B.

Zangenstrijd, door Emiel Hullebroeck. Uitg. N.V. Uitgeverij P. Vink, Antwerpen.

Dit boek, dat mooi gedrukt en rijk geïllustreerd is, heeft eigenlijk al een beetje lang op een bespreking gewacht. Dit is jammer; te meer omdat Hullebroek een gewaardeerd lid en een goed vriend van het A.N.V. is en op meer dan een bladzij in dit merkwaardige boek vol levensherinneringen, vsn zijn nauwe betrekkingen met ons verbond vertelt. Zo schrijft hij o.a., hoe hij reeds in 1904 op uitnodiging van de tak Gent van het A.N.V. in het Notarishuis aldaar een voordracht heeft gehouden over ‘Peter Benoit, zijn leven en zijn werk’. Het gevolg van dit optreden was een rondreis langs de andere Vlaamse takken en de Nederlandse afdelingen van het A.N.V. Maar genoeg. Hullebroek heeft er heel goed aan gedaan, deze herinneringen aan het papier toe te vertrouwen en is er in geslaagd in een schone, klare taal en in een uitnemende vorm zijn leven bloot te leggen.

Wij kunnen hem voigen van zijn jeugd af, toen hij nog ‘kiel’ was tot nu toe, nu de gevierde zanger Hullebroek bij iedereen bekend is door zijn jolige liederen, bij voorbeeld dat onvergetelijke en overal gezongen, geneuried, gefloten deuntje:

Zoals Marleentje, Marleentje, Marleentje,
Zó is er maar eentje!

't Zal waar zijn, want het boek leert ons evenzeer zijn vrouw Marleentje kennen en wij begrijpen het, als de schrijver zelf zegt: ‘Marleentje is van mijn werk niet te scheiden. Ieder lied, iedere noot, die ik op papier gezet heb, blijft zonder haar medewerking ondenkbaar’.

Hullebroek heeft schier de hele wereld rondgereisd; maar het belangrijkste, de zin van zijn leven, is wel geweest, dat hij het Vlaamse volk het Nederlandse lied heeft leren zingen en dat hij ook andere Nederlands sprekenden met het goede Nederlandse volkslied, zoals ‘Moederke alleen’ en ‘Hij die geen liedje zingen kan’, heeft leren kennis maken.

Hullebroek is een strijdbaar man. Gelukkig. Hij weet, als het moet, niet van buigen. Hij heeft zijn leven ingezet voor het oproepen van de Vlaamse fierheid, de Vlaamse krachtdadigheid en de Vlaamse saamhorigheid.

Hij vecht nog, tegen het minderwaardigheidsgevoel, dat veel Vlamingen maar niet schijnen te kunnen afleggen.

Ik houd van zulk een strijd.

Dat die strijd fel is geweest, het boek vertelt er van op overtuigende wijze.

Daarom is dit boek mij lief, omdat het zo levend is, en uit iedere bladzij de onvermoeibare vechter mij tegemoet komt.

E.H.B.

[p. 12]

De Slag der Gulden Sporen, door Dr J.F. Verbruggen; uitgeversmij N.V. Standaard Boekhandel, Antwerpen-Amsterdam, 1952.

De heer Verbruggen is officier en historicus en dus meer dan iemand in staat ons uit allerlei bronnen en literatuur een natuurgetrouwe beschrijving te geven van wat zich op deze 11de Juli 1302 rond Kortrijk heeft voorgedaan.

Evenwel bekijkt hij het vooral van uit een krijgshistorisch oogpunt.

De slag bij Kortrijk, in de geschiedenis der Nederlanden bekend als de Guldensporenslag, is naast die Van Woeringen, wel de belangrijkste gebeurtenis op het gebied der krijgsgeschiedenis uit die tijd.

De Guldensporenslag veroorzaakte de ondergang van het mooiste ridderleger, dat sinds de slag bij Bouvinen in 1214 nog geen nederlaag had geleden.

Wie de uiterst zorgvuldige uiteenzetting door deze schrijver leest over de rustige samenvoeging van de verstoorde Vlaamse burgerij en haar worsteling met de Franse overweldiger, moet wel onder de indruk komen van zijn grote kennis op dit gebied.

Het boek leest niet vlot. Daarvoor is het te technisch. Het is geschreven voor hen, die zich de moeite willen geven om met de Vlamingen mee te leven in hun strijd tegen de Franse geweldenaar.

Wie dit doet, kan begrijpen, hoe Vlaanderen deze 11de Juli ziet als een nationale feestdag, waarop het zich zelf en zijner kracht bewust werd en die ziet tevens in deze grootse overwinning de dageraad van een nieuwe dag, die eenmaal lichtte over Vlaanderen.

'n Boek, alleen voor hen, die zich de moeite van het studerend lezen willen veroorloven. Wie het oppervlakkig leest, heeft er niets aan.

E.H.B.