Neerlandia. Jaargang 56

De gesproken en de geschreven taal

Wij ontvingen van een onzer leden de volgende brief.

In kranten, tijdschriften, boeken leest men tegenwoordig steeds: ‘je kan’ en ‘kan je’ in plaats van ‘je kunt’ en ‘kun je’. Ik verkeer nog steeds in de mening, dat alleen ‘je kunt’ en ‘kun je’ Nederlands zijn en de andere termen Amsterdams of Haags, in ieder geval het een of ander dialect.

Aangezien ‘je kunt’ en ‘kun je’ tegenwoordig niet meer gebruikt, althans niet meer gedrukt schijnen te worden en ik in ‘Ons taalhoekje’ reeds lang tevergeefs heb uitgezien naar een stukje, waarin de vinger op deze m.i. wonde plek wordt gelegd, begin ik werkelijk te vrezen, dat ‘kan je’ en ‘je kan’ reeds zodanig burgerrecht hebben gekregen, dat de strijd daartegen als hopeloos wordt beschouwd.

Gij zoudt mij zeer verplichten, indien ik daarover Uw mening eens mocht horen.

Deze brief hebben wij doorgezonden aan de redacteur van ‘Ons taalhoekje’, die ons het volgende bericht.

Gaarne voldoe ik aan dit verzoek en dan allereerst het antwoord op de vraag: ‘Wat is Nederlands?’

Welnu, het enige juiste antwoord is m.i.: Het gesproken Nederlands is de taal, zoals we die horen uit de mond van de meerderheid der beschaafde, ontwikkelde gebruikers van die taal en in algemene zin zal het geschreven Nederlands zich daarbij moeten aansluiten. Hierbij dienen we echter in het oog te houden, dat het Nederlands een levende taal is, die voortdurend aan verandering onderhevig is en dat het doel van de taal is, dat de taalverwanten daarin hun gedachten zo kunnen uitdrukken, dat ze elkaar goed kunnen begrijpen. Ik laat hier nu even buiten beschouwing de zogenaamde dichterlijke vrijheden, bestemd om hun, die daarvoor vatbaar zijn, het genot te doen smaken, die de kunst der letteren hun kan bieden.

Moet dus ieder maar schrijven zoals hij spreekt, of althans zoals hij meent, dat de meeste ontwikkelde Nederlanders (onder wie ik natuurlijk in dit geval ook de Vlamingen rangschik, even goed als de bewoners van de provinciën binnen de rijksgrenzen van Nederland) spreken?

Mijns inziens moet het antwoord op die vraag ontkennend luiden, omdat

1ste	phonetisch schrijven aanleiding zou geven tot vele moeilijkheden,
2de	het aanleren van de taal, zowel voor de kinderen als voor vreemdelingen niet te lastig mag zijn.
3de	er orde en regel moeten zijn, voor zover de schrijfwijze betreft.

Hoewel ik nu, ook op dit gebied, geen vriend ben van te veel overheidsbemoeiïng, is er dus m.i. zeer veel voor te zeggen, dat bij onderwijs en examens één vaste lijn wordt gevolgd, dat wetten en verordeningen worden getoetst aan die ‘onderwijstaal’ en dat de overheidsdienaren die schrijfwijze gebruiken in de voor het publiek bestemde stukken.

Daarvoor moet die geschreven taal dus voldoen aan het onder 3 gestelde criterium, waarin dus in de eerste

[p. 9]

plaats de onderwijzers en leraren en liefst ook de schrijvers van boeken en in kranten zich zullen moeten schikken. Gebeurt dit niet, dan gaan we terug naar de spellingchaos.

Men heeft mij wel eens op taalgebied voor ouderwets uitgemaakt. Ik was enkele jaren geleden echter een voorstander van groter vereenvoudiging van de spelling, dan Kollewijn, Marchant, enz. Waarom, zo redeneerde ik, moeten de kinderen op school leren de klinkers aan het einde van zogenaamde open lettergrepen met een enkel letterteken te schrijven doch als een dubbel teken uit te spreken en de medeklinkers te verdubbelen na een korte klank?

Nu echter een ‘examenspelling’ is ingevoerd, zou ik er niet over denken dat denkbeeld in praktijk te brengen of aan kinderen te laten zien, dat het toch veel gemakkelijker voor hen zou zijn.

Dus orde en regel moeten er zijn en de geschreven taal moet zich blijven aanpassen bij de wisselingen in de gesproken taal, d.w.z. niet in de taal van slordige sprekers, maar in die van de beschaafde taalgebruikers. De grammatica omvatte een eenvoudig geheel van taalregels met zo weinig mogelijk uitzonderingen en liefst zonder of met zo weinig mogelijk facultatief-stellingen.

Hoe kunnen we dat bereiken? Door van overheidswege een vaste commissie of raad van deskundigen te doen aanwijzen, die voor de gehele geschreven taal vaste regels opstelt en die regels jaarlijks toetst aan de veranderingen in de gesproken taal, de besluiten van dat lichaam openbaar te maken en de opvolging ervan voor te schrijven voor het lager, middelbaar en hoger onderwijs en de examens en voor alle voor het publiek bestemde van de overheid uitgaande stukken.

Voor zover dit nog niet het geval is, komt het mij gewenst voor, dat we ons houden aan de regels, die wij op school leerden.

R.