Neerlandia. Jaargang 56

Antwerpen huldigt Jan van Riebeeck

Enkele cijfers

Op 3 April besloot Paul Dupont, secretaris van de afd. Antwerpen, zijn korte radiotoespraak als volgt:

‘Het Bestuur van A.N.V.-Antwerpen hoopt dat een groot aantal Antwerpenaars aan de Van Riebeeck-herdenking zal deelnemen’.

Deze hoop is inmiddels werkelijkheid geworden: ten minste twaalfhonderd personen wensten de herdenkingsavond op 9 April te Antwerpen bij te wonen; helaas waren slechts zevenhonderd plaatsen beschikbaar. Deze buitengewone belangstelling is ongetwijfeld toe te schrijven aan drie faktoren:

1.	het optreden als feestredenaar van Z. Exc. Dr A.L. Geyer, Hoge Kommissaris voor de Unie van Zuid-Afrika te Londen, de hoogste Afrikaanse persoonlijkheid in West-Europa;
2.	De ruime propaganda die kon gevoerd worden, dank zij de medewerking der Ambassade van de Unie van Zuid-Afrika en der kultuurverenigingen, zomede de financiële steun der N.V. Gevaert, fotoprodukten, der N.V. Mercator, verzekeringen, en der Kredietbank, waarvoor wij onze oprechte dank betuigen;
3.	het groeiend prestige van het Verbond, dat zijn plaats als leidinggevende Nederlandse kultuurvereniging wederom inneemt.

Rede van Prof. Modest Lauwerijs

Het bestuurslid van A.N.V.-Antwerpen, oud afrikanervriend en voorzitter van het Zuid-Afrika-Bureau, Prof. Modest Lauwerijs heette alle aanwezigen welkom. Hij dankte vooral Z. Exc. de Heer Hoge Kommissaris en Mevr. Geyer, Z. Exc. Dr Frans Van Cauwelaert, voorzitter der Kamer van Volksvertegenwoordigers, de Heer Goeverneur Richard Declerck,de Heer A.E. d'Hollosy, vertegenwoordiger van de Consul-Generaal der Nederlanden, de leden van de Ambassade en hun verwanten, en de bestuursleden der kultuurverenigingen, die door hun aanwezigheid de plechtige herdenking luister bijzetten. Prof. Lauwerijs drukte zijn voldoening erover uit, Vlamingen, Nederlanders en Afrikaners, allen één in het Verbond, te kunnen begroeten als kinderen van één vaderhuis. Vervolgens belichtte hij de betekenis van de Van Riebeeck-herdenking voor Vlaanderen.

Het midden der 17de eeuw is wel zeer merkwaardig voor de bepaling van de toekomst der Nederlanden: enerzijds het Verdrag van Munster (1648) met zijn vernederende bepalingen en ongelukkige gevolgen voor de zuidelijke Nederlanden; anderzijds de grondlegging van een nieuwe natie, onder de oranje-blanje-bleu-vlag.

Het Traktaat van Munster, tengevolge waarvan alle Vlaamse zeehavens gesloten werden, belette aanvankelijk een grote deelneming der Vlamingen aan Van Riebeeck's onderneming. Het aandeel der Vlamingen in de ontwikkelingsgeschiedenis van Zuid-Afrika is nochtans verre van gering. In 1652 vinden we Jan van Passel uit Geel, samen met Jan van Riebeeck aan de Kaap; in 1657 de Antwerpenaar Pieter Visagie. Van Riebeeck's echtgenote, Marie de la Quellerie, was van Vlaamse afkomst, Piet Retief had een Vlaamse stammoeder, het geslacht du Toit stamt uit Rijsel, de stammoeder van President Kruger was afkomstig uit Brugge en Generaal Smuts was er niet weinig fier op, dat zijn voorouders Vlamingen waren. Wanneer heden Vlaanderen, samen met zijn stamverwanten uit Afrika en Nederland, de gedachtenis huldigt van Jan van Riebeeck is dit niet zonder grond...

In het Afrikaans begroette Prof. Lauwerijs vervolgens Dr Geyer als vertegenwoordiger van het Afrikaanse Volk, die ondanks zijn zeer drukke werkzaamheden bereid was voor zijn stamverwanten uit Vlaanderen het woord te voeren. Spreker herinnerde aan de woorden van oud-Minister Fagan: ‘Die besef van Dietse saamhorigheid is geen bewys van swakheid nie, maar van selfbewuste krag’.

Het Harbalorifa-Sextet laat zich horen

Vervolgens voerde het Harbalorifa-Sextet uit Lier drie Afrikaanse liederen uit. De prachtige vertolking werd zeer op prijs gesteld door de aanwezige Afrikaners en niet minder door de Noord-Nederlanders en Vlamingen. Trouwens, op de receptie, gehouden na afloop van de herdenkingsplechtigheden, werden de jonge kunstenaars door iedereen welgemeend gelukgewenst en verzocht men hun zelfs, vóór het afscheid, nogmaals een lied ten gehore te brengen.

Mej. Roxane Verschueren spreekt

Het derde punt van het programma: ‘Voordracht van Afrikaanse gedichten’, verzorgde Mej. Roxane Verschueren. Achtereenvolgens vertolkte zij ‘Kaapstad’ en ‘Pretoria’, beiden van J. Krul en ‘De Speelman’ van Prof. N.P. Van Wyk Louw; later ‘Voorwaarts’ van S.I. Moeke. Haar gevoelvolle deklamatie viel zeer in de smaak bij het publiek. Prof. Lauwerijs mag terecht fier zijn op zulk een leerlinge.

Z. Exc. Dr A.L. Geyer aan het woord

Na dit inleidend gedeelte, dat een werkelijke Afrikaanse stemming had verwekt, sprak Z. Exc. Dr A.L. Geyer de feestrede uit. Vooreerst zwaaide hij lof toe aan Vlaanderen en Antwerpen, die in de 17de eeuw reeds op een roemrijke geschiedenis konden terugblikken. Is 1652 voor Antwerpen slechts een tijdstip, voor Zuid-Afrika is dit jaartal van grote betekenis, daar het zijn geboortejaar is; zijn driehonderd jaar slechts een betrekkelijk korte periode voor Antwerpen, deze drie eeuwen zijn van uitzonderlijk belang voor Zuid-Afrika, daar zij zijn groeiperiode vormen.

Z.Exc. deelt mee, dat hij te Brussel over het verleden sprak, doch hier vooral over het heden en de toekomst van Zuid-Afrika. Zijn blanke bevolking in het algemeen

[p. 8]

en zijn Dietse bevolking in het bijzonder, vormen de demografische verhoudingen.

Geen land ter wereld heeft zulk een verscheiden bevolking, verscheiden in ras, taal en beschavingspeil. De Unie telt immers 2,6 millioen blanken, 350.000 Indiërs, 1 millioen Kaapse kleurlingen en 8,4 millioen Bantoes.

Over de blanke bevolking is het niet nodig breedvoerig uit te wijden, iedereen kent de geschiedenis der botsing tussen Boer en Brit. Het meeleven van Vlaanderen en Nederland werd in de Unie trouwens niet vergeten. Op te merken valt evenwel, dat in tegenstelling met België, waar eveneens twee volksgroepen één staat vormen, in Zuid-Afrika géén taalgrens bestaat; Boer en Brit leven náást elkaar.

Heden is 57% der blanke bevolking Afrikaanssprekend en slechts 39% Engels-sprekend. De vijandigheid tussen beide blanke groepen blijkt stilaan plaats te maken voor een besef van nationale eenheid: Boer en Brit voelen zich beiden inwoner van Zuid-Afrika. Voor beiden stelt zich trouwens ook één groot probleem: hoe zich handhaven als blanken?

De 350.000 Indiërs zijn voornamelijk gevestigd in Natal. Vele onjuiste berichten werden reeds verspreid over het onrecht (?), dat de Indiërs in Zuid-Afrika wordt aangedaan. Deze verhaaltjes worden echter tegengesproken door de feiten: de Indiërs kunnen naar hun land terugkeren op kosten der Regering van de Unie. Zij maken van dit aanbod géén gebruik, doch zetten integendeel landgenoten aan om onwettig in te wijken.

De Kaapse kleurlingen (Cape Coloureds) zijn ongeveer één miljoen sterk en vooral gevestigd in de Kaapprovincie. Zij zijn een kruising waarvan oorspronkelijk Hottentotten, slaven uit Mosambique en Madagascar de voornaamste elementen vormden.

De grote bekommernis vormen, zowel wegens hun aantal (8,4 miljoen) als wegens hun zeer laag beschavingspeil, de Bantoes (naturellen). Zij zijn in tegenstelling met wat velen menen of verkondigen, géén inboorlingen; dit dient uitdrukkelijk te worden beklemtoond; zij kwamen uit het Noorden, nà Jan van Riebeeck. De blanken zijn, natuurlijkerwijze, hun aangeduide beschavers. In de 18de eeuw kon het beschavingswerk slechts op geringe schaal worden verricht, wegens het kleine aantal en de armoede der blanken, die voor hun eigen bestaan moesten vechten.

Thans worden jaarlijks tientallen miljoenen besteed voor de aankoop van grond, voor ziekenverzorging, kindervoeding, huisvesting; aan 840.000 naturellenkinderen wordt kosteloos onderwijs verstrekt , enz.

Sommigen verwijten Zuid-Afrika geen kiesrecht toe te staan aan de naturellen. Dergelijke verwijten worden ofwel gemaakt uit kwade trouw, ofwel zij zijn het gevolg van een groot gebrek aan kennis nopens de Zuidafrikaanse problemen. Het is immers volstrekt onmogelijk politieke rechten te verlenen aan volledig onbeschaafden, aan personen, die geen politieke plichten kunnen vervullen. Het politiek-gelijkstellen van naturellen en blanken zou niet minder dan de verdwijning der West-europese kultuur als gevolg hebben. Na korte tijd zouden de naturellen de heersers zijn, en de blanken de machtelozen in eigen land. De blanken wensen niet hun eigen graf te graven!

Hoewel het dus niet mogelijk is de naturellen dezelfde rechten te verlenen als de blanken, wordt zorgvuldig vermeden hen te onderdrukken: verdrukking behoort tot de middelen der kortzichtige staatslieden en ontketent na verloop van tijd een rampspoedige reaktie. De verhouding blank-zwart kan slechts opgelost worden door béide groepen recht te laten wedervaren; zij moeten zich ieder afzonderlijk (apart) ontivikkelen: de blanken blijven blank, de bantoes blijven zwart. Deze z.g. apartheid is een politiek op lange termijn, met vele moeilijkheden, de enige nochtans die beide groepen kan bevredigen.

Na afloop van zijn merkwaardige en... leerrijke uiteenzetting viel Z.Exc. een warm en langdurig handgeklap te beurt.

Vervolgens werden Afrikaanse liederen en gedichten uitgevoerd en werd de nieuwe klankfilm ‘300 jaar Suid-Afrika’ vertoond, die bondig drie eeuwen Afrikaanse geschiedenis schetste.

Prof. Dr Vital Celen

Na deze opwekkende redevoeringen sprak Prof. Dr V. Celen, voorzitter van het A.N.V.-Antwerpen, het slotwoord uit.

Hij vergeleek de Vlaamse Beweging met de strijd, die de Afrikaners voerden tegen de machtige Engelse kultuur. Daar de Afrikaners er in slaagden zich te handhaven en, meer nog, nu aan de winnende hand zijn, moet met spijt worden vastgesteld dat de Vlaamse Beweging in het slop zit en het franskiljonisme een bedreiging vormt als nooit tevoren. Dit falen van de Vlaamse Beweging schrijft spreker toe aan het gebrek aan strijders, strijders zoals de periode tussen de twee wereldoorlogen er geen te kort kwam. Dat de Vlamingen zich spiegelen aan het voorbeeld van het Afrikaanse broedervolk en de apathie voor het harnas verwisselen! zo besloot Prof. Celen.

Ten slotte zongen de aanwezigen staande ‘Die Stem van Suid-Afrika’, de ‘Vlaamse Leeuw’ en het ‘Wilhelmus’, als bekroning van de prachtige avond, die hopelijk het sein wordt voor een vruchtbare samenwerking tussen hen, die er naar streven het saamhorigheidsgevoel te versterken van allen die tot de Nederlandse stam behoren.

P.D.

Noot van de Red.: Wegens plaatsgebrek moest het verschijnen van deze bijdrage uitgesteld worden.