Neerlandia. Jaargang 56

[p. 6]

Koetjes en kalfjes uit Sao Paulo

Terwijl bij U, Nederlanders, de eerste lentedagen schuchter hun intrede beginnen te doen, gaan wij in São Paulo de zachte Braziliaanse winter tegemoet. De ochtenden zijn koud; het palmbeach en soortgelijke lichte stoffen beginnen uit het stadbeeld te verdwijnen. Bij de dames doet een warm jasje goede diensten.

Wij kunnen niet nalaten te schrijven, dat São Paulo een stad is vol uitersten en tegenstellingen. São Paulo, met 2.250.000 inwoners, is zeer gunstig centraal gelegen en de voornaamste industriestad van Brazilië. Koortsachtig snel breidt de stad zich uit. Brede ‘avenida's’ en enkele parken geven de stad lucht. ‘Ik word er nerveus van’, zei een ‘Paulista’ (dat is een inwoner van Sao Paulo) één dezer dagen. ‘Verleden maand was dit nog een leeg stuk grond en nu kom ik terug...... en er staat een fabriek’.

Zoals elke Braziliaanse stad, vertoont ook São Paulo het beeld van gloednieuwe, heldere ‘edificio's’ naast verweerde, rode daken en vuilgrijze muren. De stad heeft veel open plekken, die liggen te wachten op de aannemer. Versleten gebouwen worden zonder medelijden neergemokerd. Enkele statige torens duiden op de aanwezigheid van verschillende kerken. ‘O Viaduto do Chá’, een breed viaduct, dat één van de grote verkeersaders overspant, ligt in het centrum. De naam van dit viaduct, ‘Theeviaduct’, ontleent zijn betekenis aan het feit. dat enkele tientallen jaren geleden zich hieronder nog theeplantages uitstrekten.

In elk jaargetijde bieden de grote publieke markten een overvloed van fruit, waaronder vele tropische soorten met een verrukkelijke smaak.

Ondanks de voortschrijdende techniek en de uitbreiding in recordtempo heeft de stad nog enkele schilderachtige tradities behouden. Zo kan men bijvoorbeeld in de rustige buitenwijken nog kudden geiten tegenkomen, die aan de deur van de klant gemolken worden. Nog kan men in het razende verkeer de oude twee-wielige boerenkarren zien, die door ezels worden getrokken.

Het kerkelijke leven in São Paulo is overwegend katholiek en op Zondagen bezoekt het volk in grote getale de kerken.

Een goede weg verbindt São Paulo met Santos en vele Nederlanders gaan voor de weekovergangen naar de bekende koffie-haven, waar de zee tot zwemmen noodt en de brede stranden zich honderden kilometers langs de kust uitstrekken. De asfaltwegen zijn uitstekend berijdbaar. Daarbuiten is de grond zanderig en hardrood gekleurd

Voetbal behoort tot de geliefkoosde sport van de Paulistas en op Zondagen is dan ook het Pacaembüstadion, dat plaats biedt voor 100.000 personen, tot aan de nok gevuld. De clubs bestaan uitsluitend uit beroepsvoetballers.

Op de renbanen van de Jockey-club wedijveren kostbare Braziliaanse paarden met de allerbeste uit het buitenland.

São Paulo houdt van een gezond materialisme......

São Paulo is hard op weg een Metropool te worden......

Voor de wetenschap en de cultuur heeft men vele eigen gebouwen opgericht. De stadsbibliotheek is ondergebracht in een wolkenkrabber van eerbied afdwingende afmetingen. Het Museum voor Moderne Kunst biedt vele tentoonstellingen en looft elk jaar verschillende studiebeurzen uit, ten einde jonge Braziliaanse kunstenaars in de gelegenheid te stellen in Europa te studeren.

Geen Nederlander verzuimt een bezoek aan het Butantan slangen-instituut, waar 2400 slangen tegengif produceren. Op de bezoeker maakt Sao Paulo vaak de indruk van ‘niet af’ te zijn. Voortdurend staat het kleine naast het grote...... De bezoeker kan zich nauwelijks een goed beeld van de stad vormen. Hoewel de wolkenkrabbers Amerikaans aandoen, bemerkt men al gauw, dat São Paulo een eigen, typisch Braziliaans aanzicht heeft.

Met kracht wordt de modernisering voortgezet. Oude wijken worden radicaal gesloopt...... Ruimte, ruimte, voor uitbreiding !....

Het is een indrukwekkend gezicht. Het is moeilijk, zo in het begin, de werkelijke omvang van de vooruitgang van deze stad te omvatten. Er wordt koortsachtig gewerkt op elk gebied. Waar enkele jaren geleden nog open velden waren, staan nu fabrieken of moderne huizen. De stad groeit omhoog, opzij, aan alle kanten.

Wilt U enkele cijfers met betrekking tot São Paulo, de werkstad? São Paulo vertoont een voortuitgang van 330% in industriële vestigingen sinds 1938 en verbruikt meer electrische stroom per afnemer dan Chicago. Spreekt men met een enthousiast Paulista, dan komt maar al te vaak het overbekende verhaal naar voren van São Paulo, de krachtige locomotief, die de overige twintig lege wagons trekt van Brazilië. Met die twintig lege wagons worden dan de overige staten van Brazilië bedoeld. De stad São Paulo heeft 15.000 fabrieken en 350.000 industrie-arbeiders. De staat São Paulo heeft 30.000 fabrieken met 610.000 arbeiders. De spoorwegen hebben meer dan 27.000 mensen in dienst. Veel ‘fabrieken’ hebben echter niet meer dan 6 arbeiders...... In São Caetano, een buitenwijk van Sço Paulo, zetten 3.000 General Motors employé's automobielen en trucks in elkaar, waarbij staal wordt gebruikt van de Volta Redonda fabriek bij Rio de Janeiro. De Ford automobielenfabriek heeft thans 3.500 arbeiders in dienst en maakte meer dan 13.000 auto's in 1950. Er zijn fabrieken voor electromotoren, radiotoestellen, banden, margarine, ijskasten, springmatrassen, rayon, cement, cellulose, staal, lucifers, chemicaliën en aluminium; ook het Braziliaanse porcelein en glaswerk beginnen een goede naam te veroveren. Er wordt meestal tot 6 uur in de namiddag gewerkt, daarna begint de aanval op bussen en trams.

São Paulo is niet langer een ver afgelegen Braziliaanse stad, vol onbekende mogelijkheden, en uitsluitend het domein van heel enkele Nederlandse kooplieden in koffie en katoen. Snelle KLM-vogels hebben de afstanden teniet gedaan. In 28 uur overbrugt men de 11.000 km, die Sèo Paulo van Nederland scheiden. Van Enschede, Stavoren, Venlo, Amsterdam, 's-Heeren- hoek, en van waar al niet, zijn de Nederlandse kooplieden, importeurs, technici en administrateurs overgekomen naar die snel opkomende stad, om te werken bij Philips, de Hollandse Bank-Unie, Nemaza, Berkhout & Cia en veel zelfstandige bedrijven en firma's. Wij, Nederlanders in São Paulo, zijn bevoordeeld. Onze kust (b.v. Santos), is tropisch; maar de waterrijke, vrucht-

[p. 7]

bare ‘Serra do Mar’, waarop São Paulo ligt, gaat omhoog tot 2400 voet. De temperatuur verandert dikwijls zeer plotseling. ‘Wij hebben hier 4 seizoenen per dag’, zegt de Paulista; maar het gemiddelde is een temperatuur van 64° F. In de zomer (van December tot Maart) is de hete vochtigheid van b.v. Rio de Janeiro ons onbekend, terwijl zulke koude maanden als wij in Nederland kennen niet voorkomen. Ik zei U al, wij zijn bevoordeeld.

In dit goede klimaat nu is het gelukkig voor ons Nederlanders ook mogelijk, hard te werken. En wij doen dat dan ook. En wij niet alléén. Bij de vele Amerikaanse Maatschappijen, zoals General Motors, Firestone, Goodyear, Swift, die met hun uitgestrekte fabrieken de stad omringen, vinden de directeursvergaderingen niet zelden om 7 uur in de ochtend plaats. In de meeste fabrieken, waaronder ook Philips, bevinden zich eigen restaurants, waar tegen betrekkelijk lage prijs een maaltijd ter beschikking wordt gesteld.

Neen, wij hebben hier geen historische gebouwen, grote goed aangelegde parken, koninklijke paleizen of kastelen, zoals bij U in Europa. Hier zijn schoorstenen, wolkenkrabbers, krachtstations, brede avenida's, grote viaducten en ook...... grote arbeiderswijken met nauwe krotten, benauwde winkeltjes en modderige straten. Fabriekswijken, ontzettend grauw en naargeestig. Vermoeide menigten winkelende mensen en slappe neerslachtige mannen, die in kroegen zitten. In de Staat São Paulo (met 22% van het gehele spoorwegnet van Brazilië) moeten de spoorwegen nog zeer worden verbeterd. De locomotieven worden meestal met hout gestookt, maar de electrificatie wordt steeds uitgebreid en verbeterd.

Het vliegtuig heeft in Brazilië in het algemeen een ware pioniersrol gespeeld. Een rol, die in andere landen meer door de spoorwegen werd vervuld. Het vliegveld van São Paulo, Congonhas, bezit 12 Braziliaanse luchtvaartmaatschappijen en 7 buitenlandse. In 1950 duidt de statistiek een landing of vertrek aan in elke 12 minuten. De vliegtuigen naar Rio, 1½uur vliegen van São Paulo, vertrekken met de regelmaat van een autobus op elk uur van de dag.

Het beschavingspeil der arbeiders is zeer veel lager dan in Europa.

In de stad zelf zijn de toestanden het ergst in de arbeiderswijken. De behuizing is er even afschuwelijk als vuil. De werkgelegenheden in de vele kleine fabrieken zijn slecht. Velen leven in een gribus en leiden maatschappelijk een rioolbestaan. Toch lopen er veel kleine kinderen rond, die dit het normale leven achten, daar zij nooit iets anders hebben ervaren en menige volwassen Braziliaan heeft er zich mee verzoend en leeft van dag tot dag, vrij opgewekt en vrij tevreden.

Enerzijds, de uitspringende tekenen van grote weelde en welstand, anderzijds, bewijzen van bittere armoede. Dat is São Paulo, opeenhoping van rijkdom en armoede, met een stadsbudget, dat soms scheef in de wrakke hengsels hangt.

In tegenstelling tot de haastige industriedag, kent São Paulo ook zijn langzame uren. Dat zijn de avonduren, als wij Nederlanders de Nederlandse Vereniging bezoeken. In verstandige omgang zien wij daar elkaar. Geleidelijk, met hoogten en laagten, net zoals in het mensenleven, is die club uitgegroeid tot een respectabele 25-jarige. Wanneer het bestuur er in slaagt, zoals in São Paulo, een 300 of meer Nederlanders uit hun beslommeringen te trekken op de verjaardag van onze Koningin, op nationale feestdagen en op jubilea, dan kan men, gezien de resultaten, spreken van een welslagen en een dienst aan de ‘Nederlandse gemeenschap’. Er heerst op de clubavonden zo nu en dan een devote stilte. Er wordt dan gebridged en gemahjongd. Er kan een president aftreden in Zuid-Amerika, een felle verkiezingsstrijd ontbranden, de prijzen van levensmiddelen kunnen gelijk een raket omhooggaan, maar de Nederlanders komen bijeen op de club. Het gaat daar allemaal gewetensvol op zijn Nederlands. De nijpende Braziliaanse problemen, de moeilijkheden van alle dag, wachten tot morgen. Op de leestafel liggen de kranten en tijdschriften uit het Vaderland, zo secuur en geregeld door het Algemeen Nederlands Verbond beschikbaar gesteld. Een Loewenstein, Vogelaar, Gieling, Van der Zwaan, zo ook Mevrouw Pennings, maken aanspraak op onze erkentelijkheid voor hun leiding en hun doelmatige opvattingen, die zo voortreffelijk worden aangewend. Hun inzichten worden zeer op prijs gesteld.

‘Heeft deze stad geen nadelen?’ zal de verbaasde lezer zich afvragen. Veel, veel nadelen, die verbonden zijn met de economische toestand van Brazilië. Er is in de eerste plaats het ontoereikende vervoerstelsel in geheel het land, waardoor voortbrengselen en grondstoffen soms maandenlang onderweg zijn. De productieprijzen van de nijverheid liggen reeds lang en belangrijk boven wereldniveau. Hierdoor loopt de uitvoer niet naar wens en vertoont dus toenemende moeilijkheden. De lonen zijn opgeschroefd tot ongekende hoogte; in de landbouw en de nijverheid vertonen de kosten van levensonderhoud geweldige stijgingen, welke stakingen en sabotage onder invloed van communistische elementen met zich medebrengen. De grootindustrie, verblind door het feit, dat zij alles verliezen kon in de afgelopen jaren, heeft nooit getracht het kosten- en prijspeil omlaag te brengen. De dominerende textiel-industrie, die jarenlang geen cent opzij heeft gezet en geen fondsen heeft gereserveerd voor nieuwe machines, ondervindt ernstige moeilijkheden met nieuwe buitenlandse mededinging. De industrie in het algemeen werkt met verouderde machines. Efficiency komt nauwelijks voor. Veel producten zijn van slechte hoedanigheid. Economen zijn zeer bezorgd over het totale gebrek aan evenwicht tussen de landbouw en de industrie.

Laat ons over de toekomst van stad en staat São Paulo geen voorspellingen doen. Vele bronnen liggen hier tot dusver onaangeroerd te wachten. In de naburige staat Minas Geraes (Algemene Mijnen) liggen ± 13 billioen ton ijzerertsen plus mangaan, bauxiet, mika, kristal en diamant te wachten. Petroleum wordt reeds aangeboord. In de naburige bergen bevinden zich 130 millioen ton hemaniet.

Hier ligt de basis voor een zware industrie. Er zal een dag komen, dat die ‘lege vrachtwagens’, die São Paulo aan het trekken is, boordevol zullen zijn, met tot dusver onontgonnen materiaal. De kans is echter groot, dat São Paulo ook dan nog de locomotief zal zijn.

Wij verwachten, dat de deviezen-en invoerbarrières, welke ter bescherming van de te hoqe prijzen werden inqesteld en gehandhaafd, eens zullen worden afgeschaft en dat dit een verruiming van de internationale handel en vooral van de handel tussen Nederland en Brazilië zal mogelijk maken.