Neerlandia. Jaargang 55

[p. 6]

De Jaarlijkse Bedevaart naar het IJzermonument

Het zou verkeerd zijn geen onderscheid te maken tussen de geest en de stemming van de Bedevaarten, welke de oorlog 1940-'45 voorafgingen en deze welke sedert 1948 opnieuw tienduizenden Vlamingen aan de oevers van de IJzer doen samenstromen.

Ook op deze gebeurtenis heeft het oorlogswee zijn onuitwisbare stempel gedrukt. Talrijke vooraanstaande leden van het Bedevaartcomité, een prof. Dr Frans Daels, een Cyriel Verschaeve, een Karel De Feyter, een Maurits Liesenborghs, een Jeroom Leuridan, allen oud-soldaten uit de oorlog 1914-18, namen geen blad voor de mond om op de verwezenlijking der Vlaamse eisen aan te dringen, en beschikten hiervoor over een onmisbaar moreel gezag. Zij werden echter door de orkaan weggevaagd en moesten op staande voet vervangen worden door jongere, minder tegen hun zware taak opgewassen krachten, wier houding een zekere aarzeling en angstvalligheid verraadt, welke ten dele te verklaren zijn door de verwoede anti-Vlaamse hetze welke na de bevrijdingsdagen als een lawine over de Vlaamse gouwen losbrak, en nog niet volledig is geluwd.

Maar toch is en blijft de jaarlijkse bedevaart naar de IJzer een massabelijdenis van Vlaamse trouw en offervaardigheid, die een beslissende invloed uitoefent op de weliswaar trage, doch niet meer te stuiten Vlaamse heropstanding.

Ondanks de ongunstige weersgesteldheid verdrong zich op de uitgestrekte weide rond het puin van de vernielde Heldenhulde-toren en bij de in 1949 opgerichte monumentale Pax-Poort, een onafzienbare menigte, die met alle mogelijke vervoermiddelen naar Diksmuide was gekomen, toen de plechtige H. Mis in de open lucht, opgedragen door kanunnik Quaegebeur, vicaris-generaal van het bisdom Brugge, een aanvang nam. Er heerste een ingetogen stilte tijdens de bidstonde voor de Doden, slechts af en toe onderbroken door het belgerinkel van de misdienaar, die de priester aan het altaar bijstond.

Na het wegsterven der laatste gebeden wordt de eigenlijke IJzerplechtigheid met bazuingeschal ingezet.

De heer Juliaan Platteau leest de gebruikelijke proclamatie van het Bedevaartcomité voor, waarin op de betekenis van de jaarlijkse piëteitvolle Dodenhulde wordt gewezen, en alle Vlamingen, tot welke overtuiging zij ook mogen behoren, welkom worden geheten.

Dan klinkt de machtige stem van voorzegger Hein Nackaerts over de met zwart-gele banieren afgebakende Bedevaartweide: ‘Wij staan hier bij de puinhoop van een nationaal gedenkteken, dat geen zegeboog was, maar een kruis opgericht voor de 30.000 jonge mannen, die in deze lage meersen hun leven lieten, opdat Vlaanderen zou leven’. En als hulde aan dit kruis, het eeuwige symbool van het christelijk Vlaanderen, heft de massa het lied aan: ‘O kruise, den Vlaming...’

Daarop betreedt de heer Erik Van Herzele het podium, om namens de Vlaamse jeugd, hulde te brengen aan het vredes- en vrijheidsideaal der Vlaamse doden uit de beide wereldoorlogen. Hij laakt het gebrek aan moed en zelfbewustzijn bij vele intellectuëlen en gezagbekleders, het verzaken aan de christelijke leer der naastenliefde, in verband met de toepassing van amnestie- en genademaatregelen. Spreker doet een beroep op de jeugdorganisaties om, naar het voorbeeld der doden, de erkenning en de uitbouw der Vlaamse persoonlijkheid te bevorderen.

Vele dure eden worden al te gemakkelijk vergeten. Op de volgende IJzerbedevaart zullen wij moeten vaststellen of de eerlijkheid van onze voornemens wel gedekt wordt door de eed van trouw.

Na de gezamenlijke uitvoering van ‘Vlaanderen herrijst’, op tekst van A. van Wilderode, muziek van Renaat Veremans, komt de heer Rik Vaes, woordvoerder van het Verbond Vereniging Oud-Strijders, als tweede spreker aan de beurt. Op striemende wijze weerlegt hij, aan de hand van tijdens de oorlog 1914-'18 opgedane persoonlijke ervaringen, de lasterlijke aantijging van de Nationale Strijdersbond, als zouden de Vlaamse frontsoldaten, wier stoffelijk overschot in de crypt van de vernielde IJzertoren werd bijgezet geen goede vaderlanders zijn geweest. De enkele grepen uit de ondenkbare toestanden, welke in 1914-'18 op taalgebied aan het IJzerfront heersten, waar de Vlamingen voortdurend in hun heiligste gevoelens werden gekrenkt en gehoond, maakten vooral een diepe indruk op de jongere aanwezigen, die zich nauwelijks kunnen voorstellen, dat de oudere generatie zich een dergelijke, smadelijke behandeling moest laten welgevallen.

Evenzeer als degenen die onze doden hebben belasterd, aldus spreker, misprijst geheel Vlaanderen degenen, die met hand en brein aan de verwoesting van het Heldenhuldemonument hebben meegeholpen of de schuldigen aan het gerecht hebben onttrokken.

Ten slotte spoort hij de oudstrijders aan om zich voor de bevordering der Vredesgedachte in te spannen, doch eist van degenen, die verantwoordelijkheid dragen in 's lands beleid, dat zij tegenover de frontkameraden, die tijdens de jongste oorlog uit zwakheid of onwetendheid hebben gefaald, een grootmoedige houding zullen aannemen, en dat er eindelijk een einde worde gemaakt aan de uitzonderingsmaatregelen, die op hen worden toegepast.

Na de massa-uitvoering van ‘Het Lied der Vlamingen’ en de ‘IJzerpsalm’, gezongen door het koor, zette een indrukwekkende stoet van gelaarsde ruiters, uitgedost met khaki-hemd, zwarte pet en witte handschoenen, zich in beweging naar een vrijgehouden plaats, achteraan in de grote Bedevaartweide, waar prof. Franssen, voorzitter van het Comité, de eerste paal van het nieuwe IJzermonument inheide, terwijl tussen twee masten een wimpel met de afbeelding van de vroegere Toren werd gehesen.

Daarna volgde de grootse bloemenhulde, steeds één der hoogtepunten van de indrukwekkende plechtigheid. Honderden bloemstukken en kransen werden door Vlaamse meisjes aangebracht aan de voet van het vernielde IJzerkruis, dat er weldra als één reusachtig bloemperk uitzag. De aanwezige ministers, de heren De Boodt, Segers en Van den Daele, legden een monumentale krans van orchideeën, dahlia's en witte chrysanten neer, met het opschrift: ‘Aan de Vlaamse helden, namens de regering.’ Onder de meer dan 400 bloemstukken, neergelegd, terwijl de vaandels der deelnemende verenigingen zich rond het overgebleven voetstuk van het vernielde monument scharen, bevindt zich ditmaal ook een huldeblijk van het Algemeen Nederlands Verbond.

Tijdens de bloemenhulde en de vlaggenparade wor-

[p. 7]

den enkele gelegenheidsliederen, waaronder ‘Vaarwel mijn broeder’, ‘O.L.V. van Vlaanderen’, ‘Strooit bloemen op hun weg’, en ‘Begraven onder rozen’ ten gehore gebracht.

Het bekende ‘Vlaanderen’, van Renaat Veremans, onder de leiding van de toondichters, met bezieling door de massa meegezongen, weergalmt door de luidsprekers over de uitgestrekte vlakte, en wanneer prof. dr F. Franssen, voorzitter van het Bedevaartcomité, plaats neemt op het spreekgestoelte om zijn jaarlijkse toespraak te houden is het geroep: ‘Daels, wij willen Daels’ niet van de lucht.

Er treedt echter opnieuw stilte in, wanneer prof. Franssen de Vlaamse IJzerhelden toespreekt en andermaal wijst op het onbezonnen en schaamteloos optreden van bepaalde lieden, die onbaatzuchtige en zelfverloochenende idealisten als een Renaat De Rudder, de gebroeders Van Raemdonck, Joë English, Firmin Deprez, J. De Winde en zovele anderen, als vuige verraders pogen voor te stellen. Wij kunnen dat eeuwige komediespelen niet meer voor ernst nemen, betoogt spreker, en ik ben er van overtuigd, dat geen mens zo satanisch slecht kan zijn om deze lage aantijging te geloven. Verschuilt men zich wellicht achter de doden om de levenden te treffen? Zijn de bedevaarders die hier van uit de verste hoeken van Vlaanderen samenstromen, de Vlaamse journalisten, die waarheidsgetrouw verslag van deze plechtigheid uitbrengen, de parlementsleden, die met de gewone man de eed van trouw aan Vlaanderen komen afleggen, de regeerders die een toelage verlenen voor de wederopbouw van het IJzermonument, zijn zij de verraders niet, die hier bedoeld worden?

Lage politiek, met lage middelen gevoerd, doch daarom niet minder laf en verwerpelijk!

Sprekend over de nieuwe Toren, bevestigt prof. Franssen, dat deze er komt, doch dat er nog enige aarzeling nopens de opvatting bestaat. Het staat evenwel vast, dat het een vroom monument zal blijven. dat het christelijk karakter van Vlaanderen zal eerbiedigen. De wederopbouw moet geschieden in de geest van onze voorgangers, wellicht technisch aangepast aan de eisen van een nieuwe tijd en de nieuwe beproevingen, die het Vlaamse volk heeft geleden.

De leuze der Vlaamse frontsoldaten ‘Hier ons bloed: wanneer ons recht?’ kunnen wij slechts door sterkte en macht in vervulling doen gaan. Spreker dringt nogmaals aan op de stichting van een Algemeen Vlaams Verbond, waarvoor hij reeds in 1949 is opgekomen. Na een woord van waardering voor de werking van het Comité voor Recht en Naastenliefde, dat zich voor de afschaffing van zogezegde wettelijke, doch onmenselijke toestanden heeft ingespannen, snijdt prof. Franssen het beangstigend probleem der werkloosheid in Vlaanderen aan, dat duizenden Vlaamse arbeiders verplicht in het Zuiden van het land een bestaansmogelijkheid te zoeken, terwijl in Wallonië, dat arm aan werkkrachten is, nieuwe nijverheden in het leven worden geroepen.

Hier dreigt een bestendig gevaar voor denationalisatie van onze Vlaamse arbeiders, waartegen wij ons uit alle kracht moeten verzetten. Er dienen fabrieken en handelsondernemingen in onze eigen gewesten opgericht, om massale uitwijkingen te verhinderen en onze arbeiders in hun natuurlijke omgeving te werk te stellen, in hun eigen belang, en in dit van het gehele volk.

Spreker noemt de massale deelneming aan deze 24e IJzerbedevaart een Vlaamse daad, en spoort alle aanwezigen aan tot eenheid in de nog te voeren kamp. Als wij allen, zegt hij, schouder aan schouder blijven staan rondom de schone Vlaamse IJzerhelden, en steeds gedenken wat zij offerden voor hun ideaal en hun volk, dan is Vlaanderens toekomst veilig.

Een zangkoor heft nu het lied ‘De Torens van Vlaanderen’ aan, onder leiding van de toondichter Lieven Duvosel, waarna de aanwezigen, met opgeheven hand, de Eed van Trouw aan Vlaanderen nazeggen, waarvan de woorden, langzaam met vastberaden stem, door de voorzegger worden gelezen.

Het is één der meest ontroerende momenten van deze wijdingvolle plechtigheid, die nu stilaan ten einde loopt. Tot slot weerklinkt het strijdlied der Vlamingen, de ‘Vlaamse Leeuw’, door de meer dan 70.000 bedevaarders met geestdrift en overtuiging meegezongen, terwijl op de tinnen der 15 meter hoge Pax-Poort door twee onverschrokken knapen met Leeuwen- en Bedevaartvlaggen wordt gezwaaid. Een indrukwekkend schouwspel.

Nauwelijks waren de klanken van het Vlaamse volkslied uitgestorven of door de luidsprekers werd zware muziek van Haendel uitgezonden, waarschijnlijk met de bedoeling te verhinderen dat door een gedeelte der aanwezigen het ‘Wilhelmus’ zou worden aangeheven, zoals dit bij de vooroorlogse bedevaarten gebruikelijk was. Wij begrijpen niet goed de ziekelijke vrees van het huidige Bedevaartcomité voor een massale uitvoering van het ‘Wilhelmus’. De vreedzame bedevaarders koesteren voorzeker geen politieke annexatieplannen, doch het is nu éénmaal een feit, dat de IJzerhelden zonen waren van een volk, dat zich met het Nederlandse op taal- en cultuurgebied innig verwant voelt, en het lijkt ons derhalve allerminst gepast de spontane uitvoering van het ‘Wilhelmus’, evenals die van ‘Die Stem van Suid-Afrika’ met alle middelen te willen verhinderen.

Na afloop van de plechtigheid kreeg men andermaal een aanschouwelijk beeld van de eindeloze massa toen deze, drie kwart uurs lang in dichte drommen, letterlijk over de IJzerbrug ‘gedragen’ werd, om zich geleidelijk in het feestelijk bevlagd Diksmuide te verspreiden, waar in de loop van de namiddag, op de Grote Markt, nog een volksfeest plaats had, ingericht door het Vrouwelijk Jeugdverbond van West-Vlaanderen, met de medewerking der stadsharmonie van Roeselaere.

Tegen de schemering, toen de meeste Bedevaarders het anders zo rustige Diksmuide hadden verlaten, maakte ook het afschrikwekkend en zwaar gepantserd contingent Rijkswachters zich klaar om naar zijn garnizoensplaats terug te keren. Velen hebben zich echter, niet zonder reden, afgevraagd of het wel nodig was een dergelijke politiemacht op de been te brengen om, naar het heet, de bescherming te verzekeren van Vlaamse bedevaarders, die ook wel zelf voor de handhaving der orde zorg kunnen dragen, zoals dit vóór de oorlog duidelijk is gebleken, toen de regering het wijselijk oordeelde geen Rijkswachters in bevolen dienst naar de Bedevaarten te sturen.

M.v. Gijsegem