Neerlandia. Jaargang 55

Ons taalhoekje

Zins- en woordontleding

Uit Het Vaderland van 9 Aug. 1951: ‘Jhr Mr A.F.C. de Casembroot verklaarde ons dat, voor zover hij zich heugen kan, in Middelburg niet moeilijkheden zijn geweest’.

Voor zover ik mij herinneren kan, heb ik op school altijd geleerd, dat heugen de derde naamval regeert, ‘voor zover hem heugt’.

En verder ‘het bijeenbrengen van zoveel ongehuwde mannen, aan die bezigheid ontbreekt’.

Hier liet mijn onderwijzer mij ‘wie’ schrijven.

Wordt, tegenwoordig niet meer aan zins- en woordontleding gedaan?

Levensbeschouwelijk

Mevrouw L.M.F. v.d. Willigen-Sauerbier te Rotterdam zou het op prijs stellen, als wij in deze rubriek een woordje willen wijden aan het hierboven afgedrukte woord, althans ‘indien wij het met haar eens zijn, dat dit een zonderling gevormd monstrum is van de laatste tijd’.

Welnu, wij kennen het woord ‘aanschouwelijk’ uit de samenstelling ‘aanschouwelijke voorstelling’, ‘aanschouwelijk onderwijs’, dat in onze taal burgerrecht heeft, doch dat we nu ook niet bepaald fraai vinden, doch herinneren ons niet de afleiding ‘levensbeschouwelijk’ ooit te hebben ontmoet, maar vermoeden, dat dit woord voornamelijk te vinden zal zijn in geschriften over phylosofie of levensbeschouwing.

Ons dunkt, dat we ons liever aan het woord philosofisch moeten houden, dan aan het vernederlandste doch on-nederlands klinkende ‘monstrum’ levensbeschouwelijk’, waarvoor ook wij geen goede vervanger kennen.

Of wordt er misschien nog iets anders mee bedoeld?

De vijfde druk van ‘Van Dale’ vermeldt: Levensbeschouwing, ‘wijze waarop men het leven beschouwt’.

Handleiding

De natuurlijke historie leerde ons, dat behalve de mens alleen de apen handen hebben.

In de bladen, tijdschriften en boeken kwamen we echter menigmaal de uitdrukking ‘Aan de hand van’ in figuurlijke zin tegen voor ‘geleid door’.

O.i. is van deze stijlfiguur veelvuldig misbruik gemaakt. Allerlei abstracte en onpersoonlijke begrippen zijn er door ‘van handen voorzien’. Tot nu toe zagen we de uitdrukking echter steeds gebruikt in verbinding met werkwoorden als ‘bewijzen, aantonen, vaststellen’ enz. (waarbij dan ‘Aan de hand van’ het best te vertalen zou zijn met ‘Op grond van’, ‘door bestudering van’, ‘met behulp van’, ‘door onderzoek van’) of wel met werkwoorden als onderzoeken, nagaan.

Nu lezen we echter in het Alg. Handelsblad van 7 Aug. jl. onder het hoofd ‘De ongeregeldheden in Indonesië’:

‘Aan de hand van voorlopige rapporten (waarom toch nooit “verslagen”) is de kans, dat dit productieplan kan worden uitgevoerd, zeer gering.’

In deze zin is de uitdrukking ‘Aan de hand van’, gekoppeld met ‘de kans’ volstrekt misplaatst. Bedoeld is blijkbaar ‘Blijkens (of liever “Zoals blijkt uit” of “Zoals is af te leiden uit”) voorlopige rapporten, .... enz.