Belgisch Kongo
Nederlands van de Kaap tot Belg. Kongo
Engels en Frans verliezen terrein
Afrika vraagt op het ogenblik de aandacht van allen, die het wel menen met de Nederlandse taal. Zij is er onafgebroken gesproken, sedert Jan van Riebeeck drie eeuwen geleden in de baai van Kaap de Goede Hoop de eerste kolonisten aan wal zette. En zij wordt er nu meer gesproken dan ooit, ondanks het feit, dat de Nederlandse vlag er zowel aan de Kaap als aan de Goudkust sinds lang gestreken is. Ja, zij is er inheems in 'n veel groter gebied dan in Europa, al is het aantal mensen, dat er zich van bedient, dan ook geringer.
Eigenlijk mag het een wonder heten, dat het Nederlands er zich heeft gehandhaafd. De Nederlandse Kaapkolonie werd al spoedig overstroomd door uitgeweken Franse Hugenoten en avonturiers uit Duitse landen, die echter allen spoedig hun moedertaal zijn kwijtgeraakt en Nederlands zijn gaan spreken, zonder dat het Nederlangs gezag daar een hand voor heeft uitgestoken. (Welk Nederlands gezag, waar ook ter wereld, heeft ooit iets gedaan ten bate van de Nederlandse taal?) In de Napoleontische jaren, toen het moederland ter neer geslagen was en in de bovenlaag al aardig begon te verfransen, werd de Kaapkolonie Brits. Kaapstad heette voortaan Cape Town en de taal der Boeren werd vernederd. Maar zij bleek een taai leven te hebben, dank zij de godsvrucht en de bijbelvastheid van de afstammelingen der oude kolonisten. Men kent de geschiedenis: zij trokken weg toen de Britse druk te groot werd en stichtten eigen onafhankelijke Republieken. Typerend is, dat Oranje-Vrijstaat een vlag aannam, bestaande uit oranje en witte banen met in de hoek de Nederlandse driekleur. Transvaal nam de rood-wit-blauwe vlag aan en zette er een (gras-)groene baan dwars op. Beide zwakke landen werden echter overweldigd door het Britse Rijk, dat toen op het toppunt van zijn imperialistische macht stond. De Boeren moesten buigen en..... zwijgen.
Een te elfder ure wederopflikkerende belangstelling van Nederlandse zijde had politiek geen enkel effect, maar in culturele zin wellicht meer dan hier ooit beseft is. Het Algemeen Nederlands Verbond, dat tijdens de Boerenoorlog getracht had het standpunt der Republieken te verdedigen, steunde daarna de verslagen Boeren met het zenden van boeken en andere geschriften. De Boeren richtten zich op en toen één hunner leiders, de Vrijstater J.B.M. Herzog, in de in 1910 ontstane Unie van Zuid-Afrika aan de macht kwam, slaagde die erin de officiële tweetaligheid door te zetten. Eigenlijk is er sprake van drietaligheid, want de wet spreekt van Nederlands en de Afrikaanse vorm daarvan. In die dagen was ‘hoog-’ Nederlands nog de taal der predikanten en der dag- en weekbladen.
Sedertdien heeft het Afrikaans een eigen vaste vorm gekregen als een tweelingzustertaal van het Nederlands. Dit Afrikaans is de uitdrukkingsvorm geworden van het gehele 1.250.000 zielen tellende Boerendom in de Unie. Het wordt ook reeds gesproken door menig Unie-ingezetene met een onvervalst Britse naam. Nu de anti-Brit dr D.F. Malan aan de macht is, maakt het Engels, de taal van 750.000 blanken, een kwade kans op de achtergrond te geraken.
Afrikans is oor de taal die op het ogenblik het meest gesproken wordt in het van de Kaapkolonie uit bevolkte voormalig Duitse Zuid-West-Afrika. Bovendien hebben Afrikaans sprekende Boeren zich verspreid over de beide aangrenzende Portugese kolonies en Zuid-Rhodesia. In dit land herhaalt zich het oude spel: de Regering tracht er het Afrikaans uit te roeien. Het antwoord op een desbetreffende tactloze opmerking van de minister-president was de publicatie van een boek over het aandeel der Boeren in de ontginning van Zuid-Rhodesia. Qua aantal mogen zij niet van betekenis zijn, hun aanwezigheid is daarom interessant, omdat hun woongebied grenst aan Belgisch Kongo.
De Kongo volgt, wat de taal der blanke bevolking betreft, de curve van het moederland. Het Frans verliest er terrein aan het Nederlands. Reeds sinds vele jaren zendt Radio-Leopoldstad ook in de Nederlandse taal uit. De luchtlijn Brazzaville - Johannesburg bestaat voor een groot deel van Kongolese Vlamingen, die in Zuid-Afrika vacantie komen houden.
Een verschijnsel van bijkomende aard is, dat ook een deel van de zwarte bevolking Afrikaans heeft leren spreken en zij zal dat meer en meer gaan doen naarmate zij op een hogere trap van beschaving geraakt.
Het bovenstaand artikel, geschreven door de heer Gerhard Werkman is kort geleden in de Haagse Post verschenen. Het is voor onze leden, vooral die in Zuid-Afrika, Kongo en Vlaanderen, zo belangrijk, dat wij gemeend hebben het in zijn geheel te moeten overnemen.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd