Neerlandia. Jaargang 54

[p. 1]

[Nummer 7]

Burgerschap en burgerzin

Wij hebben wel eens de indruk, dat het in Nederland met die burgerzin niet helemaal in orde is.

Waar de oorzaak ligt van dit gemis aan burgerzin, is niet zo heel gemakkelijk te zeggen.

Voor een deel zal het wel te wijten zijn aan ons volkskarakter. Maar dat is de moeilijkheid verplaatsen. Want het volkskarakter zelf is een zo samengesteld begrip en afhankelijk van zoveel factoren, dat dit als eerste en eenvoudige oorzaak voor het tekort aan burgerzin niet kan worden aangewezen.

Toch heeft men wel gelijk, door ook in deze richting te zoeken.

Er is evenwel nog een factor, die, naar ons gevoelen minstens even sterk werkt. Wij bedoelen onze nationale opvoeding. Nationale opvoeding niet alleen in de zin van schoolopvoeding, maar ook als gezins- en buitenschoolse opvoeding genomen.

Vooral de laatste neemt in onze tijd in de vrije jeugdvorming een belangrijke plaats in.

⋆ _⋆ ⋆

Wie over burgerzin spreekt, bedoelt natuurlijk iets anders dan kennis.

Burgerzin richt zich tot het innerlijk van de mens, doet een beroep op zijn gevoels- en wilsleven, op zijn persoonlijkheid. Burgerzin heeft iets van doen met het karakter en de karaktervorming en is ten slotte in de eerste plaats een vraag van zijn en niet van weten.

Hierin gaat het niet over wat weet ik; maar wat doe ik en waarom doe ik dit en waarom laat ik dat na.

⋆ _⋆ ⋆

Wie burger is, voelt zich één met zijn medeburgers; voelt zich ook één met het voorgeslacht en poogt de grondslagen te leggen voor de jeugd en haar toekomst.

Hierin kan men, ondanks alle verschil in stand en beroep, in afkomst en milieu, in godsdienst en politiek inzicht, in leeftijd en sexe, de eenheid belijden en betrachten, die alle burgers samenbindt.

Het is duidelijk, dat onze vlag, onze taal, ons volkslied, onze geschiedenis, onze cultuur, onze zeden en gewoonten, onze middelen van bestaan, de sfeer in onze woningen, ons onderwijs, onze sport, onze gedenkdagen, belangrijke punten van aanraking vormen bij alle strevingen om de burgerzin aan te kweken. In dat opzicht zouden wij willen, dat hieraan bij onze volksopvoeding wat meer werd gedacht.

Dan zou er meer belangstelling zijn voor de politiek van de dag; dan zouden wij in ons onderling verkeer op straat, in de winkels, in post- en belastingkantoor, in de trams, bij de treinen, bij onze ontmoeting met vreemdelingen, in onze gedragingen in het buitenland, onze burgerzin kunnen tonen.

Men spreekt tegenwoordig van problemen der volwassenheid.

Hier is er één van de grootste betekenis. Een probleem, dat het allereenvoudigst zo te stellen is, wanneer we vragen wat is volwassen zijn; wanneer bereikt men die volwassenheid?

Wij geloven, dat die graad van zelfontwikkeling en zelfopvoeding alleen dan bereikt is, als wil los van alle improvisatie leven, naar vaste normen.

Natuurlijk gaan wij hier niet de inhoud van die normen vaststellen. Dat zal afhangen van de wereld- en levensbeschouwing die men heeft.

Maar vast staat, dat ieder moet komen uit het structuurloze leven naar gril en luim en geraken tot een leven, dat weloverwogen is en beheerst wordt door regel en norm.

⋆ _⋆ ⋆

[p. 2]

Het is ons bekend, dat Koningin Juliana aan deze dingen en Haar volle aandacht wijdt.

Wij kennen geen enkele redevoering van Haar uit de laatste tijd, waarin Zij niet met een sterke aandrang wijst op dat noodzakelijk element in onze nationale opvoeding, waarvan zij voor de toekomst van ons volk de grootste verwachtingen koestert: het aankweken en het bevorderen van de burgerzin.

⋆ _⋆ ⋆

Voor ons ligt een aardig boekje, dat de titel draagt Burgerschap en Burgerzin. Het is samengesteld door de heren J.W. Rengelink en I. Mug en verschenen is bij de Uitgeverij ‘Mubro’ te Heemstede.

Een commissie bestaande uit de heren Mr Dr R.M.A.A. Geuljans, burgemeester van Roermond, Mr Ch.M.J.H. Hustinx, burgemeester van Nijmegen, H.M. Martens, burgemeester van Ermelo, Dr J.W. Noteboom, burgemeester van Voorburg, Mr A. de Roos, wethouder van Amsterdam en Mr G.C. van der Willigen, burgemeester van Lekkerkerk, daartoe uitgenodigd door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, heeft de tekst beoordeeld.

Het boekje wordt door verschillende gemeentebesturen uitgereikt aan hen, die de kiesgerechtigde leeftijd hebben bereikt.

Het heeft voorin een foto van H.M. Koningin Juliana en tevens een van de merkwaardigste zinnen, die Zij heeft gesproken en waarin Zij erop aandringt te zijn:

..... vrije mensen met een geestelijk fundament, met een sterk verantwoordeljkheidsgevoel voor de medemens, met eerbied voor alles wat leeft en roeit en voor eens anders diepste overtuiging’.

Het boekje is uitstekend geschreven en vaak geestig geïllustreerd en het lokt tot lezen uit.

Behalve dat het op een prettige wijze iets vertelt van de geschiedenis van ons land en van de staatsinstellingen, waaronder wil leven, roert het op zeer bevattelijke wijze ook aan de op de voorgrond tredende fundamentele begrippen, die voor de Nederlandse stam zo kenmerkend zijn.

Als het de vrijheid bespreekt, doet het dat op deze wijze (blz. 5):

‘Vrijheid is voor een volk een bron van grote, onweerstaanbare kracht. Een volk, dat zijn vrijheid verwerpt, dat afstand doet van zijn grondrechten, van de vrijheid van godsdienst en geweten, van de vrijheid van drukpers en vergadering, van zijn onafhankelijke rechtspraak - dat volk kan materieel nog zo welvarend zijn, het is toch een beklagenswaardig volk, dat geestelijk arm is. Want vrijheid is meer waard dan zilver en goud.’

Als het boekje de democratie bespreekt zegt het: ‘Democratie is niet maar alleen een staatsvorm, democratie is een gezindheid’ (bl. 8). En verder: ‘Democratie is onbestaanbaar als er niet is verdraagzaamheid, eerbied voor de medemens, eerbied voor de overtuiging van anderen, eerbied voor de menselijke waardigheid en het rekening houden met de wensen der minderheid, kortom als er niet is geestelijke vrijheid’ (bl. 30).

⋆ _⋆ ⋆

Het zou een prettige bezigheid zijn nog meer grepen uit dit keurige boekje te doen. Wij willen het er evenwel bij laten.

Maar wij doen dat niet, zonder als A.N.V. onze blijdschap te hebben uitgesproken, dat hier op zulk een goede wijze een poging wordt gedaan om het Nederlandse volk op te roepen tot het aankweken van en het hebben van burgerzin.

Dat raakt onmiddellijk de taak, die het A.N.V. zich tot doel heeft gesteld, en wij prijzen ons gelukkig, dat zoveel gemeentebesturen in ons land hieraan aandacht hebben besteed en daadwerkelijk hieraan meewerken.

De inleiding van dit boekje spreekt het vertrouwen uit, dat ieder die het ontvangt ‘daarin iets zal vinden van een groot geschenk: het erfdeel der vaderen, de onschatbare waarden, ons nagelaten door hen, die door de eeuwen heen de bouwers waren van ons land.’

Bij deze wens sluiten wil ons gaarne aan.

Wie echte burgerzin weet te wekken, bouwt aan de toekomst van zijn land.

§