Neerlandia. Jaargang 40

[p. 107]

Voetspoor der Vaderen

Nederlandsche invloed in het buitenland in het verleden

XXXVII.

Tijdens de beschreven blokkades hebben onze landgenooten veel gerief ondervonden van een kleine factorij, die zij te Wingoerla, iets ten Noorden van Goa hadden gekregen. Weliswaar is de handel daar nooit van groote beteekenis geweest; maar als ververschingsplaats voor de schepen en als vast punt om Goa en de Westkust in het oog te houden, was Wingoerla van groot belang. De inrichting blijkt uit de teekening, ontleend aan het meergenoemde boek van Dr. J. Aalbers. Bij vergelijking met de afbeelding van de factorij te Socrate, valt in het oog, dat de factorij slechts weinig pakhuisruimte bevatte.

De handel te Soerate en op Perzië en de Roode Zee, welke reeds onder het bewind van Van den Broecke, die tot 1628 commandeur bleef, in goede banen was geleid, ontwikkelde zich inmiddels hoe langer hoe meer, dank zij ook het af en toe krachtig optreden tegen de Moorsche overheden, wanneer zij te lastig waren. De compagnieschepen voerden te Soerate kruidnagelen, foelie, noten, koper en tin in en men kocht daar allerlei kleeden, dekens, garens, indigo, drogerijen, salpeter, ruwe diamant, zeep en granen. De koffieplant werd uit Moka naar Indië overgebracht.

De Engelschen, die in de eerste, jaren een grooten voorsprong op ons gehad hadden, verloren gestadig meer terrein en werden langzamerhand door onze Compagnie overvleugeld. Zij hebben toen een heel verstandigen zet gedaan en

Rijcklof van Goens.

kans gezien door vriendschappelijk overleg van de Portugeezen het eilandje Bombaya (Bombay) in bezit te krijgen, dat zij tot een onneembare basis voor hunne oorlogsvloot en voor hunnen handel hebben gemaakt. Voorloopig zouden wij daarvan echter nog niet veel last ondervinden; tot een heel eind in de 18de eeuw is onze Compagnie zoowel den Aziatische vorsten, als den Engelschen en Franschen nog de baas gebleven. Eerst tegen het midden dier eeuw is, als elders, de lijdensperiode voor haar aangebroken.

Teneinde de zaken op staatkundig- en handelsgebied nader te regelen, tevens met opdracht een onderzoek in te stellen naar onregelmatigheden in de administratie op de kantoren der Compagnie, werd in de jaren 1653-'54 het lid van den Raad van Indië Rijcklof van Goens, als Commissaris naar ‘de West’ gezonden. Bij dat onderzoek vond hij heel wat op te knappen. Gedurende zijn tocht had hij verder het geluk aan de Portugeesche zeemacht een paar geduchte klappen toe te brengen en gelegenheid zich van den toestand op een groot gedeelte van de

[p. 108]

Westkust op de hoogte te stellen. En die kennismaking heeft geleid tot de eenige jaren later gevolgde vestiging aan de kust van Malabaar.

Wel is een in 1656-'57 onder Van Goens, toen ‘bevelhebber van de navale macht en der militie der Compagnie’ uitgezonden expeditie, met de bedoeling Dioe en misschien zelfs Goa te veroveren en op de terugreis Kananoor en

De loge van Wingoerla.

Kailong (Quilon) af te loopen, door storm en andere tegenspoeden mislukt; maar in 1662, nadat inmiddels de Portugeezen van geheel Ceilon en uit Tocticorijn en Negapatnam op de Oostkust waren verdreven, heeft men een nieuwen tocht gemaakt naar de Westkust met meer succes. Eerst werd Kailong genomen, vervolgens na een eerste mislukte poging, het sterke Koetsjin, waar de Portugeezen uit het geheele rijk verdreven werden; zeer kort daarop ook Kananoor in het rijk van Kollastri. In Koetsjin maakte de Compagnie handig gebruik van een uitgebroken burgeroorlog over de troonsopvolging, waarbij zij de partij van een, van de regeering uitgesloten prins en den rijksbestuurder ondersteunde, en waarbij zij rekenen kon op de hulp van den machtigen Zamorin van Kalikoet en een paar kleine rijkjes.

De vestiging aan de kust van Malabaar is vooral daarom belangrijk, omdat de Compagnie hier een andere positie heeft ingenomen dan elders in Vóór-Indië; heeft zij daar, gevestigd in over het algemeen groote, machtige rijken uitsluitend de rol van gast vervuld - zij het ook een gast met soms heel wat noten op zijn zang - in Malabaar heeft zij inderdaad grondgebied bezeten en in een aantal aangrenzende staatjes als suzerein gezag uitgeoefend. En dat is eigenlijk - althans in den beginne - van zelf gegaan, wijl zij, door het verdrijven van de Portugeezen, die daar al lang gezag uitoefenden, in hunne plaats is gekomen. Van Goens trad onmiddellijk, op de, bij hem gebruikelijke, krachtige en beleidvolle wijze op, bij het ter hand nemen van de bevestiging van de commercieele en politieke macht. Het voor de Compagnie opeischen van de rechten, die de Portugeezen bezeten hadden, kostte weinig moeite, want de Compagnie had den vorst zelf op den troon gebracht, terwijl zij in den rijksbestuurder, die onder hare bescherming stond, een bondgenoot had. Wat den handel aangaat, trof zij het heel gelukkig, dat de groote Moorsche handelshuizen, die vroeger bestaan hadden, onder het Portugeesche bewind vrij wel te gronde waren gegaan, dus geen ernstige mededingers meer waren, terwijl de Kananeezen, een Hindoegemeenschap, die nu den handel in handen hadden, als agenten der Portugeesche machthebbers gewerkt hadden en nu eenvoudig van meesters veranderden.

F. DEKKER.

(Wordt vervolgd.)