Neerlandia. Jaargang 40

[p. 76]

Naar aanleiding van de vertooning der rolprent ‘Kermesse Héroïque’

De meeste lezers van ‘Neerlandia’ zullen uit hun lijfblad of langs anderen weg kennis genomen hebben van hetgeen er te doen is geweest over de vertooning van bovengenoemde rolprent te Brussel, Amsterdam, Den Haag, Brugge, en wellicht nog in andere plaatsen.

Ondergeteekende heeft geen der vertooningen bijgewoond. Mocht ik daartoe in de gelegenheid geweest zijn, dan betwijfel ik, of ik, voor het ‘recht’ om over deze voorstelling te kunnen meepraten, ook maar één dubbeltje voor den ‘engelenbak’ zou hebben willen offeren aan hen, die ons met dit voortbrengsel hebben bezocht. Ofschoon ik dus de rolprent niet heb gezien acht ik, hetgeen ik daaromtrent heb vernomen, van zoo ingrijpend belang voor onze beweging, dat ik niet kan noch mag laten daarover een en ander in 't midden te brengen.

Voor hen, die niets van deze zaak mochten hebben gehoord, zij vermeld dat het betreft een film van Fransch - Belgischen oorsprong. Daarin wordt voorgesteld, in strijd met de geschiedkundige feiten, op welke wijze heet Vlaamsche stadje Boom bij Antwerpen gedurende de eerste helft van den Tachtigjarigen oorlog reageerde op de komst van den vijand, zijnde een troep van zegge 50 Spaansche piekeniers.

De mannen waren over deze militaire gebeurtenis zoo verontrust, dat zij de Spanjaarden als vrienden ontvingen, terwijl de vrouwen, om toch maar vooral zeker te zijn, dat men in het stadje geen stoffelijke schade zou lijden, op de meest stuitende wijze bereid bleken den Spanjaarden ter wille te zijn en haar eer te grabbelen te gooien.

In dezen vorm heeft de film in het Vlaamsche land veel verzet opgewekt, terwijl haar vertooning te Brugge, Dendermonde, Leuven, Lokeren en Tienen werd verboden. Reeds uit zuiver zedelijk oogpunt en volkomen afgezien van nationale overwegingen, moet deze rolprent zoo weerzinwekkend zijn van karakterloosheid, dat het opstandig stemt te moeten denken dat zij in Vlaanderen, gedurende eenige weken of maanden, haar verderfelijken invloed op het publiek, ook op de jeugd heeft kunnen uitoefenen en nog uitoefent.

Het is gelukkig dat voor Nederland de uit zedelijk oogpunt stuitende tooneelen geschrapt zijn, zoodat de beoordeeling van hetgeen zich daar heeft voorgedaan iets zachter kan wezen. Overigens ligt het wel voor de hand - en is dit bij mijn weten ook nergens weersproken - dat de algemeene strekking der rolprent door de besnoeiïng niet kan zijn veranderd. De smet van lafheid en lichtzinnigheid blijft op het voorgeslacht gelegd. In zulke zaken gaat het tenslotte niet om een meer of minder, doch acht ik volstrekte afwijzing plicht.

Men heeft de, toch op zijn zachtst gesproken weinig stichtelijke tafereelen vergoelijkt door te wijzen op de prachtige, kunstzinnige omgeving, waarin zij zich afspeelden, op de juweelen van bouwkunst, die werden vertoond, op de als het ware levend geworden schilderijen onzer groote meesters, die op het doek verschenen. Ik heb nog nooit gehoord dat de duivel, gekleed volgens de laatste mode, daarmee een hoogstaand heer zou zijn geworden.

Men heeft ook gewaarschuwd voor ‘overdrijving’ en gezegd, dat men een zoo fraai in beeld gebrachte ‘snakerij’ niet ernstig moest nemen. Men moest doen, wat de makers van de rolprent hadden bedoeld en er om lachen, dan stak er niets in. Het is ongetwijfeld plezierig, vooral in dezen harden tijd, eens goed te kunnen lachen, maar het lachen zou iemand volkomen vergaan, wanneer hij ziet, dat men tegenwoordig blijkbaar spot geoorloofd acht met de heiligste goederen, die een volk bezit.

Als men ons wil laten lachen, dan van harte gaarne, maar men richte dan zijn pijlen op bestaande ondeugden en giete op die wijze eenige balsem in de wonde van het menschelijk onvermogen om het kwaad te vernietigen en uit te roeien.

[p. 77]

Het minst van al is het toch echter wel te verdragen, dat men nu, terwijl in het heden allerwegen en voortdurend sloopingswerk aan onze heiligste volksgoederen wordt verricht, openlijk en, zooals in Amsterdam, nog wel bij een galavoorstelling, niet schroomt erbij te lachen, dat een inderdaad heldhaftig verleden door het slijk wordt gesleurd.

Het is ons in de geschiedenis der laatste tientallen jaren meer overkomen, dat wij ontstelden van het zich in ons volk openbarende schrijnende tekort aan waardeering, aan liefde voor en aan gepasten trots op eigen aard. Ik kan mij echter voor het oogenblik geen geval herinneren, waarbij dit gebrek aan nationale fierheid zóó fel tot uiting kwam.

Het is noodzakelijk bij dit feit even te blijven staan. Immers de beteekenis, het wezen zelf der nationale gedachte, de levensadem van ons Verbond zijn in het geding. Is het nationale verband niet anders dan een administratieve eenheid, een werkgemeenschap, een koöperatie, waar men in zijn vrijen tijd los van staat, ja, dan is tot op zekere hoogte de onverschilligheid te verklaren van vele Nederlanders voor dit verband. Dan is dit verband slechts van zeer nuchteren en zakelijken aard en dan is ook te verklaren de geringe geneigdheid om daarvoor offers te brengen. Tot ingrijpende offers voor een koöperatie, voor een handelszaak, die slechts voor een zeer klein deel de eigen ‘zaak’ zou zijn, laat men zich allicht niet gemakkelijk bewegen.

Maar de beteekenis der nationale gedachte, zooals wij die met bezieling kunnen verdedigen, is wel van volkomen anderen aard - en hier ligt de kern van het streven van ieder, die het begrip overgave en dienst aan de zaak des volks tot een maatschappelijk geloofsartikel heeft gemaakt. Het nationale verband omsluit een groep menschen van een bepaald type die, in het groote geheel der menschheid gezien, in algemeenen zin de dragers zijn van zekere begrippen over eer en trouw, recht en waarheid, plicht en geluk, en andere, van zedelijken aard. Het is het gevoel van verwantschap op dit gebied, het gevoel van, ondanks alle maar al te bekende gebreken, op dit gebied van het voorgeslacht een kostbaren, gelijk gerichten drang naar beter en hooger leven te hebben geërfd, een goed dat men slechts gezamenlijk kan bewaren; dit alles is het wat aan ons nationale streven in diepsten grond warmte en geestdrift verleent. Dat doet het geloof, dat wij, juist door onze gezamenlijke geaardheid, door de zedelijke idealen, die ons kenmerk zijn, als volk een taak in de wereld hebben.

Het zijn deze aan onze volksliefde ten grondslag liggende gevoelens, die blijkbaar aan zeer velen en zelfs aan hooggeplaatste personen vreemd, of althans bij hen wel zeer op den achtergrond gedrongen zijn. Ik wil niet prat gaan op in een ver verleden door Nederlanders begane militaire heldendaden, noch op in dien tijd ook in zaken des geloofs betoonde, bewonderenswaardige offervaardigheid, maar wel houd ik staande dat de geschiedenis van den volksstrijd tegen Spanje elk rechtgeaard Nederlander lief en dierbaar moet zijn. Die strijd heeft in ons volk de kiem der in zijn ziel levende idealen tot grootsche ontwikkeling gebracht. Ontkenning van den moed dier mannen, de beschuldiging van eerloosheid dier vrouwen zijn onduldbaar.

Men heeft in dit verband zich nog verscholen achter het feit dat Boom in België ligt, zoodat den Hollander deze smaad niet zou treffen! Inderdaad ligt Boom in België, maar het is wel droevig dat men ons zulk scheef geschiedenisonderwijs heeft gegeven, dat met zulk een ‘argument’ indruk kan worden gemaakt op de openbare meening. Alsof men in dien tijd, in de 16de eeuw, onderscheid maakte tusschen de Nederlanders van Noord en Zuid, alsof er toen verschil geweest was! Wat geschied is, zij inmiddels voor ons een goede les.

Zijn er thans onder ons nog die twijfelen aan de dringende taak van ons Verbond? Die twijfelen aan de vraag, of ons volk in nationaal opzicht een slapheid vertoont die meer dan droevig, die ontstellend, ja onrustbarend is? Die niet inzien, dat deze slapheid, behalve ‘slechts’ onze welvaart en onze onafhankelijkheid, ook het behoud onzer geheele geestelijke en zedelijke waarde in gevaar brengt?

Laat ons den ernst van den toestand inzien en met meer kracht dan ooit ons werk voortzetten.

Ter Neuzen, 17 Febr. 1936.

H.G.C. COHEN STUART.