Neerlandia. Jaargang 38

[p. 128]

DE PHOHI (Philips Omroep Holland - lndië)
‘Happy station’ der Nederlanders in den vreemde¹⁾.

‘Wij hooren U’.

Het was 12 Maart 1927, toen het telegram uit Bandoeng ‘Wij hooren U’ te Eindhoven ontvangen werd. De experimenteele Philipszender PCJJ, voor telefonie op korte golf, had den afstand, die Nederland van zijn Koloniën scheidt, overbrugd. Het energieke pogen was eer dan iemand had durven denken, met succes bekroond. Met dit resultaat nam het kleine Nederland een eerste plaats in in het rijk van den aether en in enkele maanden tijd werd de PCJJ van een bescheiden laboratorium-inrichting tot een wereldvermaard station, waar ontvangstrapporten uit alle deelen der aarde binnenkwamen.

Voor alles echter trad terstond de cultureele waarde van het feit op den voorgrond: het heil van land en volk werd hier door particulieren ondernemingsgeest gediend.

Op luisterrijke wijze werd dit bevestigd, toen nog in Juni van hetzelfde jaar H.M. Koningin voor de PCJJ-microfoon te Eindhoven hare onderdanen in Oost- en West-Indië toesprak.

De geestdrift der Nederlanders, zoowel in het Moederland als in de Koloniën, getuigde van de practische onmisbaarheid van een dergelijken zender. Daarom werd er overleg gepleegd over een definitief omroepzendstation voor de Koloniën. De Phohi kwam.

1) Wij ontvingen dit stuk van de N.V. Philips' Omroep Holland - Indië. Gaarne geven wij daaraan plaats in ons maandblad, om de groote waarde van den Phohi-zender voor het nader tot elkaar brengen van Nederland en zijn overzeesche gebiedsdeelen in Oost en West.
RED.

De Phohi zendt proef.

Om tot verwezenlijking van zulk een definitief station te kunnen komen, werd de N.V. Philips-Omroep Holland-Indië, (afgekort P.H.O.H.I.) opgericht. Dank zij den steun van verschillende cultuurondernemingen, scheepvaart- en petroleummaatschappijen, banken en handelslichamen, welke in de uitzendingen een groot belang zagen voor hun employé's, kon de Phohi tot stand komen. Gesteund door de ervaringen met den PCJJ-zender opgedaan, werd de nieuwe zendinstallatie gebouwd.

In het najaar van '29 kon met de proefuitzendingen worden begonnen. De gebezigde golflengte was 16,88 m. De uitgestraalde antenne-energie bedroeg 20 kW., wat

Antennemasten, op den achtergrond het zendgebouw.

ook thans nog voor een ultra-kortegolfzender zeer aanzienlijk is.

Van meet af aan werden goede resultaten bereikt. Reeds met Kerstmis van dat jaar namen verschillende Amerikaansche zenders het Phohi-programma over. De heruitzending over een afstand van ongeveer 4000 km. was een groot succes en de eerste mail bracht honderden dankbetuigingen uit Amerika mee.

De ontvangst in Oost-Indië, waarheen o.a. bij wijze van proef een voetbalwedstrijd werd uitgezonden, was uitstekend.

Voorjaar 1930.

‘Wij achten’, zoo schreef het Soerabaiasch Handelsblad in dien tijd, ‘den naam Phohi, Philips-Omroep Holland - Indië, uit den tijd, al is deze pas een jaar in gebruik. Het zal ‘Phoha’ dienen te worden, d.i. Philips-Omroep Holland - Aarde....’

En verder: ‘Er is momenteel geen andere kortegolfzender ter wereld, welke met zender en programma tegen die van de Phohi op kan.’

Uit bovenstaande blijkt beter dan uit een beschouwing achteraf, hoe de Phohi al spoedig een deel van het leven geworden was van den Nederlander in de Koloniën, doordat de leiding er in slaagde, datgene den Indischen luisteraar te geven, waaraan hij in zijn eenzaamheid, ver van zijn verwanten, vrienden en geboortegrond behoefte had.

Het experimenteele en particuliere karakter der uitzendingen was bij de luisteraars welhaast vergeten.

Dank zij de medewerking van vermaarde kunstenaars, gezelschappen en orkesten, bereikte de Phohi reeds een half jaar na haar oprichting een hoogtepunt van waardeering en luisteraars-geestdrift, zooals misschien geen andere omroep heeft beleefd. Heel Indië en velen daarbuiten waren de Phohi dankbaar.

De balsturige aether.

Op 24 Dec. 1932, na twee jaar zwijgen werd de Phohizender met een rede van Dr. C.J.K. van Aalst, president der Ned. Handelsmaatschappij, officieel heropend.

De spontane geestdrift werd echter getemperd, toen de ontvangst in Indië minder goed bleek te zijn dan in de jaren der proefuitzendingen. De teleurstelling onder de Indische luisteraars was begrijpelijk.

Intusschen werd niets nagelaten, om de onwillige aether zoo vlug mogelijk weer te bedwingen. Toen een verschuiving der zenduren weinig hielp, werd besloten de Phohi-installatie voor een tweede (winter-) golflengte geschikt te maken. Eind Januari 1933 ging de zender voor de verbouwing buiten bedrijf. In Maart werden met de beide nu beschikbare golflengten, resp. 16,88 en 25,57 m. (de nieuwe winter-golflengte) proeven genomen. De uitslag was zeer bevredigend, zoodat op 16 April 1934 de officieele uitzendingen van de Phohi wederom konden aanvangen.

[p. 129]

Nieuwe verbeteringen. De 19.71 m. golf.

De technische leiding van de Phohi is echter nog voortdurend bezig om de kwaliteit steeds op te voeren. Bij een zoo uitgestrekt gebied als Indië zijn er gebieden

Doorkijk op de Antennemasten.

waar men bijzondere klachten heeft. Zoo hadden de luisteraars op Noord-Sumatra veel last van 'n telegrafiezender, die de uitzendingen op 16.88 m. stoorde. Dit zal in de naaste toekomst verholpen worden.

‘De Phohi is Holland’.

Zoo is de Phohi onafgebroken werkzaam om voor de landgenooten in den vreemde, waarvan vele geen enkele verbinding met de Nederlandsche cultuur hebben, den band met het Moederland te versterken.

Daarom verwondert het niet, dat een luisteraar schreef: ‘De rimboe-radio (de Phohi) is voor mij alles. Gij zijt echt: ‘The happy Station’, en een ander: ‘De Phohi is het symbool van Holland, de Phohi is Holland’.

Inderdaad, zonder grootspraak mag de Phohi de brug tusschen Nederland en Indië worden genoemd.

Het zendstation van de Phohi.

Wanneer men in het Gooi de villawijken voorbij is en men den weg naar de Zuiderzee-kust inslaat, ziet men in de verte de twee krachtige antennetorens van den Phohi-zender oprijzen. In de nabijheid van het dorp Huizen, 23 km. ten Zuid-Oosten van Amsterdam, bevindt zich in de nabijheid der antennetorens het zendgebouw.

De stroomvoorziening van de installatie geschiedt uit de wisselstroom-ringleiding Naarden - Laren met een spanning van 50.000 Volt, 50 perioden. Deze wisselstroom wordt in een der vleugels van het gebouw binnengeleid en naar de sterkstroominstallatie gevoerd, waar omvorming en afvlakking tot de voor den zender noodige spanningen plaats heeft. In het middengedeelte bevindt zich de hoofdfrequentafdeeling van den zender. We laten hier een korte beschrijving volgen.

De zender in eersten aanleg gebouwd voor een golflengte van 16.88 m., werd na de heropening in '32 ook voor een golflengte van 25.57 m. geschikt gemaakt. Deze golflengten worden resp. in de zomermaanden en wintermaanden gebruikt. De praktijk wees hier uit, dat een dergelijke verwisseling van golflengten noodig was om een goede ontvangst op geschikte tijden in Oost- en West-Indië te waarborgen. Teneinde een nog grootere zekerheid te verkrijgen en storende telegrafiezenders weg te werken, zullen de uitzendingen tot nader order tegelijk op 16.88 m. en 19.71 m. worden uitgezonden.

De golflengte van den Phohi-zender wordt door middel van een kristal konstant gehouden. Door toepassing van een gewone ontvanglamp (A 415) in deze trap is de belasting van het kristal gering, waardoor het rustig werken van den zender zeer wordt bevorderd. De frequentie van de in de kristaltrap opgewekte trillingen worden in de volgende trap eenige malen verdubbeld. Bij gebruik van de 16.88 m. golflengte is de kristaltrap b.v. op 135 m. afgestemd. Voor de verdubbeling van de 67.5 m. golflengte plaats heeft, worden de trillingen door twee parallel geschakelde 10 Watt-lampen versterkt. Daarna heeft verdubbeling plaats tot 33.75 m. De hoogste voltage, in deze trappen aangewend, bedraagt 400 Volt. De volgende versterkerslampen werken echter met een anodespanning van 2000 Volt. Daarna heeft in twee 1500 Wattlampen de laatste verdubbeling plaats tot 16.88 m. Nadat de hoogfrequente energie nogmaals door twee parallel geschakelde 1500 Watt-lampen versterkt is, welke met een stroom van 4000 Volt spanning worden gevoed, komt deze in de laatste versterkerstrap, welke uit twee 10 kW. lampen met waterkoeling bestaat. De spanning voor deze trap bedraagt 10.000 Volt bij 6 Amp. stroomsterkte.

Het vermogen van den zender bedraagt dus 60 kW. Een dergelijke eindenergie was en is nog steeds voor een kortegolfzender een unicum. De door de antenne uitgestraalde energie bedraagt 25 kW, bij 70% modulatie.

De modulatie-afdeeling bevindt zich in den anderen vleugel van het gebouw. De hoogspanning wordt verkregen door twee gelijkrichters, resp. voor 8000 Volt (3 phasig) en 14000 Volt (6 phasig). Het totale opnamevermogen bedraagt 130 kW. De bedieningslessenaar en

Luchtgekoelde gelijkrichterlampen.

controletafel bevindt zich centraal ten opzichte van den zender. Uit de met glas afgeschutte ruimte, de commandobrug, heeft men een overzicht over de geheele

[p. 130]

De controlekamer met uitzicht op den zender.

inrichting. Van hieruit wordt de zender geregeld. Bij gevaar kan met één beweging de geheele zender buiten bedrijf gesteld worden.

Het antenne-stelsel van den zender is gericht, d.w.z. de antenne straalt slechts in een bepaalde richting uit en wel: Oost-West. Op deze wijze wordt zoowel voor Oost- als West-Indië een veel betere ontvangst gewaarborgd dan met een niet gerichte antenne het geval zou zijn.

De studio's.

De Hoofdstudio's van de Phohi bevinden zich in Hilversum. Daar vinden het grootste deel der uitvoeringen plaats. Bovendien is een bijzondere spreekstudio in Amsterdam ingericht en verder een groote muziekstudio in Den Haag, die gebruikt wordt bij de uitzendingen van het Residentie-orkest. Voor bijzondere gevallen is er ook nog een muziekstudio in het zendergebouw te Huizen.

Wat de Phohi biedt.

De taak van een wereldomroep is theoretisch allereenvoudigst. Men heeft slechts het allerbeste te brengen wat kunst en wetenschap kunnen geven, van alle tijden en op ieder gebied, mits het voor de radio geschikt is.

De taak van den Phohi-zender, voorzoover het de Indische luisteraars betreft, is nog eenigszins anders. Hoezeer de smaken in Indië ook verschillen en hoezeer het onvermijdelijk is, dat de eene luisteraar waardeert wat de ander minder belangwekkend vindt, één verlangen hebben daar alle luisteraars gemeen, zij willen in de eerste plaats Holland hooren, ze willen dàt van ons ontvangen, wat ze niet hebben, ze willen de leegte aangevuld zien, die de verre afstand van het vaderland veroorzaakt.

‘De Phohi-zender te Huizen.... zal niets anders geven dan wat Holland en de Hollanders tot eer strekt... eischt van het Hollandsche volk, dat het waardig tot de wereld zal spreken’.

Het is in deze woorden, welke door Dr. van Aalst, commissaris van de Phohi werden gesproken, dat doel en beteekenis van de Phohi zijn vervat.

De Phohi brengt Nederland aan de vaderlanders daarbuiten, is voor hen de trouwe stem uit het Moederland.

De programma's en hun verzorgers.

De Pbohi-uitzendingen hebben dagelijks plaats, met uitzondering van Dinsdags en Woensdags, tusschen 12.30 en 15.30 G.M.T. De programma's bestaan, behalve uit ernstige en ontspanningsmuziek, uit lezingen en voordrachten, actualiteiten, cabaret, verslagen van sportgebeurtenissen enz., alles in groote verscheidenheid. De brieven, die de luisteraars daarover schrijven, bewijzen wel, dat de programma's in den smaak vallen.

Voor de geregelde verzorging van haar concerten beschikt de Phohi over een uitstekend huisorkest onder leiding van Loe Cohen. Iederen Donderdagmiddag om de 14 dagen treedt bovendien het vermaarde Residentieorkest, met medewerking van bekende solisten, voor de Phohi-microfoon op. Voor de missionarissen en de Katholieken in het algemeen wordt iederen Zondag door den Katholieken Radio Omroep een uur op den Phohi-zender verzorgd.

Zoo is den luisteraars in Indië een programma op zeer hoog peil gewaarborgd. Dit valt te meer te waardeeren, als men bedenkt, dat de Phohi-uitzendingen tot dusverre geheel door particuliere instellingen, buiten de luisteraars om, bekostigd werden.

Desniettemin is het te verwachten, dat ook hier ‘voor wat hoort wat’ zal moeten gelden, gelijk dat in den laatsten tijd - toen door de Phohi-leiding, gedwongen door de ongunstige tijden, die ook de ondernemingen niet spaarden, die het Phohi-bedrijf geldelijk steunden, vrijwillige bijdragen werden gevraagd - reeds gebleken is.

De reportage.

Bijzondere aandacht verdient de reportage-dienst van de Phohi. Daarmede vooral vervult de zender zijn nationale roeping. Door middel van de Phohi-microfoon is de Indische luisteraar getuige van wat er zich in het moederland afspeelt. In sommige gevallen dient een dergelijke uitzending op gramofoonplaten te worden vastgelegd om de reportage tot een geschikten tijd voor uitzending in te maken. Dit kan noodig zijn in de gevallen, dat het gedurende de reportage in een der Indiën nacht is, zoodat men verwachten kan weinig luisteraars nog aan het toestel te vinden; of wanneer het uur der reportage voor ontvangst in O. of W.-Indië ongeschikt is in verband met de beschikbare golflengte.

Bij de verslagen, welke door de Phohi worden verzorgd, alsmede bij het afwikkelen der dagelijksche programma's, speelt de taak van den omroeper een groote rol. De Phohi-omroeper Edw. Startz geniet om zijn aangename wijze, waarop hij deze moeilijke taak vervult, een populariteit, welke die van menige filmster of houder van sportrecord overtreft. Hij is vooral bekend om de zwierige wijze, waarop hij zijn zeventalige toespraken houdt.

Belangrijke uitzendingen.

Reeds werd de uitzending van de Phohi, welke Kerstmis 1929 door de Amerikaansche zenders werd gerelayeerd, in den aanvang van dit artikel genoemd. Sindsdien en vooral na de heropening van de Phohi, werden nog zoovele belangrijke uitzendingen gedaan, dat het de moeite waard is eenige daarvan te noemen, juist omdat het de werkwijze van dezen Indië-omroep op karakteristieke wijze aantoont.

In April 1933 werd de grootsche Willem de Zwijgerherdenking in het Concertgebouw te Amsterdam uitgezonden, kort daarop een rede van Zijne Excellentie

[p. 131]

A.W.F. Idenburg, Oud-Minister van Koloniën en Oud-Gouverneur-Generaal. In September van ditzelfde jaar werd de mooiste nationale betooging van onzen tijd, n.l. de huldiging van H.M. de Koningin in het Stadion te Amsterdam bij de viering van haar 35-jarig regeeringsjubileum, naar de beide Indien uitgezonden. Daarna volgde in dezelfde maand de uitzending van de Troonrede. Ook de speciale uitzendingen met Kerstmist '33 en die van de aankomst van de ‘Pelikaan’ waren een groot succes. Voorts een verslag van het vertrek der Onderzeeërs K XIV en K XV naar Indië, de begrafenis van Koning Albert en de plechtige bijzetting van Koningin Emma. Verder zwemwedstrijden en een groot aantal internationale voetbalwedstrijden.

Tenslotte verleende de Phohi zijn medewerking bij de draadlooze tewaterlating van het te Amsterdam gebouwde Zuidafrikaansche schip ‘Bloemfontein’ op 16 Juni 1934 en werden op den 2den Juni 1934, des middags de in de Ridderzaal, en des avonds het massaconcert in het stadion te Amsterdam onder leiding van Dr. Willem Mengelberg en Dr. Peter van Anrooy naar de Koloniën uitgezonden.

Dankbaar Indië.

Zoo is de Phohi met recht de Brug tusschen Nederland en Indië.

‘Reeds vele dankbetuigingen zult gij uit Indië ontvangen hebben’, schrijft een Phohi-luisteraar en inderdaad bijna iedere uitzending doet tien- en soms honderdtallen luisteraars naar de pen grijpen uit dankbaarheid voor hetgeen de Phohi hun biedt.

Er zijn er die wekelijks of maandelijks zakelijke rapporten zenden, geheel in hun omroep opgaan, anderen

De 7-talige omroeper Edward Startz.

die spontaan, geroerd schrijven, hun gedachten den vrijen loop laten, vriendschappelijk en vertrouwelijk.

‘U kunt niet begrijpen wat het zeggen wil na een 23-jarig verblijf in Indië een stem uit Holland te hooren’ of ‘De Phohi beurt ons op in al onze zorgen’. ‘De Phohi brengt vreugde in onze huisgezinnen’. ‘Wat zouden we zonder de Phohi’, dat is de grondtoon van die duizenden brieven, waarmede Indië zijn dankbaarheid aan hen in het Moederland betuigt, die van de Phohi hun ‘Happy Station’ hebben gemaakt.