Neerlandia. Jaargang 38

Curaçao 1634-1934

Van de tegenwoordige Nederlandsche overzeesche gebieden zijn alleen Curaçao en Suriname door oorlogsdaden onder Nederlandsche souvereiniteit gebracht, m.a.w. op een andere Europeesche mogendheid, die daar het gezag uitoefende, veroverd.

In Indië is de gang van zaken geheel anders geweest en het groote stuk van Brazilië, dat tusschen 1630 en 1641 aan de Portugeezen werd ontnomen (zeven van de veertien capitanias), ging in korten tijd weder voor de Republiek verloren; de Nederlandsche vestigingen aan de Pomeroon, de Essequebo, de Berbice en de Demerary ontstonden zonder strijd met andere Europeesche machten.

Opzettelijk en gewapenderhand zijn alleen Curaçao in 1634 en Suriname in 1667 ingenomen. In onze koloniale geschiedenis zijn deze beide jaartallen dus wel van bijzondere beteekenis, al ontmoetten dan de onzen in het eerste geval van Spaansche zijde nagenoeg geen, in het tweede van den kant der Engelschen slechts geringen tegenstand.

De geschiedenis der thans Nederlandsche Bovenwindsche eilanden van het begin der zeventiende eeuw, is nogal vaag, maar dat er op St. Maarten reeds in 1631 Nederlanders waren gevestigd, is meer dan waarschijnlijk en de Zeeuwsche kolonisatie van St. Eustatius ving in 1635 aan; het kleine Saba zal wel van laatstgenoemd eiland uit zijn gekoloniseerd. De eilandjes aan den Noordelijken rand der Kraalzee waren door Spanje, dat er geen belang in stelde, niet versterkt, of zelfs maar bezet en de Fransche, Engelsche en Nederlandsche pioniers van dit deel der nieuwe wereld konden er zich zonder strijd neerzetten, hoewel zij er niet altijd met rust werden gelaten.

1631, 1634, 1635, deze jaartallen loopen zoo weinig uiteen, dat er alles voor te zeggen is de zoogenaamde verovering van het eiland Curaçao - waardoor Bonaire en Aruba automatisch mede onder Nederlandsch gezag kwamen - in 1934 te herdenken als het begin der Nederlandsche vestiging in de Caraibische Zee. Ons tegenwoordige gebiedsdeel Curaçao (waarom niet Nederlandsche Antillen?) is dit jaar drie eeuwen Nederlandsch. Dat wil zeggen, dat op zes eilanden in de Caraibische Zee - drie in het Noorden en drie in het Zuiden -, welke sedert 1845 één afzonderlijk bestuursgebied vormen, drie eeuwen lang, met enkele tusschenpoozen van vreemde overheersching, de Nederlandsche vlag heeft gewaaid.

Dat 1934 een herdenkingsjaar zou moeten worden, werd reeds geruimen tijd tevoren, althans op het eiland Curaçao, gevoeld en het heeft langen tijd geschenen alsof de herdenking aldaar zou plaats hebben onder leiding van de in 1904 gestichte Groep Nederlandsche Antillen van het Algemeen Nederlandsch Verbond. Uit de vervanging echter, in 1933, van het ‘Comité 1634-1934’ door de ‘Herdenkingscommissie 1634-1934 Curaçao - Nederland’, bestaande uit veertig leden, valt wellicht af te leiden, dat men gemeend heeft een veel grootere bevolkingsgroep dan de Groep Ned. Antillen A.N.V. in het derde eeuwfeest van Curaçaos vereeniging met Nederland te moeten betrekken.

Of ook onder Verbondsleiding de herdenking niet een voldoend algemeen karakter had kunnen vertoonen, kan hier onbesproken blijven; de samenstelling eener commissie bepaalt ten slotte niet het meer of minder algemeene eener viering als de onderhavige.

Het denkbeeld van algemeenheid in een andere beteekenis schijnt in Curaçao geen ingang te hebben gevonden; van eenige herdenkingsneiging buiten het eiland van dien naam zijn geen berichten tot ons gekomen. Inderdaad, Van Walbeeck en Le Grand namen op het eind van Juli 1634 alleen Curaçao voor de West-Indische Compagnie in bezit en historisch hebben dus zelfs Bonaire en Aruba eigenlijk met deze herdenking niet te

[p. 78]

maken, de Bovenwindsche eilanden heelemaal niet.

Toch echter lijkt 1934 het bij uitstek geschikte jaar, ook voor de bevolking der vijf andere eilanden, om een oogenblik stil te staan bij het feit, dat de Nederlandsche vlag drie eeuwen gewaaid heeft over blijvende vestigingen in de Caraibische Zee, om te herdenken wat er gedurende die drie eeuwen onder Nederlandsch bewind alzoo aan lief en leed is ondervonden. En dan, behalve de band met het moederland, bestaat er ook een onderlinge saamhoorigheid, beide vatbaar voor versterking.

Het is waar, de Bovenwindsche eilanden hebben sterk onder Engelschen invloed gestaan, wat de taal betreft b.v. Edoch, ‘her Majesty's subjects (op de Bovenw. eil.) ‘speak the English language, but at heart are Dutch’, schrijft een dame van St. Maarten, draagster van een ouden Hollandschen naam.

De viering in - of misschien moeten wij liever zeggen op - Curaçao zal vermoedelijk wel voor een groot deel het karakter vertoornen van een volksfeest en dat is begrijpelijk. Dat in het moederland van een dergelijke viering geen sprake kan zijn, ligt voor de hand. Curaçao herdenkt de vereeniging met Nederland en het moederland mag zeker niet nalaten te herdenken, dat Curaçao drie honderd jaar geleden Nederlandsch werd; er is echter verschil tusschen hetgeen ginds en hetgeen hier de houding bepaalt tegenover het te herdenken feit. Voor de gewestelijke bevolking heeft dat feit een andere beteekenis dan voor de honderd maal zoo sterke moederlandsche; daarginds wordt men er ieder oogenblik aan herinnerd te leven onder de vlag eener op grooten afstand gelegen Europeesche mogendheid, hier te lande houdt de Rijksgedachte slechts weinigen bezig.

Dat die gedachte voortdurend levendig zou zijn in Europeesch Nederland - of levendig zou kunnen worden gehouden - is niet te verwachten; juist daarom echter is het van zooveel belang, bij de uit den aard der zaak sporadisch voorkomende gelegenheden als de tegenwoordige, in het moederland in zoo ruim mogelijken kring de aandacht te vestigen op de Rijkseenheid, er op te wijzen dat er een overzeesch Nederland bestaat, hetwelk onze belangstelling verdient, welke aangelegenheden Nederlandsche aangelegenheden zijn.

Dat de herdenking, welke dit jaar in Nederland plaats heeft, in dit opzicht waarde en beteekenis moge hebben!

Gedenkpenning voor het 3de Eeuwfeest van de vereeniging Nederland - Curaçao, vervaardigd door de N.V. Koninklijke-Begeer te Voorschoten, in overleg met de Commissie Nederland - Curaçao 1634-1934.

Curaçao viert en Nederland herdenkt. Maar, wat gebeurt er tusschen Curaçao en Nederland, behalve waarschijnlijk het wisselen van telegrammen? Van het zenden door Curaçao van een afgezant naar Nederland is niets bekend en dat het Moederland er geen naar Curaçao zal zenden, staat wel vast. Op 21 December j.l. werd er in de Tweede Kamer gezinspeeld op de wenschelijkheid van een bezoek van den Minister van Koloniën aan de West in 1934; deze laatste antwoordde, daarvoor helaas geen tijd te hebben en iets anders viel, gegeven de huidige omstandigheden, ook nauwelijks te verwachten. Ook de kans, dat een eenigszins talrijk gezelschap Nederlandsche toeristen dezen zomer Dr. Van der Sleen op zijn reis naar Curaçao zou vergezellen, en aldus het gemis van een ambtelijken Moederlandschen afgevaardigde bij de herdenkingsfeesten althans in zekere mate zou worden vergoed, is verkeken. De reis gaat bij gebrek aan voldoende deelneming niet door.

Een overzeesch gewest en het Moederland leven grootendeels elk zijn eigen leven; dat is normaal en algemeen en geldt niet bij uitzondering alleen voor Curaçao. Een gelegenheid als die van 1934 echter mag niet voorbij gaan, zonder dat men elkander ontmoet, begroet en geluk wenscht, elkander sympathie en wederzijdsche belangstelling betoont.

Moge bij de herdenking van 1934, ook zonder ambtelijke vertegenwoordiging, aan dien eisch worden voldaan. Moge bij deze gelegenheid tot uiting komen, dat Curaçao het als een voorrecht beschouwt met Nederland vereenigd te zijn en dat Nederland zich bewust is van de beteekenis der Nederlandsche Antillen als onderdeel van het Koninkrijk. En vooral, mogen beide partijen het voornemen opvatten om, na het passeeren van dezen mijlpaal, er ernstig naar te streven de ingetreden nieuwe periode te maken tot een van een steeds inniger gemeenschap en steeds grootere wederzijdsche belangstelling en waardeering.

Amsterdam, Mei 1934.

W.R. MENKMAN.

☛ De oproeping voor de Vergadering van Groep Nederland op 30 Juni vindt men op blz. 87.