Neerlandia. Jaargang 37

Lus en Lewe.

Liedere vir Studente, Oud-Studente en ander vrolike mense. Deur 'n ou Doktor en 'n jong Digter, Gutsche en Eitemal.

By die firma J.H. de Bussy het 'n bundeltjie studenteliedere met begeleidings verskyn ,waarin voortgebou word op die fondament gelê deur dr. Mansvelt se Hollands-Afrikaanse Liederbundel wat in 1907 bv dieselfde firma verskyn het.

Aan die bekendheid van die liedjies wat Mansvelt opgeneem het, het sy bundel die groot populariteit te danke gehad. Sommige was Afrikaans, sommige in Hollands. Met die Afrikaanse het ons opgegroei: met die Hollandse was ons net so vertroud, want dit was die bloeityd van die Vereenvoudigde spelling, toe die oorlog nog vars in iedereen se geheue was. Daar was liefhebbers genoeg vir die taal sowel as die inhoud van ‘Afrikaners landgenote’ en ‘Kent gv dat volk’. Die paar onbekendes het ons links laat lê. In hierdie bundel, ‘Lus en Lewe’, is die saak omgedraai. Die samenstellers gee ons net 'n paar bekendes en bied ons sowat vier-en-twintig nuwes aan. Maar so oorspronkelik is die ‘nuwes’ nou gelukkig ook nie dat hul totaal vreemd klink vir die student, want hul is byna almal òf op bekende melodieë geskrywe, òf dis bekende Europese liedjes op Afrikaanse toestande toegepas.

In die studentelewe speel Bacchus en Vrou Venus dikwels 'n groter rol dan Minerva en dit verbaas ons dan ook nie dat die eerste drie rubrieke, onder allitererende opskrifte, aan die gode gewy is, nl. I. Broederhand en Bekerklank, II. Liefdes-Lag en -Leed, III. Lewens-wel en -wee.

Die liedjies, waarin Vrou Venus die inspiratie is, grens baie na aan die sentimentele en die Duitse wysies bring dit nog nader aan die grens tussen gevoel en gevoeligheid.

Dan is daar nog twee rubrieke, IV. ‘Volk en Vaderland’ en V ‘Geloof en Vertroue’. Die vier godsdienstige liedere is op sig self nie onver dienst el ik nie, veral ‘Waarheen’? van Gutsche getuig van diep religieus gevoel. Tog doen hierdie lofliedere aan Jehova eenigsins vreemd aan onder al die lofsange aan Bacchus.

By die vierde rubriek wil ik langer stilstaan. Dit bevat behalve die geliefde ‘Stem van Suid-Afrika’ met die melodie van Joh. Peters waaroor ons dit nog nie almal eens is nie, twee volksliedere van Eitemal, een van O. van Oostrum en een van C.E. Viljoen, en een ou bekende van Hamelberg. As die F.A.K. (Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge) kaar onsinnige eis van vertaalbaarheid bly stel in haar uitgeskrewe kompetisie vir 'n Afrikaanse volkslied, kan geen enkele een van hierdie liedere meeding nie want hul is almal uit Hollands-Afrikaanse gevoel gebore. Eitemal en Viljoen het met hul bygevoegde Engelse vertalings afdoende hoewel heeltemaal onbewus, aangetoon hoe belaglik dit is om twee onverenigbare lewensbeskouwings in een lied te wil verenig. Die slotkoeplet van ‘Hef aan die lied van Afrika’ (Eitemal), die koepiet dus, waarin die samenvatting moet kom, waarin die nasionale siel die sterkste moet spreek, lui dan ook:

Hef aan die lied wat strand tot strand
Ons nasieskap verkondig!
En branders sal in Noorderland
Vertel: ‘Die Boer word mondig!

In sy vertaling heet het:

So let this song soar heavenwards
And rise above all others!
And all who sing and drink with us
Shall be our friends and brothers.

Ik wil nie profaan wees nie, maar miskien mag die Engelse slotvers van hierdie volkslied aannemelik wees vir die engeltjies en vir die kosmopoliete vir wie alle lande en alle volke ewe dierbaar is omdat die hul almal ewe onverskillig laat; van ons selfbewuste Afrikaanse siel is dit net so min 'n vertolking as ‘God save the king’ van die begrip ‘Sosialisme’. Ek vra myself af, waarom ons tog altyd so opdringerig moet wees met ons tegemoetkomings? Kleurloosheid en verwatering van ons eie kultuurprodukte is al wat ons daarmee bereik.

Aan die Vrystaatse volkslied ‘Heft Burgers het lied der Vryheid aan’ van H.A.L. Hamelberg kom die eer toe dat dit die enigste Hollandse lied op Afrikaanse bodem ontstaan, is, wat hier 'n beskeie plekkie vind. Dis ook die enigste een van hierdie liedere wat reeds in Mansvelt se bundel staan. Al is dit in die ouer vorm van ons taal, al ruik die derde reële ‘Van vreemde banden vry’, baie na die tweede van Tollens se ‘Wien Neerlands bloed’, is dit as volkslied deur en deur Afrikaans. Dit praat nog net so duidelik tot de verenigde Suid-Afrika as op 23 Febr. 1866, toe Hamelberg sy lied by geleentheid van die twaalfjarige onafhankelikheid van die Vrystaat aangebied het.

Hoewel Hollands nie meer ons offisiële taal is nie en tamelik stiefmoederlik behandel word, is hierdie lied veel meer ons s'n dan al die Engelse bewerkings en vertalings wat hierdie bundel bevat.

Ons is Gutsche en Eitemal dankbaar vir hul ‘Lus en Lewe’ in ons tyd van depressie, ai durf ons nie verklaar dat ‘hirdie liedjies in die lug van Suid-Afrika ontvange en gebore’ is, soos hul in 'n vrome wens in die ‘Voorwoord’ uitgespreek het.

ELIZABETH J. CONRADIE.

Literarisches Schaffen und Volkstum in Flandern (1890-1930), door dr. Lili Sertorius. Verlag ‘Das Deutsche Volk’, Berlin-Karlshorst.

Er is van dit ongeveer 100 bladzijden druks beslaande werkje - dat waarschijnlijk een universitair proefschrift is - tegelijkertijd veel goeds en veel kwaads te zeggen. Veel goeds wanneer men het beschouwt als een sympathieke poging om een vrij volledig overzicht te geven van wat het geestesleven in Vlaanderen, vooral op letterkundig gebied, sedert 1890, sedert ‘Van Nu en Straks’ dus, beroert. Veel kwaads als men nadruk gaat leggen op de onjuistheden, ik zou haast zeggen, de slordigheden, die dit geschrift ontsieren en zeer makkelijk waren te voorkomen geweest, indien de schrijfster zich de moeite had getroost de drukproeven van haar werk ook eens door een ontwikkeld Vlaming te laten overlezen. Dat Karel Leroux, Lerroux heet - de zetter zal aan den Spaansehen radikalen leider hebben gedacht - en Reimond Herremans zijn naam met een s ziet verlengen, dat herhaaldelijk van Alberdinck-Thijm en van Lode Baeckelmans wordt gewaagd en nog andere namen van personen en tijdschriften verkeerd zijn gespeld, werkt eenigszins storend. Ook zijn sommige beoordeelingen van de invloeden, die op de ontwikkeling aan de Vlaamsche letterkunde, sedert zij het Europeesche vlak bereikte, hebben ingewerkt, nogal gezocht en is de beteekenis van zekere literaire ‘kapelletjes’ overdreven, maar dit belet niet, dat het geheel een belangwekkend en lezenswaard literairhistorisch boekje vormt, waarvan de weerga, in onze taal zelf, niet bestaat. Het zal dan ook met vrucht door al wie een synthetisch en blik wenscht te werpen op den ontwikkelingsgang van de letterkunde in Vlaanderen en ook, hoewel zijdelings, in Noord-Nederland - een der hoofdstukken behandelt het geeete-

[p. 167]

lijke vraagstuk Vlaanderen-Holland - met vrucht worden gelezen. Voor ontwikkelde Vlamingen, die op het door Mej. Sertorius betreden gebied ook nog wat te zeggen hebben, zal haar studie ongetwijfeld een aansporing en tevens een wegwijzer zijn.

‘SCHRIJF WEER NEDERLANDSCH’, door Omer Wattez (Verslagen en Mededeelingen van de Kon. VI. Academie, N.V. v/h. Vanderp oorten, Pollepelstraat 18, Gent).

Dit is een overdruk uit de Verslagen en Mededeelingen van de Kon. Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde te Gent, van een naar aanleiding van het boek ‘Taalschut’ van Dr. Ch. F. Haje, in de Academie door Omer Wattez gehouden lezing. De, trots zijn reeds hoogen leeftijd, onverdroten voortwerkende Vlaamsche taalgeleerde, die, als bekend, eere-voorzitter is van de Groep Vlaanderen van het A.N.V., laat zich zeer waardeerend uit over het werk van Dr. Haje en stelt van zijn kant vast, dat menige on-Nederlandsche zinswending, samenstelling of woordkoppeling, in Noord-Nederland, door schrijvers en journalisten gebruikt, ook in Vlaanderen ingang begint te vinden. Deze vaststelling staaft hij met treffende voorbeelden, daarbij trouwens zelf de proef op de som gevend en, bij uitzondering, een onjuiste uitdrukking gebruikend als ‘de waarde van een boek doen uitschijnen’.

Er zal overigens wel niemand gevonden worden, die volkomen onberispelijk Nederlandsch schrijft. Dr. Haje haalt in zijn boek taalketterijen aan, welke hij bij de Schartens, Herman Robbers, Willem Kloos, Couperus, Guido Gezelle en andere nochtans uiterst fijnzinnige schrijvers en dichters heeft ontdekt. Dit weze een troost voor ons, die dagelijks, bewust of onbewust, tegen onzen taalaard zondigen. Een reden om in de boosheid te volharden mag dit echter nimmer worden.