Neerlandia. Jaargang 34

[Nummer 8]

Propaganda in de Afdeelingen

(Rede, gehouden door den heer N.J. Pattist, op de Groepsvergadering van 28 Juni Rotterdam).

Men heeft mij gevraagd, over dit onderwerp heden een en ander tot U te zeggen, en, dat dit gevraagd is, is voor mij al bewijs te over, dat het noodzakelijk is, gezamenlijk dit eens onder de oogen te zien. Eigenlijk moest propaganda voor ons verbond niet noodig zijn, eigenlijk moest elke Nederlandsche man en Nederlandsche vrouw zoo diep in 't hart dragen en zoo hoog op de schouders verheffen hun Nederlander zijn, hun doordrongen zijn van de Nederlandsche cultuurwaarden en de waarde dier cultuur, hun verantwoordelijkheidsgevoel, om die Nederlandsche waarden ongerept aan 't nageslacht over te leveren, dat propaganda voor ons verbond niet noodig was, dat in zekeren zin ons verbond elken Nederlander, waar ter wereld hij ook was, als vanzelf tot lid had en dat onze vergaderingen enkel dienden, om in gemeenschappelijk samenzijn uiting te geven aan die gevoelens, die allen bezielden, wat een echt menschelijk verlangen is. Niet omdat wij ons stellen boven andere volken en stammen, niet omdat wij meenen, dat dit waardevolle bezit beter is dan dat van andere naties, maar omdat het het onze is, òns eigendom, waaruit wij geestelijk leven, omdat het een der kleuren is, waaruit de veelkleurige regenboog der menschelijke ontwikkeling gevormd is, die wij, juist wij bezitten en waarvoor wij verantwoordelijk zijn.

Maar - zoo staat het eilacie niet. 'k Weet niet, hoe het met andere volkeren precies gesteld is, maar wij Nederlanders zijn door de bank genomen niet trotsch op dat bezit, beschouwen het vaak niet als onzen geestelijken voedingsbodem, zijn in dit opzicht - hoe onverdraagzaam we vaak op andere gebieden zijn, hoe prat we gaan op onze vrijheid en vrijheden en er geen enkele van willen prijsgeven - eigenlijk onverschillig en zeer geneigd, vreemde cultuurwaarden te overschatten, de onze te vergeten. We hebben een tijd gehad, in den aanvang van den tachtigjarigen oorlog, waarin wij staatkundig niet op eigen beenen konden staan, beurtelings steun zochten bij en woning vroegen aan Frankrijk en Engeland, maar nog altijd schijnt de tijd niet gekomen te zijn, waarop we geestelijk onszelf kunnen zijn en geen huisvesting vragen aan naburige volkeren, al is er dan wel een kentering te bespeuren. En deze karaktertrek, die den Nederlander in Engeland er doet op uit zijn, zooveel mogelijk Engelschman te schijnen, wat hem voor den echten Engelschen vaak tot een bespotting maakt, terwijl hij als Nederlander een geacht en geërbiedigd buitenlander zou wezen; evenzoo is de Nederlander in Frankrijk en misschien vooral in Duitschland, des te gevaarlijker, omdat wij een klein volk zijn, gelegen op een der kruispunten van 't groote wereldverkeer, waar allerlei geestelijke stroomingen van zeer nabij op inwerken en moeten inwerken en waar het daardoor nog des te bezwaarlijker is, zijn eigen bezit te handhaven en te doen groeien. Wij moeten - èn gezien dien karaktertrek èn gezien onze kleinheid en ligging steeds op onze hoede zijn, niet opgeslorpt en opgezogen te worden. En dat zijn wij niet altijd, bij lange niet! En daarom is propaganda noodig voor ons verbond, dat niet anders zijn wil dan de verkeersagent voor 't Nederlandsche volk, het de richting wijzend, die het als geestelijke eenheid gaan moet, het het halt toeroepend, als het op vreemde wegen wil gaan, het onverbiddelijk een dreigend proces-verbaal toezendend, als het ongerechtigheden begaat.

Propaganda - en dan zal menigeen bij het hooren van dat woord de schrik op 't lijf vallen. Dan ziet men al voor oogen de een of ander, van een denkbeeld bezetene, die op alle tijden en ontijden U vervolgt met zijn aanbevelingen, lidmaatschappen, vergaderingen, verzoekschriften, U Uw tijd ontrooft, Uw geest wil richten op dingen, waarheen gij niet wilt, dat hij gericht zal worden, U dringt voor zijn denkbeelden mede te propageeren. U in botsing brengt met Uw genoegens, Uw vrienden en die ten slotte een aanval op Uw beurs doet met een Bismarckiaansch ‘Numquam satis’, nooit genoeg. Deze propaganda, ongebreideld en opdringerig, vaak wel

[p. 118]

gericht op nuttige en noodzakelijke dingen, maar ze ziend zonder grenzen, niet in verband met andere nuttige en wenschelijke zaken, in veel te groote afmetingen, ze is de onze niet, ze kan de onze niet zijn, omdat ze onze zaak zou schaden, omdat ze onnoodig is. Want wat wij willen: dat ieder Nederlander een levendig stambewustzijn heeft, een levend besef van zijn geestelijk bezit, ook van het stoffelijk kunnen en kennen van ons volk, dat is immers in ieder Nederlander aanwezig. Het behoeft maar gewekt te worden, het is er wel.

Daarom is ons beste en allereerste propagandamiddel onze geestdrift, het warm worden van ons hart, als het gaat over de Nederlandsche zaak; over daden van ons volk, of van den enkeling, die er zijn mogen; het warm loopen van onzen toorn, als ons recht, onze naam, onze waarde als volk aangerand worden. Niet omdat wij die innerlijke hoovaardij bezitten, waarvan Beets eens rijmelde:

Weest dankbaar en verblijd,
Omdat gij Nederlanders zijt;

maar omdat wij ons eigen bezit het beste voor ons volk en van onze persoonlijkheid achten, omdat wij het niet missen willen en kunnen, omdat het de geestelijke lucht is, die we inademen; de bodem, waardoor wij gevoed worden; omdat wij geen bastaarden willen worden, geen ontwortelden, omdat wij voor ons volk zijn plaats opeischen, zijn eigen plaats onder de zon.

Geestdrift dus onder de leiders, onder de leden. Maar dan een geestdrift, die zich uit in daden, niet enkel in woorden. Zooals zoo vaak den Vlamingen verweten is, dat zij zoo goed de leeuwen konden laten dansen en verder niets deden, - een tijd, die gelukkig voor den Nederlandschen stam voorbij is - zoo ga het met ons niet. Zeker, het woord moet ook getuigen, maar als achter het woord de daad niet komt, dan ware het woord beter achterwege gebleven. We hebben daden noodig, daden door werken, arbeiden.

En dat moet in de afdeelingen geschieden. Het groepsbestuur kan leiden, mag regelen, mag bevruchtende denkbeelden uitzenden, het bewerken van den akker kan niet anders dan door de afdeelingen gebeuren. En dan komt vanzelf de prikkelende wederwerking; door den arbeid der afdeelingen, der afdeelingsbesturen wordt de werkzaamheid van 't groepsbestuur verhoogd, wordt daar de geestdrift versterkt en omgekeerd keert die terug tot de afdeelingen. Dan zijn we misschien ook eens af van de eeuwige reglementsharrewarrerijen en kleinigheden, van kwesties over verhouding tusschen groepsbestuur en afdeelingen, die zoolang, al te lang, onze atmosfeer bedorven hebben, en den geest hebben afgehouden van waar onze werkzaamheid toch ligt. Dat moge het eerste gevolg zijn van onze geestdrift, die onze beste propaganda is.

Maar hoe moet nu die geestdrift in daden omgezet worden in de afdeelingen, waar vindt ze haar arbeidsveld? Is er wel plaats voor haar naast die tallooze vergaderingen en bijeenkomsten van den hedendaagschen vereenigingstijd? Of er werk is? Werk te over. Eerst van beschermenden aard. Tot in 't hartje van Holland toe. Ik ken geen land ter wereld, waar de dagelijksche omgangstaal, de taal der dagbladen, de taal der sport, de wetenschappelijke taal, de taal der wetgeving zoo doorspekt is met vreemde woorden en bastaardwoorden als in Nederland. Ik ken geen land ter wereld, waar zooveel kooplieden en zaken hun aankondigingen en uithangborden zoo gaarne in vreemde talen zien, als in Nederland. Laat Holland maar oppassen, want anders komt nog de tijd dat in de Zuidelijke Nederlanden zuiverder Nederlandsch gesproken en geschreven wordt, in het verfranskiljoneerde Vlaanderen, maar dat nu stevig aan 't uitzieken is, dan in Noord-Nederland en dat we onze kinderen naar Vlaanderen zenden moeten, om waarlijk zuiver en smeuig Nederlandsch te leeren. En waar nu de taal een volk is, moet dat volk zijn taal hoog houden en zoo zuiver mogelijk. Daarvoor staan de afdeelingsbesturen, de afdeelingen als wachters op Zions muren. De uitdrukking van den Nederlandschen geest, van de Nederlandsche daad, het Nederlandsch woord zuiver houden en zooveel mogelijk van smetten bevrijden, dat is een allereerste eisch.

En dan wijzen, voortdurend wijzen op het belang van onzen stam, bevordering van onze eigen nijverheid, onze eigen kunst, onze eigen wetenschap. Heusch, ze mogen er zijn, naast die van andere landen. De menschheid in onze omgeving laten zien, wat een vereeniging als Nederlandsch fabrikaat vermag, wat onze drukkerijen voortbrengen, wat dat overzeesche grootere Nederland beteekent. Tentoonstellingen in elkaar zetten, met hulp van andere vereenigingen zoo noodig, maar waar door alles heen te bespeuren is: dit is nu Uw werk, Nederlanders. En dat moet gij steunen. En daarbij voortdurend acht geven hierop, dat Uw afdeeling daarbij genoemd wordt, er in betrokken is, niet uit persoonlijke ijdelheid, maar opdat iedereen wete, dat gij er zijt, wat gij wilt, en Uw geestdrift in anderer hart die geestdrift ook ontvonke.

En dan laten zien en hooren, wat die allerbelangrijkste der geestesuitingen van een volk, de kunst, vermag. Nederlandsche muziek, Nederlandsche letterkunde, Nederlandsche tooneelkunst onder de menschen brengen. Zorgen, dat men wete, dat er oudere en nieuwere Nederlandsche toondichters zijn; zorgen, dat men wete, dat er oudere en nieuwere Nederlandsche blij- en treurspelen zijn; zorgen, dat men wete, dat er Hollandsch oud en nieuw proza en oude en nieuwe dichtkunst is, die met eere genoemd mogen worden en die bovenal uitdrukking zijn van den echt Nederlandschen geest, waaraan onze geesten zich nog altijd verkwikken en reinigen.

En dan kennis aanbrengen van ons land, van het groote gebied, waarover de Dietsche stam verspreid is, van dat groote Overzeesche Nederland in Oost en West, waarop onze cultuur haar stempel drukt en nog steviger drukken moet. En hier is 't juist andersom, dan in 't algemeen. Eerst is hier de liefde tot volk, stam, gebied en uit die liefde komt de zucht naar weten, kennen er van, wat weer voert tot diepere, warmere liefde er voor. Lezingen laten houden, waarin het eigenaardige, kenmerkende van een landstreek, van een onderdeel van den stam naar voren komt; opwekken tot bezoek dier streken, bestudeering van de geschiedenis van den Nederlandschen stam, herdenken van belangrijke personen en feiten, vooral ook plaatselijke, die bijgedragen hebben tot verspreiding onzer geestelijke waarden, tot verhooging van ons aanzien als volk, tot verreining van onzen Nederlandschen geest. Er ligt een zee van arbeid, van werk, waaraan gearbeid moet worden, om in den dreigenden tijd van eenvormigheid, van een vervlakkend internationalisme zijn zelfstandig-

[p. 119]

heid als kleine stam, omringd door groote, te kunnen handhaven. Niet, om een Chineeschen muur om zich heen te bouwen, maar wel, om als straks een volkerenunie komt, waarin de banden der stammen nog veel sterker aangehaald zullen worden, dan ze nu al zijn - och dat het spoedig zijn mochte - wij de broederhand mogen reiken aan de andere volkeren, met eerbiediging van andere culturen, onze eigen cultuur handhavend. Want niet in de doodelijke en doodsche eenvormigheid van alle volkeren der wereld zal het hoogste ideaal bereikt worden, maar met wegvalling van alle scheidsmuren in een vrij opbloeien van alle geestelijke waarden en schatten van alle volkeren, zonder eenige onderdrukking en zonder eenigen nijd, en met handhaving van eigen karakter.

Als gij dat alles doet, natuurlijk rekening houdend, als practische menschen, met wat tijd en omgeving eischen, dan zal Uw ledental vanzelf toenemen, dan zal men niet meer vragen, als gij aanspoort tot toetreding: wie zijt gij en wat wilt gij? Want dan zal men weten, dat gij - buiten alle politiek en godsdienst om, maar misschien wel gedreven door Uw politiek en godsdienst in heel hoogen zin - komt, als verdediger der hoogste Nederlandsche belangen en voor bewaring van de beste dingen, die wij onzen kinderen kunnen nalaten. Dan zal er een groote aantrekkingskracht van Uw werk uitgaan, die al breeder en breeder kring van medearbeiders en belangstellenden tot U zal voeren. Dan zal Uw werk bezielend werken op Nederlanders buiten het stamgebied, die van Uw vuur in de verte een weinig gloed nog zullen opvangen in hun oog en den ouden stam niet zullen vergeten. Dan zal er een steunende macht van U uitgaan voor de stamgenooten in ander staatsverband, die weten, dat zij niet alleen staan, maar dat er een klein land aan de Noordzee ligt, waar heel naë familie woont, die deelt in hun lief en leed. Dan zal ons Nederlandsch verbond zijn een verbond, een band van alle Nederlanders, buiten en boven alle politieke verdeeldheid, ons samenbindend, zooals wij één lucht inademen, zooals één bodem ons voedt, zooals wij één taal spreken.