Neerlandia. Jaargang 34

De Nieuw-Nederlanders en hun nakroost.
II. (Slot).

Nieuw-Nederlanders, hunne verspreiding over Noord-Amerika.

A. De Vereenigde Staten.

Van al de nederzettingen in Nieuw Nederland zijn die op Manhattan, die langs de Noord Rivier (de Hudson), die op Staten Eiland en Lang Eiland het meest talrijk, volkrijk en het meest bekend geweest. De kolonisten aan de Zuid-Rivier (de Delaware), hoewel vooral na 1658 sterk in het aanwassen, hadden, behalve dan in de ‘Stads-colonie’, Nieuwer Amstel, tijd noch gelegenheid gehad, om zich te concentreeren en te organiseeren.

Er waren verder, reeds omstreeks 1640, Nederlanders, onderdanen der Staten-Generaal, in de Engelsche koloniën ten Noorden zoowel als ten Zuiden van Nieuw Nederland, in New England en in Virginië. Hunne belangen werden tijdens den eersten Engelschen Oorlog, alhoewel zij aan de West Ind. Comp. niet onderhoorig waren, door Pieter Stuyvesant ter harte genomen. Ik noem slechts de Ned. vestigers van dien tijd op het Chesapeake Schiereiland, als: Huygh Cornelissen, Daniël Dercksen, Hendrick Wageman, Pieter Jacobsen, Abraham van Sloten en Abraham Jansen. Kapitein Jan Jacob, lid van de Ned. vluchtelingengemeente te Frankendaal, in de Palts, handelde toen ook geregeld in Virginië.

Reeds is door anderen opgemerkt hoe, terstond na de eerste Engelsche bezitneming van N. Nederland, in 1664, sommige N. Nederlanders naar de zuidelijke Engelsche koloniën in Noord Amerika togen. Spoediger dan in Zuid-Afrika, werden in N. Amerika de Engelsche autoriteiten zich bewust van de waarde der Ned. vestigers, die zij in nieuw veroverde koloniën aantroffen, en zij maakten dra gebruik van dezer bekendheid en vertrouwdheid met land en klimaat.

Op uitnoodiging van Engelsche autoriteiten vestigden zich in 1674, nadat reeds in 1671 voor hen een plaats bereid was, sommige Nieuw-Nederlandsche gezinnen aan de Ashley River, in South Carolina, aan wier mond Charleston nu ligt ter plaatse, waar meer dan een eeuw voordien, een Hugenotenkolonie, door Admiraal de Coligny ingericht, zich had trachten te vestigen. Andere N. Nederlanders, niet geheel tevreden met ‘the Duke' Government’ in het voormalige N. Nederland, volgden spoedig naar deze ‘Crown Colony’ en zetten zich neer langs de Edisto River en de Santee River in S. Carolina. Daar werd in 1690 dit niet-Engelsche bevolkingselement versterkt door de aankomst van vele voortvluchtige Protestantsche gezinnen. In de vroege 18de eeuw kwamen hier nog tal van Fransch-Zwitsers en Duitschers bij. Onder de talrijke (3000) leden van de ‘Huguenot Society of South Carolina’ komen nog vele voor, die langs een of andere linie afstammen van deze migreerende Nieuw-Nederlanders van 1674.

Was dit alreeds een ‘verspreiding’, de andere voortgang van het Nieuw Nederlandsche element in Amerika, tot op 1800, was meer eene ‘uitbreiding’ stap voor stap, met oudere nederzettingen als basis. Na 1800 of daaromtrent wordt die voortgang weer meer eene ‘verspreiding’ van individuen, dan eene ‘uitbreiding’ groepsgewijs.

In Dr. Van Hinte's werk zijn reeds genoemd de ‘trekken’ of migratiën van N. Ned. geslachten van Lang Eiland naar de Raritan River en andere oorden in New Jersey, vroeg in de 18de eeuw; de ‘Kentucky trek’ uit Westelijk New Jersey en Zuidelijk Pennsylvanië, en de ‘Mohawk trek’ gedurende en op het eind der 18de eeuw. Kort na 1800 was er nog eene migratie van N. Ned. afstammelingen uit New-Jersey naar het Noord-Westen van den staat New York; tevens een voorttrekking uit Kentucky naar de nieuw verkregen streken over de Mississippi River. Deze streken, ‘the Louisiana Purchase’ van 1803, danken de Ver. Staten aan het beleid van hun gezant te Parijs, Robert Livingston, een man van Schotsch-Nederlandschen oorsprong, die zeer goed Nederlandsch sprak. Met Amerikanen van anderen, meest Schotschen oorsprong uit Kentucky, gingen deze ‘Kentucky Dutchmen’ verder westwaarts. Thans kan men dit pionierelement nog nagaan in Colorado, vooral in Denver, waar iemand, met Nieuw-Ned. familienamen bekend, deze in het stadsadresboek terstond kan onderscheiden van die van latere Nederlandsche herkomst.

Daar bijna alle Nieuw-Nederlanders tot de Gereformeerde Kerk behoorden, kan men bij het opsporen hunner nakomelingen de geschiedenis en voortgang der Nederduitsch Gereformeerde Gemeenten in Noord-Amerika als een leiddraad gebruiken. Het is de verdienste van de ‘Holland Society of New York’ (in aard en wezen een ‘New Netherland Society’ en derhalve niet Hollandsch, maar Amerikaansch), door Dr. van Hinte wel gekenschetst, dat zij eene verzameling heeft aangelegd van afschriften van de doop-, trouw- en begraafregisters dezer Gemeenten van de vroegst bestaande tot op 1800. De verzameling, de boeken van ongeveer tachtig Gemeenten omvattend, is in hoofdzaak het werk geweest van den heer Dingman Versteeg, die thans, rustende te Zierikzee, zijn geboorteplaats, woont. Ik zelf heb van deze verzameling een gedetailleerden inventaris mogen opmaken, die in het Jaarboek voor 1912, van genoemde Vereeniging is gepubliceerd. Toch moet men zich bij onderzoek niet al te dicht bij dit ‘kerkpad’ houden.

Gelijk toch vóór 1700 reeds velen van Nieuw-Nederlandsche bloede Episcopaal werden, zoo werden omstreeks 1800 velen van N. Ned. afstamming van Nederduitsch Gereformeerd, Presbyteriaansch of Engelsch Gereformeerd. Op sectarisch gebied was dit niet veel meer dan een kwestie van taal.

De oude Nieuw-Nederlandsche taal toch was omtrent 1800 vrij wel aan het verdwijnen. Hield deze zich nog één of hoogstens twee geslachten staande, in de oudste nederzettingen, waar ze taai en ingeroest was, de Westelijke pioniers van N. Ned. stam waren wel de eersten, die ze opgaven. Vooral de ‘Kentucky Dutch’ werden, door vermenging met de Schotten aldaar, weldra Presbyteriaan. Van dien tijd af vindt men vele N. Ned. geslachtsnamen in de registers der Presb. Kerken, en vele Schotsche in die der ‘Dutch Reformed Churches’.

De verspreiding, uitbreiding en toeneming van het Nieuw-Ned. bevolkings-element in de Ver. Staten is verder vooral na te gaan uit de resultaten der eerste Amerikaansche Nationale Volkstelling, in 1790. Een deel van dit kostbare materiaal ging (een der vele ellendige gevolgen van oorlog), in den oorlog met Engeland in 1812, bij den brand in het Capitool te Washington, verloren. Bewaard zijn gebleven die van de staten: New York, Pennsylvania, geheel

[p. 43]

Nieuw Engeland, Maryland, en N. en Z. Carolina. Vernield zijn die van: New Jersey, Delaware, Virginië, Kentucky, Georgia en Tennesee. Bij het verlies der eerste vier dezer zes heeft de geschiedvorsching aangaande Amerika's Nieuw Nederlandsch element het meest geleden. Die van New Jersey waren van het grootste belang voor de kennis van den groei van den N. Ned. stam beide van de Noord- en van de Zuid-Rivier; die van Delaware, Virginië en Kentucky voor die van de Zuid Rivier voornamelijk, al was er in Kentucky ook veel van het Noord-Rivier N. Ned. element. Dit is te meer te bejammeren, daar reeds het 17de eeuwsche historische materiaal omtrent deze Zuid Rivier geslachten zoo schaarsch was. Gelukkig houden de bewaarde volkstellingregisters van 1790 voor de staten Pennsylvanië en Maryland althans iets omtrent hen in, alsmede die gedeelten van de registers voor Virginië, die uit voorloopige kladlijsten gereconstrueerd hebben kunnen worden.

Ook bevat de geschiedenis der Ned. Ger. Kerken in Amerika geen leiddraad voor die dezer Zuid-Rivier N. Nederlanders en hun nazaten. Behoudens eene kleine, eenigszins bizondere Episcopaalsche Gemeente toch, voor enkelen hunner in het eind der 17de eeuw door Ds. Laurentius van den Bosch in Maryland gesticht, zijn zij allen, zoo zij naar het Zuiden togen in de Kerk van Engeland en, zoo zij naar het Noorden togen, in andere Protestantsche genootschappen terecht gekomen.

Er is natuurlijk in deze volkstellingsregisters van 1790 met de Dietsche en Hugenootsche familienamen, waar het de spelling betreft, wel eens vreemd omgesprongen, maar men kan ze ziften en zelfs de oude Nieuw Nederlandsche van de later erbij gekomen Nederlandsche onderscheiden. Het is hier niet de plaats voor de uittreksels door mij gemaakt. Voldoende zij het te zeggen, dat de lijst van New York het langst is, daarna die van Pennsylvanië, terwijl die van Maryland, Virginië, N. en S. Carolina niet onbelangrijk zijn, en dat zelfs voor de staten van New England, die van Connecticut, Massachusetts en Vermont, ja, Rhode Island en Maine mee kunnen tellen. In de Zuidelijke Staten hebben N. Nederl. namen veelal hun ‘van’ verloren.

Voor den groei (of, helaas! hier en daar het afnemen) van het N. Ned. element in de Ver. Staten (de Burgeroorlog heeft onder hen zijn tol geeischt), na 1800, kan men het best de verschillende plaatselijke adresboeken raadplegen. Die van de Stad NewYork loopen van het jaar 1800 af tot op heden onafgebroken door. Verzamelingen van Noordamerikaansche adresboeken, Canada inbegrepen, vindt men in de ‘New York Public Library’ en in de ‘Library of Congress’.

B. Canada.

Een zelden vermeld gedeelte van den Nieuw Nederlandschen stam leeft in Canada voort. Men moet niet vergeten, dat tijdens de Amerikaansche Revolutie lang niet alle afstammelingen van Nieuw-Nederlanders het principe van nationale onafhankelijkheid voorstonden. Velen zagen geen reden, om geheel met het Engelsche moederland te breken. Het waren veelal zulken, die door banden van kuituur, religie of stoffelijk belang aan Engelschen en Engeland waren verbonden. Zij hielden zich bij de ‘Loyalisten’, terwijl vaak broeders of andere verwanten de zijde der Staten kozen.

Toen bij het zegevieren der Staten deze Loyalisten zich van hun landbezit en al beroofd zagen van regeeringswege, toog een menigte hunner naar het vaste land van Canada of naar de z.g. Maritieme Provinciën, Nova Scotia en New Brunswick.

Of hier groep-migratie bestaan heeft, voorzoover het het Nieuw-Nederl. element betreft, hebben wij niet kunnen ontdekken. Het staat vast, dat zij, zoo ze al tot de Ger. Kerk behoorden, uit noodzaak, om hun beperkt getal, zich bij andere Protestantsche gezindten hebben gevoegd.

Enkele weinige Loyalisten van Nieuw-Nederlandschen stam, met name aristocraten zooals leden van de geslachten Bayard, De Peyster, Ritzema, en Philipse, hebben zich, mogelijk om hun Amerikaansch landeigendom te beschermen, in Engeland neergezet. Van dergelijke geslachten bestaan er nog takken in Engeland en het Britsche Rijk.

De migratie der Loyalisten uit de provincie NewYork begon reeds in 1775, was op het sterkst omstreeks 1780-82, en hield aan enkele jaren na den oorlog. Soms kwam een Loyalist zelf na jaren in zijn oud geboorteland terug, of in meer gevallen de kinderen of kleinkinderen. Nog omstreeks 1860 werden in oude Nieuw-Nederlandsche nederzettingen zulke teruggekeerden meest met den nek aangezien.

Het meerendeel hunner echter bleef in Canada, vooral in de Provincie Ontario. In onze dagen treft men weer vele van deze Nieuw-Nederlandsche Canadeezen, of Canadeesche Nieuw-Nederlanders, in de Noordelijkste staten der Vereenigde Staten aan. Zonder kennis van hunnen tak valt het vaak moeilijk den stamboom van een oud Nieuw-Nederlandsch geslacht volledig te krijgen.

De namen van sommige Nieuw-Nederlandsche geslachten, die Staatsche zoowel als Canadeesche takken hebben, wil ik hier noemen:

Ackerman, Ackerson (Ockerse), Anthony, Banta, Bayard, Bergen, Blauvelt, Booram (Burum), Burtis (Alberti), Brevoort, Brinckerhof, Clements, Clopper, Cool, Covert, Corteljou, Cruger, Cuyler, Couwenhoven, De Boogh, Decker, De Foreest, De la Plaine, De Mill, Derickson, De Peyster, Ditmars, Dorland, Du Bois, Du Mont, Duyckinck, Dyckman, Egbert, Eltinge, Fonda, Garrison (Gerritsen), Gravensteyn, Hendrickson, Herring (Haring), Heyden, Hoffman, Hooghteiling, Kline (Kleyn), Koster, Lamberson, Lefferts (oorspronkelijk Hagewout, als komende van Leffert Hagewout), Lent, Leydecker, Lott, Low (Louwen), Luyster, Meyer, Myers, Nordstrand, Peterson (Pieterse), Polhemus, Post, Pruyn, Quackenbosch, Rapalje (Rapparlier), Remsen, Ritzema (eigenlijk een post-N. Ned. geslacht), Rose (Roos), Roome, Ryder, Ryerson, Schenck, Schurman, Schuyler, Snyder, Spiers, Springer, Staats, Suydam, Switzer, Tenbroek, Traphagen, Van Blarcum, Van Brunt, Van Buren, Van Buskirk (Van Boskerk), Van Cortland, Van Dam, Van den Burgh, Van der Poel, Van Deusen (Van Deursen), Van Dyck, Van Duyn, Van Emburgh, Van Horn, Van Hoesen (Van Husum), Van Orden, Van Norden (Van Naarden), Van Pelt, Van Schaack, Van Vleck, Van Wert (Van Weert), Van Vorhes (Voorhees), Van Voorst, Van Winckel, Van Wyck, Van Zand, Viele, Vroom, Waldron, Warner, Woltma (post-N. Ned.), Wyckhof, Wynant, Zabriskie. (Burtis of Alberti komt van een Italiaan, Zabriskie van een Pool in Nieuw-Nederland).

Dit is slechts een deel der N. Ned. familienamen in Canada, en al de N. Ned. familienamen daar

[p. 44]

vormen slechts een klein deel van het totaal der N. Ned. geslachtsnamen in Noord Amerika.

In 1926 heb ik nog een bejaard lid ontmoet van het N. Ned. Loyalisten-geslacht, Swart, uit New London, Ontario, die af en toe nog wel eens een ‘Mohawk Dutch’ woordje of zinnetje in haar conversatie mengde, als: ‘Dar gat en zwarte frou!’

De schrijver dezer bijdrage heeft een kaart-katalogus aangelegd van N. Ned. stamvaders van nog bestaande Noord Am. geslachten, die reeds meer dan vijfhonderd kaarten bevat.

In de bovenstaande opmerkingen heb ik alleen maar den gang der Nieuw Ned. geslachten in Noord Am. in de rechte manlijke liniën nagegaan. De familienamen, zooals die in onderscheiden bronnen voorkomen, waren mijn gidsen. De N. Ned. en hunne afstammelingen hadden, althans tot op ongeveer 1800, in het algemeen groote gezinnen. Het nakroost der dochters, de vrouwlijke liniën, is grootendeels in het element zelf weder geabsorbeerd. Toch zijn er natuurlijk in den loop der eeuwen duizenden van dochters van N. Ned. afstamming buiten het N. Ned. element gehuwd. Traditiën waren soms in die vrouwlijke, niet N. Ned. familienamen dragende liniën het sterkst. De vrouw onthoudt, waar de man vergeet.

Over de taal der N. Nederlanders is reeds door anderen gehandeld. Vooral na 1674 hadden eerst in zekere nederzettingen de dialecten, zooals ze van ouds in Nederland bestaan, als Zeeuwsch, Geldersch, Brabantsch, de overhand. Men kan omstreeks 1690 in de testamenten door sommige oude Walen in het voormalig N. Ned. gebied gemaakt, duidelijk zien, waar zij hun Dietsch geleerd hebben. In de vroege 18de eeuw is er uit deze lokale spraken een dialectus communis, een waar Nieuw-Nederlandsch, ontstaan met twee hoofdtakken, het Jersey Dietsch en het Mohawk Dietsch, wier vitaliteit zich ook het langst, zelfs tot na het midden der 19de eeuw getoond heeft. Spontane literatuur is er, naar ik meen, in dit Nieuw-Nederlandsch niet.

Ook in zijn meest bedorven toestand heeft het N. Nederlandsch nooit zulke hoogst versleten vormen vertoond als het Zuidafrikaansch. Het idioom heeft het eerst en het meest geleden en voor Engelsch idioom plaats gemaakt, terwijl eerst nog de zinsbouw, later nog de woordenschat min of meer Dietsch was. Dit verlies van idioom, de geur en smaak der taal, verklaart hoe menschen, die hier pas uit Nederland komen, het singuliere Jersey Dutch en Mohawk Dutch niet begrijpen, maar wèl zij die hier Engelsch geleerd hebben. Nieuwe woordvorming heeft nog eerst in zekere mate het tekort in idioom en zinsbouw zien te dekken. Het Mohawk Dutch heeft woorden als: een ‘voor-de-vuur’ (een haardscherm), ‘edelvrolijken’ (uit pleizier-rijden gaan), enz. Maakt men er werk van, dan kan men nog hier en daar in New Jersey een persoon, veelal een ouden neger, vinden, die de taal nog spreekt. Deze kan dan desnoods wel een natuurlijk, huidig Nederlandsch dialect, maar minder gemakkelijk het moderne, steeds min of meer geaffecteerd uitgesproken, literair, beschaafd standaard-Nederlandsch verstaan.

De Nieuw-Nederlandsche geslachten bleven gedurende de 18de eeuw niet door hun kerkverband alleen aan Nederland en de Nederl. taal en kultuur verbonden. Literatuur uit Nederland heeft bij hen niet veel aftrek gevonden, tenzij dan bijbels, psalmboeken, theologische werken of kerkrechtelijke verhandelingen, en nu en dan een politiek geschrift. Er zijn te New York en te Philadelphia in die eeuw enkele boekjes in het Nederlandsch gedrukt en enkele uit Holland herdrukt. Voor de 18de-eeuwsche Hollandsche belletrie, hadden zelfs de meer ontwikkelde N. Ned. afstammelingen tijd noch lust. Zij hadden wel andere dingen aan het hoofd. Sommige piëtistische dichtbundels waren geliefd. Jodocus van Lodensteyn had een nicht, Sophia van Lodensteyn, in N. Nederland. Haar man. Carel de Beauvois, was Secretaris van Breuckelen (Brooklyn) op het Lang Eiland. Hijzelf was een neef van Herman Sachtleven en schilderde ook. De dichters Selyns en Steendam hebben, voorzoover ik weet, geen N. Ned. navolgers gevonden. Enkele portretten zijn er geschilderd door Strijcker, en enkele landschappen, veel later, door Van der Lijn. Er zijn in het Museum te Worcester, in Massachusetts, nog twee olieverfportretten van vóór 1674, in N. Nederland door onbekende hand geschilderd.

Bovenal hebben echter handel en scheepvaart de heele 18de eeuw door het Nederlandsche element van den ouden stam, zoowel als de bijgekomenen in Noord-Amerika met het oude moederland in contact doen blijven. Amerika had vóór 1812 slechts de ruwste vormen van industrie ontwikkeld. Al het andere moest uit Europa komen en veel kwam òf rechtstreeks, òf langs een omweg uit Nederland. Handelscorrespondentie, contracten, koopmansboeken, desbetreffende, waren alhier veelal in het Nederlandsch. Fragmenten van zulk materiaal komen nog nu en dan voor den dag. Er is zulk een kasboek van een ‘Dutch merchant’ in Poughkeepsie. N.Y., in de Universiteitsbibliotheek van Yale, New Haven, Conn. Ik zelf heb handelsbrieven van de geslachten Hoogland, Schenck en Cregier, dateerende van 1671 af, waarin ook allerlei oudvaderlandsch nieuws, als de dreigende oorlog enz. vermeld wordt.

De relatiën met andere Ned. of voormalig Ned. koloniën in Amerika, die in West Indië, zooals Curaçao, eens door Stuyvesant bestuurd, werden ook door de 18de eeuwsche kooplieden en reeders van N. Ned. stam te New York en Philadelphia onderhouden. Velen ontzagen zich voor den sluikhandel niet. Velen werden rijk door deze betrekkingen. Sommigen hunner hebben zelfs takken van hun geslacht in West-Indië gehad, waarvan later weer loten in Nederland beland zijn.

Het vee der Nieuw-Nederlanders is voorzeker op den veestapel van Amerika van invloed geweest. Wie zal het na den invoer van het talrijke Friesche vee alhier nog na kunnen gaan? Reeds in 1631 heeft de stichter van Rensselaerswijck, Kiliaen van Rensselaer, door zijn ‘bouwmeester’, Wolfert Gerritsen van Couwenhoven, den veestapel van geheel Nieuw-Nederland pogen te regelen.

Minder moeilijk zijn de afstammelingen na te gaan van vruchtboomen in N. Ned. ingevoerd, als zijnde meer aan plaats en klimaat gebonden dan levende have. Ik heb hooren beweren, dat men in onderscheiden streken van den staat New York, als in de Mohawk Valley en de Cazenovia Valley nog terdege de Hollandsche en Geldersche appelsoorten van andere onderscheiden kan. Het is wel bekend, dat een pereboom, door Pieter Stuyvesant geplant, meer dan twee eeuwen gestaan heeft. Was er één pereboom, dan waren er meer.

Nog dient gezegd te worden, dat de Nieuw-Ned.

[p. 45]

afstammelingen, ook van onzen tijd, den naam van nijver, arbeidzaam, eerlijk en spaarzaam te zijn ten volle bewaard hebben. Zij zijn meest bemiddeld en welvarend, vaak schatrijk, zelden arm. De enorme statistieken van misdaad en schandaal, waarin wel vele namen van andere Amerikaansche oud-koloniale geslachten voorkomen, bevatten slechts hoogst zelden een Nieuw-Nederlandschen naam.

Engelschen staan dikwijls verbaasd over het feit, dat de Engelsche afstammelingen in Amerika niet meer ‘Engelsch’ zijn, dan ze zijn. Nederlanders, Franschen, Duitschers, Zweden toonen dezelfde verbaasheid omtrent Amerikaansche bevolkingsbestanddeelen van hunnen nationalen oorsprong. De reden is, dat de meeste 17de-eeuwsche Amerikaansche kolonisten dezer nationaliteiten reeds vóór hunne emigratie in zekere mate geinternationaliseerd en boven hunne nationaliteit uitgewassen waren. Dit internationaal cement plus het gemeenschappelijke pioniersleven gedurende ettelijke geslachten daarna in Amerika, heeft veel tot de amalgamatie bijgedragen waarvan het Am. volk van 1776 het resultaat was.

Ten onrechte tracht het ‘rampante’ nationalisme der Europeanen, door verleden oorlogstoestanden overprikkeld, thans nog nationale munt te slaan uit hunne ethnologische bijdragen tot het ontstaan en den groei van het Amerikaansche Volk.

Wel kan deze factor in de geschiedenis der Amerikanen tot verder internationaal contact, verstand, vriendschap en verbroedering leiden.

LOUIS P. DE BOER M.A.

Washington D.C.

222 Second Street, N.E.