Neerlandia. Jaargang 33

[p. 3]

Een afscheid.

Uit een dagbladverslag van een Verbondsvergadering, in het najaar van 1902 gehouden, dus ruim vier jaar na de oprichting van het A.N.V., hebben we dit knipsel bewaard:

‘Een der voornaamste besluiten, welke in de vergadering van 18 October genomen werden, was de benoeming eener Commissie, bestaande uit de heeren Th. Nolen, dr. W. van Everdingen en C. van Son, tot het bijeenbrengen van boeken voor het stichten van boekerijen in Zuid-Afrika en overal, waar het Nederlandsch element behoefte heeft aan Nederlandsche leesstof.’

De afgetreden directeur der Boekencommissie en zijn staf in het Boekenhuis te Rotterdam. Zittend v.l.n.r. Mevr. H.K.M. Weekhout, Mej. G.P. Hardenberg, Dr. W. van Everdingen, Mej. M.C. Roodenburg; Staand: W.J.L. Poelmans, Fr. Koote, G.D. Weekhout, Mevr. Fr. Koote, C. Hoefnagel, H.K. Sterkenburg. (De heer en mevr. A. Kuyper-Van Os ontbreken door uitstedigheid).

Voor Zuid-Afrika kreeg men dadelijk goeden raad van dr. Mansvelt, oud-superintendent voor onderwijs in de Z. Afr. Republiek. Niet te vergeefs werd de medewerking ingeroepen van de Afdeelingen van het A.N.V. en de N.Z.A.V., hoofden van onderwijsinrichtingen en ook bizondere personen. Reeds de eerste oproeping door middel van een rondzendbrief had ten gevolge, dat meer dan 400 kisten en pakken boeken en tijdschriften ontvangen werden.

Geen wonder, er heerschte toen in den lande nog de warme genegenheid voor de Boeren, die na een bovenmenschelijken strijd om hun zelfstandig volksbestaan hadden moeten zwichten voor de overmacht van den overweldiger.

Zuid-Afrika heeft dan ook in den aanvang wel het meest voordeel van de ingezamelde oogsten gehad, die te Rotterdam werden opgestapeld in verschillende lokalen, om al spoedig voor goed terecht te komen in het gebouw Van-der-Duynstraat 63, dat sedert de Boekencommissie, waartoe inmiddels Mej. dr. H.C.H. Moquette en de leeraar J.J. Griss waren toegetreden, tot voorraadschuur strekte.

Al spoedig bleek dr. Van Everdingen als eerste secretaris de drijvende kracht en hij wist niet alleen de reeds genoemden tot veel vrijwilligen arbeid te prikkelen, maar, toen de werkzaamheden zich langzamerhand uitbreidden, toen men ook uit andere oorden van de wereld een beroep ging doen op de Boekencommissie, toen de zeemanshuizen in buitenlandsche havenplaatsen in dien dienst werden opgenomen en geregeld van kranten en tijdschriften werden voorzien, wist de leider, toenmaals leeraar in geschiedenis, later onder-directeur eener H.B.S. te Rotterdam, een staf van vrijwilligers om zich te verzamelen; dezen gaven onder zijn leiding gaarne hun vrijen Zaterdagmiddag, om behulpzaam te zijn bij het uitzoeken, ordelijk opstellen, inpakken en verzenden van de duizenden en nog eens duizenden boeken, kranten, week- en maandbladen, die het Boekenhuis binnen- en weer uitstroomden.

Het vereischte veel takt, kennis en doorzicht, omdat Nederlanders en stamverwanten buiten ons land zoo uiteenloopend in hun verlangens waren naar den graad hunner ontwikkeling en naar hun levensovertuiging. De Boekencommissie gaf elk wat wils en wat ze niet kreeg, kocht ze bij, daartoe in staat gesteld in de eerste plaats door den steun van het Hoofdbestuur, welke, aanvankelijk f 900.- 's jaars

[p. 4]

bedragend, steeg tot f 2400.-. Maar ook andere vereenigingen en particulieren steunden het mooie werk dezer nuttige instelling, die altijd een sieraad is geweest van het A.N.V., vooral, omdat het zuiver cultureel werk beoogde en verrichtte.

Zoo klom het jaarlijks verwerkte bedrag tot ongeveer 5000 gld. en gedurende de 26 jaar van haar bestaan heeft de Boekencommissie voor meer dan een ton verwerkt buiten de niet met juistheid te schatten waarde aan boeken- en tijdschriftenzendingen.

Door den dood van den betreurden voorzitter Nolen in 1912 en het terugtreden van enkele commissieleden kwam de leiding ten slotte geheel te berusten in handen van dr. Van Everdingen, die toen den naam van directeur kreeg en sedert van de instelling zijn levenswerk maakte. In dat jaar erkende de Ned. regeering ook zijn verdiensten door zijn benoeming tot ridder in de orde van Oranje Nassau.

Met prachtige aanschouwingsmiddelen trad hij in verscheiden steden van ons land, vooral op afdeelingsavonden en vergaderingen op, om de B.C. bekend en bemind te maken en steun in geld of boeken te vragen; in ons Stammuseum (Laan 34) kan men de herinneringen daaraan nog zien.

Slechts eenmaal heeft de B.C. haar werkzaamheid tot het binnenland bepaald. Dat was, toen de wereldoorlog het buitenland voor haar sloot. Voor de gemobiliseerde Nederlandsche soldaten en later voor geïnterneerde Vlamingen heeft de B.C. toen haar werkkrachten beschikbaar gesteld.

We zullen onze lezers niet vermoeien met statistische gegevens, met het noemen der honderdduizendtallen boeken, geschriften en kranten, gedurende het meer dan 25-jarig bestaan der instelling over den aardbol verspreid. Evenmin kunnen we hier uitvoerig zijn over de uit den aard der zaak eentonige geschiedenis der B.C. Genoeg zij het te vermelden, dat tot in de verste oorden het licht der Nederlandsche kennis, uit Rotterdam gezonden, doordrong. En zelfs toen de leider zijn tenten in Bilthoven opsloeg, bleef het Boekenhuis in de Van-der-Duynstraat zijn liefde en leiding behouden.

Nu krachtens een besluit van het Hoofdbestuur al zijn takken van dienst in het hoofdkantoor te 's-Gravenhage worden saamgetrokken, het Boekenhuis dus ook daarheen verplaatst is en dr. Van Everdingen met ingang van 1 Januari ontslag nam, heeft de Rotterdamsche Boekencommissie feitelijk opgehouden te bestaan en daarmede is een einde gekomen aan den stillen, verborgen arbeid, van wat de leider met trots altijd zijn staf noemde.

Wie het voorrecht had de nijvere bijen in den korf aan de Van-der-Duynstraat 's Zaterdagmiddags hun nuttigen arbeid te zien verrichten, waaraan zij door vele jaren van vriendschappelijke samenwerking gehecht waren geworden, kan zich voorstellen, dat zij deze hun lief geworden vrijwilligerstaak als een voldoening gevende levensvulling zullen missen.

Als we één hunner afzonderlijk noemen, zullen de anderen dat ten volle billijken. Het is de heer Poelman, die boek hield, de kranteninzameling en -verzending verzorgde, die.... om kort te gaan de rechterhand van den directeur was.

Allen hebben recht op den dank van hen, die de Dietsche cultuur en haar verspreiding over de wereld een levensvoorwaarde voor onzen stam achten.

Aan haar instandhouding hebben zij door hun stagen arbeid gedurende een kwart eeuw veel bijgedragen.