Neerlandia. Jaargang 32

Afrikaansche Kultuurbonden.

Dat de leidende Afrikaners vastbesloten zijn, hun taal en rechten te handhaven, blijkt uit de oprichting in Augustus 1.1. van den ‘Afrikaanse Kultuurbond’ te Bloemfontein. Onder leiding van prof. dr. Malherbe kwamen op 18 Augustus een vijftigtal menschen daartoe bijeen, o.w. de bekendste mannen en vrouwen uit de ontwikkelde wereld. Er was veel geestdrift, belangstelling en een vast geloof in de noodzakelijkheid van zulk een Bond, die de verspreide geestelijke krachten, welke arbeiden voor het behoud van het volkseigen, zal vereenigen.

Blijkbaar vindt deze beweging ook in andere staten instemming. Zoo lezen wij in Die Burger van 21 Sept., dat dr. F.C.L. Bosman, als voorzitter van de Oranjeclub de Afrikaansche en Afrikaansch-Hollandsche vereenigingen heeft opgewekt, ook aan de Kaap een ‘Afrikaansche kultuurbond’ te stichten, met het doel de bestaande vereenigingen tot samenwerking te brengen. Geldgebrek belet thans veelal doeltreffend werk; de Oranjeclub denkt hierin te kunnen voorzien door een inteekenstelsel, waarbij ongeveer 500 personen zich verbinden tot een bijdrage van 1 p. st. in het jaar (studenten 12 ½ sh.) voor 4 tooneelvoorstellingen, concerten of kunstavonden. De Bond richt deze niet zelf in en waarborgt alleen de uitvoering. In de tweede plaats sturen de ontwerpers aan op samenwerking voor een krachtiger bevordering van de Afrikaansche taal.

Om goed te doen inzien, hoe noodig en nuttig dit werk is en wat daarvan mag worden verwacht, laten wij hier de omschrijving van doel en middelen van den Vrijstaatschen Bond in de eigen woorden volgen.

Doel: Onder die pynlike besef dat die Afrikanervolk gevaar loop om langsamerhand sy nasionale kultuureienskappe wat hom tot 'n aparte volk stempel, te verwater en te verloor, en dat sy kulturele lewe daardeur skade ly, stel hierdie Bond hom ten doel om hierdietoestand ernstig onder die volk se aandag te bring en om die bewussyn van sy kultuurgoedere op te wek en medeverantwoordelikheidsgevoel onder die lede van die volk te skep.
Ons besef dat daar 'n gees van verslapping en van louheid posgevat het, 'n gees wat alleen tot ons nasionale ondergang kan lei. Ons voel dat die tyd ryp is om handelend op te tree vir die behoud van die erfenis van ons vadere waarvoor soveel goed en bloed opgeoffer is. Daarom stel hierdie Bond hom ten doel om:
1. Ons taalregte en -voorregte te bewaak en te beskerm.
2. Te streef vir die bevordering en verrijking van ons eie Afrikaanse Kultuur.
3. Die volk op te voed tot 'n besef van die kultuurwaarde van sy eie taal.
Middele: Die Bond probeer sy doel te bereik deur die volgende middele:
Die handhawing van die taal deur die indiwidu. Gesamentlike en georganiseerde optrede vir die bevordering van hierdie doel. Samekomste vir onderlinge voeling, sterking en opvoeding. Ondersteuning van Afrikaanse opvoeringe, voordragte en uitvoeringe en aankweking van kunssin. Publikasies ter voorligting van die Bondslede en algemene inligting van die publiek. Beoefening van die Afrikaanse lied, aanmoediging en verspreiding van die Afrikaanse en die Nederlandse boeke, Afrikaanse tydskrifte en koerante. Bevordering van die Wetenskap in die Afrikaanse taal.

[p. 174]

Handhaving van het Afrikaansch is en blijft noodig, hoe gerust velen ook na de behaalde overwinningen zijn. Misschien is dit een karaktertrek van den Nederlandsch sprekenden Afrikaner, om, zooals Ons Vaderland het uitdrukt, ‘direk na 'n oorwinning wat hy behaal het, met die grootste gerustheid verder te trek, asof die gevaar wat hy pas afgeweer het nooit weer sy verdere voortbestaan kan bedreig nie.’ ‘Ons het’, zoo vervolgt het blad, ‘die geleidelike verwaarlosing van ons taal tot hiertoe toegelaat, maar ons mag en kan dit nie verder stilswijgend gadeslaan nie.’ Uitmuntend is dus deze beweging, die zich gelijktijdig in de hoofdplaatsen vertoont. Ook te Pretoria is het plan opgevat tot oprichting van een ‘Afrikaanse vereniging’, om taal en taalrechten te handhaven.

Zeer zeker wordt het Afrikaner element gestadig sterker, doch daarmede vermindert de Britsche invloed niet. Engelands houding ten opzichte van de Unie getuigt van volmaakt staatsmansbeleid en zielkundige kennis van den Afrikaner. Vrijheden en voorrechten worden met kwistige hand verleend....

Niet iedereen echter laat zich in slaap wiegen; dat blijkt wel uit de bovenvermelde pogingen, om taal en cultuur tegen den meesleependen stroom van verlokkingen in staande te houden.