Neerlandia. Jaargang 32

[p. 165]

[Nummer 11]

Vlaamsche toestanden.
XXVI.

Het blijkt, dat wij thans leven, in Vlaanderen tenminste, in het tijdperk van het ‘constructivisme’. Sla een Vlaamsche krant open, woon een politieke vergadering bij, praat met in de beweging staande Vlamingen en na een paar minuten krijgt gij dit woord te hooren of te zien. Wat vroeger gewoonweg Vlaamsche werking heette, wordt nu, eenigszins hoogdravend, tot ‘constructivisme’ gepromoveerd; van ‘opbouwen’ hoort ge nauwelijks nog spreken, daar dit zuiver Nederlandsche woord het tegen het barbaarsche ‘construeeren’ moest afleggen en, waar indertijd een ‘opbouwende’ hand aan het werk werd geslagen, wordt nu gezegd en geschreven, dat er aan ‘constructieven’ arbeid wordt gedaan. Het gaat dus met dit, als een leuze bedoeld woord, evenals met vele andere op dezelfde wijze in de mode gekomen spreekwijzen: het wordt niet altijd in zijn juiste beteekenis gebruikt, maar ook vaak verwrongen en misbruikt.

Ik meen, dat Herman van Puymbrouck, de voorzitter van de Vlaamsch Nationale Partijfederatie, dit woord in de Vlaamsche wereld zond; maar dat het in breede kringen verspreid geraakte en als gemeengoed aangenomen werd, heeft het meer bepaald te danken aan pater Claes en het jongste en tevens zeer bewogen congres van den Katholieken Vlaamschen Landsbond.

Wat zich in Vlaanderen, schier onvermijdelijk, altijd en overal voordoet, is ook hier weer gebeurd. Aan het woord is men al spoedig een enge partijpolitieke beteekenis gaan geven. Alles wat een bepaalde staatkundige richting of politieke partij doet en ook niet doet, heet ‘constructivisme’ en is dus goed; wat de anderen verrichten wordt, met een afkeurend gebaar, ‘negativisme’ geheeten. En zoo moet hier weer worden vastgesteld, dat de nieuwe leuze, welke ongetwijfeld vele Vlamingen van verschillende strekking niet alleen nader tot elkaar kan brengen, maar ook tot innige samenwerking bewegen, voor sommigen jammer genoeg een middel blijkt te zijn om zekere politieke bedoelingen voorop te zetten en te trachten de, meer dan welk ander volk ook, aan eendracht behoefte hebbende Vlamingen, te verdeelen.

Maar deze zwarte vlekken ter zijde latend, is er, in het feit, dat de behoefte gevoeld is de Vlaamsche beweging, in haren huidigen stand, een constructieve beweging te heeten, veel dat tot voldoening stemt voor al wie als Vlaming, in de eerste plaats, of als in of buiten Vlaanderen wonend lid van den Nederlandschen stam, de ontwikkeling van het Vlaamsche ontvoogdingsstreven met vurige belangstelling medeleeft of gadeslaat.

Er is, zeer zeker, sedert den oorlog, heel wat opbouwend werk in Vlaanderen verricht, dat reeds tot zeer belangrijke, tast- en zichtbare uitslagen heeft geleid, maar waarvan de ware draagkracht eerst in de toekomst zal blijken.

Zoo is de droom van den nooit genoeg betreurden Groot-Nederlander Hippoliet Meert: het oprichten van een Vlaamschen Toeristenbond (die thans reeds 78.000 leden telt) verwezenlijkt geworden; bezit Vlaanderen nu zijn Vlaamsch (Roode) Kruis, zijn Jaarlijksche Vlaamsche Wetenschappelijke Congressen, zijn Vlaamsch Fonds voor Wetenschappelijke Lezingen, dat dezer dagen zijn eerste voordrachten laat houden door de Nederlandsche hoogleeraren prof. dr. H. Burger en prof. dr. C. Heringa; zijn Vlaamsche Radio-Vereeniging, zijn Katholieke Hoogeschool voor Vrouwen en Katholieke Vlaamsche Hoogeschooluitbreiding, zijn Vlaamsch Sociaal Geneeskundig Genootschap, zijn Vlaamsch Volkstooneel, zijn Vlaamsch Oeconomisch Verbond, dat de eerste Vlaamsche Jaarbeurs in het leven riep, zijn Vlaamsch Financieel Verbond, zonder dan nog van de aanhoudende werking van Davidsfonds, Willemsfonds en ook van ons eigen A.N.V. te gewagen. Aldus, en door andere vereenigingen en instellingen nog, de zuiver-politieke (wier belang niemand zal onderschatten) in het midden gelaten, wordt dag aan dag aan het gebouw der Vlaamsche volksgemeenschap

[p. 166]

gewerkt en roept men de verschillende cultureele en oeconomische factoren in het leven, welke deze gemeenschap sedert zoo lang werden onthouden en de bedreiging, die op haar bestaan rust, moeten wegnemen.

Twee belangrijke daden van Vlaamsch ‘constructivisme’, getuigend van Vlaamsche bouw- en volkskracht en Vlaamschen durf, waren, in de afgeloopen maand, de oprichting van het Vlaamsch Financiëel Verbond en de opening der tentoonstelling van het Nederlandsche boek en tijdschrift, te Aalst, tot wier welslagen alle groote Noordnederlandsche en Vlaamsche uitgevers en een aanzienlijk aantal Vlaamsche instellingen met hare eigen uitgaven bijdroegen (ook het A.N.V. was er vertegenwoordigd). De groote feestzaal van het Vlaamsch Huis en verscheidene nevenzaaltjes waren geheel met de beste voortbrengselen van de Noord- en Zuidnederlandsche uitgeverij en een indrukwekkend geheel vormende verzameling van 1400 tijdschriften uit alle deelen van ons Nederlandsch taalgebied, gevuld, in welken kring van Grootnederlandsche degelijkheid Pol de Mont, voor een buitengewoon talrijk publiek, de openingsrede hield, welke een pleidooi was voor de algemeene Nederlandsche letterkunde en het Nederlandsche boek.

Aan deze tentoonstelling was een reeks lezingen verbonden, welke in het raadhuis mochten worden gehouden. Oud-minister Huysmans, Mr. P.H. Ritter Jr., uit Utrecht, uitgezonden door het Hoofdbestuur van het A.N.V., en Wies Moens vervulden er ieder een spreekbeurt, terwijl Q.J. van Trigt en R. van der Spurt voor een kinderliederuurtje en de heer H. van Tichelen, beheerder van het Schoolmuseum te Antwerpen, voor een verteluurtje zorgden en het Vlaamsche Volkstooneel Calderons ‘Gerechtigheid te Zalamea’ met een inleidende rede van Willem Putman voor het voetlicht bracht. Voor de verhooging van het aanzien en de verspreiding van de Nederlandsche cultuur in het belangrijke centrum, dat de stad Aalst, te midden van dit dicht bevolkte deel van Oost-Vlaanderen, vormt, hebben aldus de inrichters, onder dewelke vooral de heeren Gustaaf Roels, bibliothecaris van ‘Ontwaakt’, Jules Delaforterie, een fijnzinnig kunstenaar, Ernest Vandenberghe, de rustelooze werker voor de Vlaamsche zaak en Van Overstraeten, ondervoorzitter van den Vlaamschen Toeristenbond, moeten worden genoemd, in zeer ruime mate bijgedragen. Geen twijfel, of het aldaar gestrooide zaad zal schoone vruchten opleveren.

Op het gebied van den stoffelijken vooruitgang van het Vlaamsche volk - stoffelijke welvaart en geestelijke grootheid gaan meestal samen - was de oprichting, te Antwerpen, van het uit het Vlaamsch Oeconomisch Verbond en den Antwerpschen Financiekring gesproten Vlaamsch Financieel Verbond, ongetwijfeld van niet minder belang. Ongeveer 200 personen, allen behoorend tot de zakenwereld, namen aan deze vergadering deel. Het V.F.V. beoogt de oprichting van een soort van geldbeurs, buiten de eigenlijke Antwerpsche beurs, als schakel bedoeld tusschen de Vlaamsche geldbeleggers en hen, die geld zoeken; het verbeteren en uitbreiden van de Vlaamsche financieele pers; het practisch tot stand brengen van het eerste groot Vlaamsch, financieel consortium; de bevordering van de markt der Vlaamsche nijverheidsfondsen; de vernederlandsching van handel, nijverheid, en geldbedrijf in Vlaanderen, kortom, naar het woord van den voorzitter, den heer Herman Deckers, het verzekeren van de financieele zelfstandigheid van Vlaanderen, welke ook zijn politieke toekomst moge zijn.

Tot het V.F.V. traden alle eenigszins belangrijke. Vlaamsche banken, bankiers en wisselagenten toe, die dan ook in het bestuur vertegenwoordigd zijn, aldus een treffend beeld te zien gevend van wat Vlaamsche saamhoorigheid op stoffelijk gebied vermag als eerste inzet van een werking, welke zich niet wil bepalen bij wat hierboven is gezegd, maar als mogelijkheden het oprichten van een Vlaamsch autobusconsortium en een Vlaamsche luchtvloot, het aanleggen van ‘autostraten’ in Vlaanderen en misschien zelfs het in electrische drijfkracht omzetten der kracht van ebbe en vloed op de Vlaamsche Noordzeekust in haar programma heeft opgenomen.

Zou dan toch het woord van wijlen Leo de Raet: ‘de Vlaamsche beweging is niet op te lossen langs sentimenteelen weg, maar kan enkel langs oeconomischen weg haar einddoel bereiken’, hiermede gedeeltelijk bewaarheid worden?

Brussel.

M.J. LIESENBORGHS.