Neerlandia. Jaargang 32

[p. 152]

Nederlanders in den vreemde.
XIV.

Portugal.

Geen antwoord werd ontvangen van de consulaire ambtenaren te Faro, Porto, Setubal en Vianno do Castello.

De consulaire ambtenaren te Villa Real de Santo Antonio, Fayal en Figueira da Foz berichten, dat in hun ambtsgebied geen Nederlanders wonen. Hetzelfde wordt bericht van de Azoren.

Te Lissabon zijn 5 gezinnen en 3 of 4 jongelieden gevestigd, die in den handel werkzaam zijn. De kinderen gaan op de Duitsche school. Als de mannen met niet Nederlandsche vrouwen getrouwd zijn, wordt het Nederlandsche karakter niet bewaard.

Op Madera wonen 2 Nederlandsche families (5 personen), in den handel werkzaam, die het Nederlandsche karakter blijven bewaren en hun moedertaal blijven spreken.

Duitschland.

Geen antwoorden zijn ontvangen van de consulaire ambtenaren te Colberg, Emden, Holtenau, Münster i/W. en Wyk op Föhr.

Vooraf dient vermeld de Nederlandsche Bond in Duitschland te Berlijn, die zich ten doel stelt de verlevendiging van het stambewustzijn van de in geheel Duitschland wonende Nederlanders en de behartiging hunner gemeenschappelijke stoffelijke en ideëele belangen.

Het aantal Nederlanders in Baden (ambtsgebied van den consul te Mannheim) wordt op 80 geschat: kooplieden, studenten, renteniers, die hun Nederlandsch karakter blijven bewaren. Hun kinderen spreken hun moedertaal niet meer.

In Wiesbaden zijn ongeveer 130 Nederlanders, renteniers, meest op leeftijd.

Aken. Hier zijn 3 Ned. vereenigingen: de Nederlandsche Weldadigheidsvereeniging; de Ned. St. Josephsvereeniging, die ondersteuning harer (ongeveer 400) R.K. leden beoogt; de Ned. Burgervereeniging met ongeveer 40 leden, die het stambewustzijn en het gebruik van de moedertaal bedoelt te bevorderen, terwijl in Düren en te Erkelenz een Ned. vereeniging met ongeveer 15 leden is gevestigd.

Het aantal Nederlanders wordt gesteld op ongeveer 12000, meest werklieden in laken-, naalden- en ijzerfabrieken.

Vooral uit opportunistische overwegingen, werd ons in 1926 geschreven, blijft men zich Nederlander gevoelen. Hierin schijnt langzaam verbetering te komen. In het gewone leven wordt geen Nederlandsch gesproken, wel op de vereenigingen.

Keulen. Als Nederlandsche vereenigingen worden genoemd de Nederlandsche Club te Keulen-Deutz en de Vereenigde Nederlanders te Keulen, met 23 en 60 leden.

Het aantal Nederlanders, meest arbeiders, wordt op 5200 geschat.

Van ‘vele Friezen’ wordt opgemerkt, dat zij hun Nederlandsch karakter blijven bewaren en hun moedertaal spreken.

Het aantal Nederlanders in het ambtsgebied van het Consulaat der Nederlanden te Dusseldorf bedraagt 18178.

De voornaamste beroepen zijn: Kooplieden, een klein gedeelte er van heeft eigen zaken, de anderen zijn als bedienden in verschillende bedrijven werkzaam. Het grootste deel der Nederlanders behoort tot den gewonen werkmansstand, het zijn fabrieksarbeiders, ambachtslieden, grondwerkers, handlangers, boerenarbeiders, melkknechts enz., en is voor het grootste deel uit Limburg, N.-Brabant, Gelderland en Friesland afkomstig. Hun Nederlandsch karakter wordt zeer vaak niet bewaard. Velen gaan door hunnen arbeid in Duitsche bedrijven en het bijna uitsluitend verkeer met Duitschers spoedig in de Duitsche samenleving op, vooral zij, die niet bij eene Nederlandsche vereeniging zijn aangesloten. De meer of mindere gemakkelijkheid, waarmede de bewoners der grensprovincies de Duitsche taal binnen betrekkelijk korten tijd vrij goed beheerschen, bevordert zulk een opgaan in de Duitsche samenleving. Velen der uit den gewonen werkmansstand afkomstige Nederlanders bewaren hun moedertaal niet zuiver; het meerendeel spreekt en schrijft een gebrekkig Nederlandsch en drukt zich in den omgang in een mengelmoes van Nederlandsch en Duitsch uit.

Het gros der in Duitschland geboren Nederlandsche kinderen spreekt en schrijft geen Nederlandsch, vooral zij, wier moeder een geboren Duitsche is, in wier gezin bij voorkeur Duitsch gesproken wordt, doen dit niet. Het aantal Duitsche, met Nederlanders gehuwde vrouwen, dat door zulk een huwelijk de Nederlandsche taal machtig wordt, is uiterst gering.

Sedert geruimen tijd zijn de economische toestanden van vele Nederlanders alhier bedroevend: het geld voor reizen naar Nederland ontbreekt; de verbinding met familieleden in Nederland verslapt en het behoud van het Nederlandsche karakter wordt moeilijker.

Nederlandsche vereenigingen zijn te Bracht, Niederrhein, te Breyell, Duelken, Dusseldorf, Hochdahl, Hubbelrath, Kaldenkirchen, Kempen-Rhld., Kueppentz, Lobberich, M. Gladbach, Neuss, Wald, Brueggen-Rhld., Rheydt, Viersen, Grefrath, Grevenbrach.

Elberfeld. De vice-consul geeft behalve de vereeniging ‘Neerlandia’ met 93 leden te Elberfeld op Oranje-vereenigingen te Mettman en Velbert.

Er zijn 300 tot 400 Nederlanders, meest arbeiders, die, zoo mogelijk ook met hun kinderen, hun Nederlandsch karakter blijven bewaren.

Duisburg. In het gebied van dit consulaat zijn behalve 7 vrouwenvereenigingen 21 Ned. vereenigingen met ruim 1900 leden opgegeven, gevestigd te Duisburg, Duisburg-Meiderich, Homberg, Hochheide, Mülheim-Styrum, Hamborn, Rheinhausen, Duisburg-Laar, Sterkrade, Dinslaken, Oberhausen, Mülheim-Ruhr, Duisburg-Beeck, Hamborn-Marsloh.

Het doel is bij alle vrijwel gelijk en kan als volgt worden samengevat: de behartiging der stoffelijke, maatschappelijke en nationale belangen der Nederlanders; het hooghouden der Nederlandsche taal en verlevendiging van het stambewustzijn; onderlinge hulpverleening bij ziekte- en sterfgevallen.

De St. Josefsvereenigingen stellen bovendien de behartiging van de godsdienstige belangen der R.K. Nederlanders op den voorgrond.

Het aantal Nederlanders bedroeg blijkens de volkstelling in 1911: 29.370. In 1924 werd eene vluch tige telling gehouden, die uitwees, dat toen rond 15.400 Nederlanders metterwoon hier gevestigd waren. Hoewel dit laatste getal misschien niet veel vertrouwen verdient, staat toch wel vast, dat het aantal Nederlanders eene belangrijke vermindering heeft ondergaan.

[p. 153]

Hun Nederlandsch karakter blijft bewaard. Dit blijkt uit de viering van het Koninginnefeest en van het St. Nicolaasfeest, welk laatste feest echter vaak tegelijk met het Kerstfeest wordt gevierd.

Het meerendeel blijft de moedertaal spreken, zij het ook min of meer verduitscht. De werkzaamheid van den Nederlandschen Bond in Duitschland heeft een grooten invloed ten goede uitgeoefend, hetgeen o.a. blijkt op de geregeld gehouden congressen.

Bij de kinderen is de kennis der Nederlandsche taal belangrijk minder dan bij de ouders (invloed van de school en omgeving, veelal is ook de moeder Duitsche van geboorte).

Essen. In Essen, Gelsenkirchen, Osterfeld, Dorsten, Bottrop, Marl, Hattingen, Horst-Emscher, Recklinghausen en Buer is een 15-tal Nederlandsche vereenigingen gevestigd.

Het aantal Nederlanders bedraagt ruim 7000, bijna zonder uitzondering ongeschoolde arbeiders boven de mijnen, mijnwerkers, hulparbeiders in de bouw- e.a. vakken.

Zij blijven hun Nederlandsch karakter bewaren, voor zooverre zij in Nederland geboren zijn. Hierop zijn echter veel uitzonderingen. Buiten Nederland geborenen zijn anderzijds weder tot goede Nederlanders opgegroeid. Door de Duitsche vrouwen, waarmede velen gehuwd zijn, wordt in die gezinnen meestal Duitsch gesproken, hetgeen slechts in de praktijk maar gedeeltelijk mag veroordeeld worden, want de kinderen, die thuis Nederlandsch spreken, komen op de Duitsche scholen gewoonlijk in het Duitsch achteraan en dit houdt hun overgaan tegen. Gelukkig bestaat er een groot aantal echt. Nederlandsche gezinnen, ook ten aanzien van het spreken onzer taal, terwijl ook Duitsche moeders en hun kinderen, die goed Nederlandsch hebben leeren spreken, geen uitzonderingen zijn. Over het algemeen wordt het Nederlandsch slecht gesproken, vooral door de in Duitschland geboren kinderen, een gevolg van den lagen trap van ontwikkeling der massa.

Dortmund. Nederlandsche vereenigingen bestaan te Dortmund, Lünen a/d Lippe, Hagen, Hamm, Lüdenscheid, Iserlohn, Herne, Soest en Bochum.

Alle deze vereenigingen hebben ten doel, de in hun gebied wonende Nederlanders aaneen te sluiten en het stambewustzijn te versterken; buitendien zedelijken steun aan landgenooten te geven, die daarom verzoeken.

In het Consulaatsgebied Dortmund bevinden zich omstreeks 4000 ingeschreven Nederlanders.

Voornaamste beroepen: losse werklieden, landbouwarbeiders, nijverheidsarbeiders, kooplieden en andere beroepen.

De Nederlanders in dit gebied blijven vrijwel allen hun Nederlandsch karakter bewaren, waartoe juist de verschillende vereenigingen zeer hebben bijgedragen. Opmerkelijk is, dat sedert het bestaan van deze vereenigingen, die meestal in de laatste jaren werden opgericht, het gebruik van de Nederlandsche taal goede vorderingen maakte. Het nu in de vereenigingen gesproken Nederlandsch staat reeds op veel hooger peil dan vroeger. Onder elkander wordt Nederlandsch gesproken. In de families, waar de vrouw van Duitsche afkomst is, meestal Duitsch. Te Dortmund bestaat tegenwoordig een cursus voor Nederlandsche kinderen, waarin onderwijs in de Nederlandsche taal wordt gegeven.

(Slot volgt).