Neerlandia. Jaargang 29

[p. 174]

Nederland.

Paul Krüger herdacht.

Bij een komsten.

Op vele plaatsen in Nederland is op 10 October Paul Krügers honderdste geboortedag herdacht in bijeenkomsten, door muziek opgeluisterd: te Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Arnhem, Haarlem, Leeuwarden, Deventer, enz. vanwege het Alg. Ned Verbond (in vele plaatsen met medewerking van de Ned. Zuid-Afrikaansche Vereeniging); te Utrecht door een comité.

In Den Haag was de bijeenkomst in de Groote Kerk plechtig en indrukwekkend en buitengewoon druk bezocht. Onder de aanwezigen merkte men op de minister van Justitie ZEx. Mr. Dr. Schokking. de oud-minister Idenburg. vertegenwoordigers van de provincie en hooge staatslichamen. Twee koren voerden zangen uit en de heer Jac. P. Caro zong met zijn prachtige basstem Afrikaansche en andere liederen, begeleid door machtig orgelspel van den heer J.A. de Zwaan.

Ds. S.O. Los hield een rede over Paul Krüger als Christen staatsman. Hij had een groot geloof, was een ziener. Zwaar werd dat geloof beproefd. Maar het is niet beschaamd: eer hij ging sterven, wist hij, dat zijn volk van Engeland zelf regeering zou ontvangen, zei spr.

‘Paul Krüger was door zijn geloofsleven tegelijk gevreesd en bemind. De kaffers waren bang voor hem en dachten, dat hij onkwetsbaar was. Het is gebeurd, dat Kruger door de kaffer-kapiteins werd gelokt in een val met het doel hem te dooden en dat de koppen klaar stonden om zijn bloed te drinken. Maar God redde hem uit dien strik door de trouw van een van de kapiteins.
Ook bij de blanken was Krüger gevreesd.
En toch was Krüger zoo algemeen bemind, dat na de annexatie in 1878 de gouverneur Shepstone hem niet durfde gevangen zetten uit vrees voor het volk.
Onze taak en die van het Zuidafrikaansche volk is Krugers geloof na te volgen’.

De heer Ph. R. Botha deed o.a. uitkomen Krügers liefde voor zijn taal. Waar mogelijk gebruikte hij het Nederlandsch, zelfs in zijn brieven aan de Engelsche regeering.

De eerbied voor godsdienst, taal en stam vormde de kracht van zijn staatkunde.

‘Hij heeft het Afrikaansche volk aaneengesmeed en aan de verbaasde wereld getoond wat een klompje menschen van den Dietschen stam kan opofferen als het hun vrijheid geldt’.

De bijeenkomst, uitgeschreven te Arnhem door de afdeeling van het Alg. Ned. Verbond, was eveneens zeer druk bezocht. Zij werd o.a. bijgewoond door den commissaris der Koningin in Gelderland en den burgemeester van Arnhem.

Dr. M.S. Lingbeek, vroeger arts te Pretoria, hield een herdenkingsrede, waarin hij de groote lijnen aangaf van den tijd, waarin Krügers figuur zich vormde, en schetste daarna die figuur zelf.

Te Amsterdam sprak prof. dr. J.W. Pont de herdenkingsrede uit. Deze merkte op, dat men Krüger niet begrijpt wanneer men psalm 105 vs. 4 en 5 niet verstaat, die gebeiteld staat op het pas onthulde standbeeld te Pretoria. In de zekerheid van zijn roeping, vertrouwend, dat zijn volk een toekomst had, ging Krüger zijn weg. Thans brengt hem een vereenigd volk de eere, die hem toekomt. Krüger was groot als staatsman, maar bovenal was hij groot als man van karakter. Samenwerking met Cecil Rhodes, den man met groote verstandelijke gaven, wees hij af wanneer er onrechtvaardig gehandeld werd. Zijn beginselen hebben tot den ondergang geleid, doch de beginselen, die Krüger leidden, werken door. ‘Wanneer wij hem zoo zien, dan wordt zijn gestalte nog grooter. Met het Afrikaansche volk leggen wij in gedachte een krans aan zijn voeten neer. Want Paul Krüger, de groote Afrikaner, was onzer één!’

Advocaat J. Smit, hooge commissaris van de Unie van Zuid-Afrika te Londen, zeide verheugd te zijn met het Nederlandsche volk dit eeuwfeest te mogen vieren, terwijl zijn landgenooten in geheel Zuid-Afrika op dezen dag zijn saamgekomen om Paul Krügers nagedachtenis te eeren.

‘Zuid-Afrika is bezig op te bouwen een eigen volksbestaan, met een gezamenlijke geschiedenis, waar men trotsch op zal mogen zijn.
Dat is de vrucht van het werk van Krüger en van Steyn. Zij hebben de kiemen voor de volksziel gelegd, die thans opgemerkt kan worden, zoowel in de Afrikaansch als Engelsch sprekende bewoners. De dag is niet ver meer, dat heel Afrika zal hoog houden eenzelfde historie, een zelfde ideaal.’

Te Utrecht woei de Vierkleur van het hotel, waar Krüger de eerste dagen zijner ballingschap introk.

Van den Dom tintelklankten 's avonds tevoren Zuidafrikaansche en andere Dietsche liederen.

Ook hier was de Commissaris der Koningin tegenwoordig in de bijeenkomst, die dr. P.H. Ritter Jr. opende met een rede, waarin hij Paul Krüger schetste als den grooten vertegenwoordiger van den Dietschen stam, in wien de meest op den voorgrond tredende eigenschappen van het Nederlandsche ras in zijn besten tijd, te weten eenvoud, heldenmoed en godsvertrouwen, sterk waren belichaamd.

Dr. W.J. Leijds, voormalig gezant van de voormalige Zuidafrikaansche Republiek, huldigde Krüger als voorvechter der Vrijheid.

‘Als ooit iemand voor onafhankelijkheid heeft gestreden, dan was het wel hij. Van jongs af, tot hij er te gronde aan is gegaan. Doch gelukkig heeft men zijn levenswerk niet kunnen vernietigen. Wat gaande was, en nog is, in Zuid-Afrika, de geboorte en ontwikkeling van een eigen natie, dat is voornamelijk de uitkomst van zijn werk. De verdeeldheid, die een vloek is geweest onder de Boeren, heeft hij van jongs af aan bestreden, en altijd heeft hij gestreefd naar eenparige besluiten....
De geschiedenis heeft Krüger in het gelijk gesteld; en zal dat, naarmate men verder van hem afstaat, in nog meerdere mate doen. Zijn figuur is te groot voor een beschouwing van nabij; slechts op een afstand en van een hoogte af is hij in zijn geheel te overzien’.

Prof. mr. C.M.R. van Roy wees als Vlaming op de beteekenis van Krüger voor den Dietschen stam in het algemeen en voor den Vlaamschen tak daarvan, in het bijzonder.

Spr. vergeleek Krüger met Jacob van Artevelde, den grooten Gentschen leider uit de 14de eeuw. ‘Uit het volk, met mijn volk’, kan als beider leuze gelden.

De heer L. Penning, de bekende schrijver van Zuidafrikaansche verhalen, teekende Krügers ka-

[p. 175]

rakter: sterk en kloek, hoekig en stroef. Er brandde een vuur in zijn binnenste: de liefde voor zijn Afrikaansche volk.

In de bijeenkomst te Rotterdam sprak prof. R. Casimir, geestig en onderhoudend vertellend, over Oom Pauls onverschrokkenheid, leuke listigheid, zijn grootschen humor, die hem nooit verliet.

‘Een groot man is hij geweest, een moedig mensch, eenvoudig, met een innerlijke beschaving, een man van groote scherpzinnigheid en van verstand, die wijde en groote vergezichten voor zijn volk voor oogen had. Een waar en groot Christen; ondanks zijn strenge geloof, verdraagzaam, berustend, niet murmureerend, toen de zwaarste slagen hem troffen.
Is het niet merkwaardig, zei spr., dat thans, vijf en twintig jaren later, een kwart eeuw nadat het scheen of de Boerenrepublieken voor goed waren opgeslokt in het groote Britsche rijk, er een Zuidafrikaansche natie is ontstaan, sterker, dan in de dagen van Krüger en Steyn, toen Transvaal en de Vrijstaat dreigden Engelsch te worden, een volk met eigen cultuur, een eigen taal, eigen dichters, een eigen toonkunst en schilderkunst, nog maar met een lossen band aan het Britsche wereldrijk verbonden, bestuurd door Hertzog, die naast Krüger gevochten heeft.
‘Krügers figuur leert ons te gelooven in de waarde van innerlijke dingen, leert ons ook, dat zelfstandigheid, vrijheid en recht goederen zijn, die geen volk verwaarloozen mag, zonder zich zelf te schaden.’

Te Leeuwarden werd een boeiende rede van onzen eerevoorzitter dr. H.J. Kiewiet de Jonge met de grootste aandacht gevolgd. Hij deed Paul Krügers nagedachtenis herleven, zoowel voor degenen, die ‘de ongekende spanning’ van zijn tijd hebben ervaren, als voor hen, die ‘niet bewust den Boerenoorlog hebben meegeleefd’, dus voor het jonge geslacht.

Wij zagen hem als schepper van zijn volk, als strijder voor Recht door arbitrage en voor Vrijheid. Wij volgden hem als balling naar Europa. Wij beleefden den Trek en Pauls jeugd: allengs groeide hij uit tot meerdere, lichamelijk en geestelijk, zoodat hij uitsteeg boven zijn omgeving en snel de hoogste onderscheiding deelachtig werd, het Presidentschap der Republiek. In den eersten Vrijheidsoorlog was hij als staatsman misschien het grootst. Maar in de komende jaren uit de ‘Eeuw van Onrecht’ bleek daarom niet minder zijn vredelievende staatsmansschap. De oorlog kwam en de beide Republieken werden vernietigd; de overwonnenen echter zijn overwinnaars gebleven en de Boerennatie in het tegenwoordige Zuid-Afrika zal zichzelf blijven, mits het Krüger voor oogen houdt.

Het was een zeer mooie avond, die door den zang van een koor van jongedames onder leiding van mej. S. Tigler Wybrandi werd opgeluisterd.

Te Groningen deed de oud-hoogleeraar dr. P.J. Blok het groote belang van Krügers leven ook voor Nederlanders uitkomen, waarna hij Krügers persoon en den tegenwoordigen toestand van Zuid-Afrika schetste.

Tweede spreker was ds. Coolsma, die er den nadruk op legde, hoezeer het Nederlandsche volk in den Transvaalschen oorlog met zijn stamverwanten meeleefde en hoe de vrome President bovenal kracht putte uit den Bijbel.

Te Rotterdam spraken (op 12 October) prof. dr. J.W. Pont en dS.A. Dreyer (Kaapstad).

Te Haarlem hield dr. N. Mansvelt een rede.

Te Deventer is, mede voor het A.N.V., dr. M.S. Lingbeek opgetreden.

Te Laren trad de heer F.C.L. Bosman 's middags op in een bijeenkomst van schoolkinderen en 's avonds, met ds. Dreyer, in een vergadering waarbij lantarenplaatjes vertoond werden. Voorts: tentoonstelling van voorwerpen betreffende den tijd van Krüger.

Te Nieuwediep werden Krüger en zijn reis met de Gelderland door vice-admiraal C. Fock herdacht.

Torenklokken werden bespeeld te Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Haarlem, Utrecht, Arnhem, Den Bosch, Brielle, Middelburg, Alkmaar, Schiedam, Gouda, Appingedam, Nijkerk, dank zij de welwillende medewerking van de beiaardiers en de gemeentebesturen.

De Pers.

Het maandblad ‘Zuid-Afrika’ heeft Krüger in een mooi en prettig-leesbaar nummer herdacht. Kenschetsend voor de verandering van toestanden in Zuid-Afrika is hierin een afbeelding van den Prins van Wales, een krans neerleggende op het graf van den man, die den strijd op leven en dood gestreden heeft tegen Cecil Rhodes en het Britsche Rijk. Men vindt er voorts een groot aantal portretten en een afbeelding van het edele borstbeeld, naar wij meenen door den beeldhouwer Eloff, Krügers kleinzoon, gemaakt, alsook onderdeelen van het gedenkteeken, op 10 October op het Stationsplein te Pretoria onthuld: de kloeke boerenfiguren, de wacht houdende bij het beeld van den President en de prachtige vlakbeeldgroepen (basreliefs), weergevende gedenkwaardige oogenblikken in Krügers leven. Aan den beeldhouwer Anton van Wouw danken wij, dat aldus voor het aanvankelijk in het Prinsessepark geplaatste gedenkteeken een kunstvol geheel in de plaats kwam.

Belangwekkende en aardige bijdragen met herinneringen, anecdoten, varia zijn er van de heeren C. van Boeschoten, E.J. van Gorkom, B.G. Verselewel de Witt Hamer, dr. N.G. Mansvelt, dr. G.W.S. Lingbeek en een bonkig vers - bonkig als hij - van J.F.E. Celliers. Uit dit blad rijst de groote figuur weer op voor onze verbeelding met de schaduwen, die zij wierp en het licht, dat van haar uitstraalde.

Verschillende Engelsche bladen, o.a. Times en Manchester Guardian hadden op 10 October artikelen over Krüger. Dat in de Times is van Professor Basil Williams, die erkent: ‘Wij hebben hem tijdens zijn leven nooit begrepen, juist zooals hij ons nooit begreep’ (of niet wilde begrijpen? Red. Neerlandia).

Merkwaardig is deze uitlating:

‘Hij (Krüger) had in 1896 een laatste kans, zijn positie volkomen te herwinnen, toen de misdadige dwaasheid van den Raid en de politieke verdwijning van zijn voornaamsten tegenstander (Rhodes) hem alle troeven in de hand gaf. Had hij op dat oogenblik, toen de heele wereld met hem instemde, een schijn van politieke grootmoedigheid getoond en gegeven, wat Jameson en den bewoners zoo klaarblijkelijk mislukt was, hem af te dwingen, en wat al zijn meest verlichte burgers bereid waren, toe te staan, dan zou hij ongetwijfeld den Zuidafrikaanschen oorlog onmogelijk gemaakt en de onafhankelijkheid en kracht van zijn land verzekerd hebben.’

Ziehier scherp de tegenstelling geschetst tusschen de Engelsche opvatting en die van Krüger. Wie krijgt thans gelijk?

De Koning van Engeland zond bij de huldiging in Zuid-Afrika een lauwerkrans met palmtak.