Neerlandia. Jaargang 29

President Krüger te Mentone.
(Oktober 1903- Mei 1904.)
door Dr. S.O. Los.

Den 7den Oktober vertoefde President Krüger voor het laatst in Nederland. Te Utrecht stond een afzonderlijk spoorrijtuig voor hem gereed, om hem te vervoeren naar Mentone. Daarin namen bovendien plaats de heer en mevrouw F.C. Eloff met twee dochters en een zoon, de secretaris, de heer H.C. Bredell, de dokter, de heer Heymans, de lijfknecht, de heer Happé en ondergeteekende als predikant van deze kleine gemeente, daartoe welwillend afgestaan door den kerkeraad van de geref. kerk te Hilversum.

In het rijtuig was een kleine salon, waarin een tafel en stoel stonden, zoodat de President op reis zijn lektuur uit den Staten-Bijbel met kantteekeningen kon voortzetten. Deze Bijbel stond op een kleinen lessenaar en was, naar ik vernam, een geschenk van den kommandant van de Gelderland, die Krüger van Delagoabaai had afgehaald tijdens den grooten oorlog van 1899-1902.

De reis ging over Bazel, den St. Gothard, Genua, zoodat we den 9nen Oktober des avonds te Mentone aankwamen. Twee gemeubelde villa's stonden gereed om de beide gezinnen te ontvangen. Daar vierden we den volgenden dag den 78sten jaardag van den President. Zondags daarop hielden we voor 't eerst godsdienst in de huiskamer van den President, waarin het geluid van de golven, die tegen den muur van den boulevard klotsten, bij oogenblikken het geluid van den spreker overstemde. Daar zongen we met ons tienen: ‘Zijns is de zee, z' is door Zijn kracht, met al het droge voortgebracht, 't moet alles naar Zijn wetten hooren.’ En de President zong met krachtige stem mee, want hij was destijds nog vrij goed gezond; alleen voor zijn oogen stond hij onder geregelde behandeling van zijn lijfarts. Des anderen daags kwam een afvaardiging van den gemeenteraad den President verwelkomen, waarbij Dr. Heymans als tolk optrad.

De meeste dagen, die we te Mentone doorbrachten, waren verdeeld als volgt: 's Morgens kwam de President eerst met den heer Bredell samen, om zijn briefwisseling te verzorgen, Tegen elf uur kwam de predikant, die zijn kamer in de stad had, om met den President te geselsen. Na het noenmaal en een korten rusttijd deed de President soms een rijtoer, doch anders zat hij alleen en las hij in zijn Bijbel. Des avonds verzamelden zich allen in de woonkamer. Dan las de predikant voor soms uit meditaties, soms uit het boek, dat de President zelf aan den heer Bredell gedikteerd had, en dat zijn levensbeschrijving bevatte. Onder het lezen wenkte de President vaak den lezer om even daarmee op te houden; dan legde hij het hoofd achterover in zijn hoogen stoel, deed een paar korte trekjes aan zijn pijp, en begon te vertellen van dingen uit zijn leven, die hij niet had laten op teekenen. Dat waren gezellige en ook leerrijke avonden. Ze werden besloten met het zingen van een Psalmvers.

's Morgens zaten we vaak achter in den grooten tuin, die grensde aan den spoorweg. Dan zat de President in een grooten badstoel en voor hem stond zijn glas water, overdekt door een kleedje met kraaltjes

Die Nagmaal te Pretoria
Rechts de oude, links de nieuwe kerk, waar Krüger ter kerk ging.

[p. 149]

(dolly). Vaak wuifden de voorbijrijdende spoorreizigers ons toe, doch onder hen waren ook vijanden van Transvaal, want één hunner schreef

PAUL KRÜGER.
(Naar een houtsnede van Pierneef).

aan een blad in N. Amerika, dat de President zijn dagen doorbracht met kaartspelen en bierdrinken, beide dingen, waarvan hij een grooten afkeer had. De dokter achtte het noodig, dat de President een weinig wijn gebruikte, doch het kostte veel overreding en de aanhaling van Paulus' raad aan Timotheus was noodig, om den President daartoe te bewegen. Alleen de pijp behoorde tot de onmisbare genietingen van den balling. Zijn hart werd toen reeds zwak en de dokter raadde aan, het rooken te beperken tot drie pijpen daags. De President bood toen aan, het bij twee pijpen te laten; hij stopte daarop zijn pijp tweemaal ach tereen, haalde die weer uit en zeide toen: Dit is mijn rantsoen voor vandaag. Daarvan rookte hij dan een geheelen dag, elk uur gedurende een kwartier, met het horloge voor hem liggende. Dit was de politiek van de pijp.

Hoe helder het verstand van den President destijds nog was, bewijst zijn inzicht in de politiek van zijn land. Onder gouverneur Milner werden destijds Chineezen ingevoerd voor de bewerking van de goudmijnen te Johannesburg. Deze Chineezen waren de schrik der Boeren, want zij braken soms los uit de ‘compounds’ en gingen dan op de eenzame plaatsen plunderen, waarbij soms menschen werden vermoord. Bij het voorlezen van de desbetreffende telegrammen zaten we dus allen in zak en asch. Alleen de President zag nog een lichtzijde aan die droevige zaak, want bij merkte op: ‘Nou sal die kaffers vir ons mense kom werk op die plaasse.’ Ook leefde de President met Transvaal mede in al zijn lief en leed. Aan tafel bad hij elken dag voor de arme broeders en zusters, die door den oorlog van al hun goed beroofd waren. Geen brief om steun van daar bleef onbeantwoord. En in een rede door hem gehouden aan ons maal sprak hij zijn blijde hoop uit, dat het in Transvaal spoedig zou komen tot zelfregeering, waardoor het volk verlichting van den druk zou ontvangen.

Rijk aan afwisseling wras het leven van Pres. Krüger te Mentone niet. Alleen beleefden we daar een grooten storm. Huizenhooge golven sloegen over den boulevard, zoodat ik tegen een hek moest opklouteren om staan dete blijven en zelfs daar nog het water in mijn nek voelde. De President was nieuwsgierig om de verwoestingen, die de storm had aangericht, te zien en reed des anderen daags langs den boulevard om alles te bekijken. De palmen zagen er gehavend uit en de straat was als bezaaid met steenen. Ook herinner ik me een tocht naar Cannes, waar Pres. Krüger een bezoek ging brengen aan Pres. Steyn, die daar vertoefde. Bij het uitstappen uit het rijtuig, dat den President van den trein haalde, trokken de paarden even aan. De man, die den President behulpzaam was bij het uitstappen, schrek

Woonhuis van President Krüger te Pretoria (Uit Reisindrukken door Ds. H.H. Kuyper)

[p. 150]

en vreezende, dat de President zou komen te vallen, ontsnapte hem een vloekwoord in de Fransche taal. De President strafte hem terstond met een flinken kneep in het dijbeen, totdat hij beloofde het niet weer te zullen doen.

Op Nieuwsjaarsmorgen hield ik geen dienst, doch vóór den maaltijd las ik Matth. 1, het slot, en voegde daaraan enkele woorden toe. De strekking daarvan was, dat de groote bladen gewoon zijn een lijst van beroemde dooden uit het vervlogen jaar op te nemen en achter hun namen een kruis te zetten. De H. Schrift daarentegen teekent met enkele namen van dooden Israëls geheele volksgeschiedenis en eindigt met den Christus, op wiens kruis de geschiedenis uitloopt. Daarop stelde ik de vraag, of onze naam, als die op de doodenlijst van 1904 zou verschijnen, ook dienstbaar zou zijn aan Christus. De President vroeg, of allen, die in een zeker jaar waren gestorven, hetzelfde kruis achter hun naam kregen, en sprak daarop door over het onderscheid van het sterven in Christus en buiten Christus. Niemand onzer vermoedde toen, dat de naam van den President op de doodenlijst van 1904 zou voorkomen. Hij was echter bereid om heen te gaan, want hij zeide vaak: ‘Ik verwacht den Heere elken dag.’ Soms doorleefde hij zwaren geloofsstrijd, doch Gods woord bracht hem altijd weer uit de duisternis tot het licht. Vooral de woorden uit den berijmden psalm 89: ‘wie redt zijn ziel van 't graf, ai help ons als te voren, gelijk gij bij uw trouw aan David hebt gezworen’, waren hem langen tijd tot bemoediging.

Den laatsten Zondag van mijn verblijf te Mentone vierden we samen het H. Avondmaal met toestemming van mijn kerkeraad. Bij de voorbereiding dachten we, dat de President onder de preek het bewustzijn verloor; zijn oogen waren dicht en hij haalde zwaar adem. Toen ik echter ophield met spreken en de dokter hem vroeg of hem iets scheelde, gaf de President ten antwoord: ‘Neen, laat de predikant doorgaan, want het is mij zoet en zalig nabij God te wezen.’

Bij mijn afscheid gaf de President mij een getuigenis mee en een dankbetuiging voor den Hilversumschen Kerkeraad. Ook schonk hij mij zijn laatste portret, onderteekend met eigen hand. Voorts dankten we saam den Heere, dat Hij ons door elkaar den Bijbel beter had leeren kennen, den één meer theoretisch, den ander meer practisch. Daarop keerde ik in Maart 1904 terug naar Hilversum.

Na mijn vertrek werd mijn werk overgenomen door Ds. Geselle Meerburg, emer. predikant, die welwillend mijn plaats te Hilversum had vervuld tijdens mijn afwezigheid, wat het preeken en ziekenbezoek betreft. Zijn tijd was echter slechts kort; de President vertrok tegen den zomer naar Clarens en is spoedig daarna overleden. Toen zijn lijk werd overgebracht naar Den Haag en voorloopig werd bijgezet, sprak Ds. Fernhout uit Utrecht de lijkrede uit, daarbij herinnerende aan de aangename dagen, die hij te Utrecht met den President had doorgebracht tijdens diens verblijf aldaar. President Steyn legde daarop een krans op de kist, waarop geschreven stond: ‘Ik heb den goeden strijd gestreden, mijn loop voleindigd, het geloof behouden.’ Daarmee eerde hij President Krüger als een geloofsheld, en dit is zeker de beste hulde, die hem op dezen dag niet alleen door ons volk, maar bovenal door zijn eigen volk van Transvaal kan worden gebracht.