Neerlandia. Jaargang 29

[p. 25]

Amerika.

Van Hollanders in Canada.
I.

Er wordt altijd beweerd, dat de Hollanders zoo hokvast zijn, dat ze zoo moeilijk van moeders pappot kunnen scheiden.

Meestal gebruikt men deze uitdrukking om zijn afkeuring uit te spreken over het niet voldoende uitzwermen onzer landgenooten in vergelijking met Duitschers, Franschen of Engelschen.

Ik kan niet beoordeelen, of de Hollanders inderdaad hokvast zijn, hokvaster dan de vertegenwoordigers der genoemde volken.

Om dat te kunnen beoordeelen zou men over gegevens moeten beschikken, waardoor aangetoond werd, dat het aantal Nederlanders in den vreemde in verhouding tot het aantal in eigen land gering is, geringer althans dan dat der Duitschers, Engelschen of Franschen buiten de grenzen van hun land in Europa in verhouding tot het aantal, dat woont in Duitschland, Engeland of Frankrijk.

Wat ik wel weet, is, dat men in de Nieuwe Wereld Hollanders aantreft dáár, waar men allerminst verwacht had ze te zullen vinden.

Van Chubut in Zuid-Argentinië tot Neerlandia in Centraal Canada is het aantal Nederlanders en afstammelingen van Nederlanders grooter dan men denkt.

Wat zou het heerlijk zijn, als al die stamverwanten hun Nederlandsch karakter eens konden bewaren.

Dat gaat echter uiterst moeilijk.

Uit onze schooljaren herinneren wij ons nog, dat de taal het middel bij uitnemendheid is, om de afstammelingen van een volk, die zich in den vreemde hebben gevestigd, hun saamhoorigheid met de achtergeblevenen in 't moederland blijvend te doen gevoelen.

Het A.N.V. werkt dan ook met onvolprezen ijver in de richting, om het spreken, het schrijven en 't bestudeeren der Nederlandsche taal in den vreemde of in de kolonies te bevorderen.

Met dankbaarheid erken ik bij dezen de hulp door 't Verbond verleend aan de afstammelingen der Boerenkolonisten in Suriname.

Wie echter in de Nieuwe Wereld wat heeft rondgekeken, komt al heel spoedig tot de overtuiging, dat het een hopeloos werk zou zijn, om van de Nederlandsche kolonisten te vergen, dat zij de Nederlandsche taal blijven spreken en de studie van 't Spaansch of Portugeesch in Zuid-Amerika of die van 't Engelsch in Noord-Amerika en Canada maar te verwaarloozen.

Het is voor onze kolonisten van 't hoogste belang, zich zoo spoedig mogelijk de vaardigheid in spreken en schrijven van genoemde talen eigen te maken, anders loopen ze gevaar in den strijd om 't bestaan het onderspit te delven. De handhaving van 't Nederlandsch als spreek- en schrijftaal zou zijn een roeien tegen den stroom, daar zoowel de gouvernementen van Argentinië en van Brazilië als die van de Vereenigde Staten en van Canada dwingende voorschriften hebben uitgevaardigd inzake het schoolbezoek der kinderen.

Het zijn dan ook de scholen in de genoemde landen, die het meest er toe bijdragen, om onze landverhuizers in vrij korten tijd te veramerikaanschen.

De angst der Amerikanen, dat deze nationaliseering niet grondig genoeg zou plaats hebben, heeft hen er toe gebracht in zake het vrije of het bijzonder onderwijs regelingen te treffen, die men in een land als Amerika, dat prat gaat op zijn vrijheden, niet zou verwachten.

In zake de handhaving van het Nederlandsch karakter der landverhuizers is er echter nog een omstandigheid, waar m.i. te weinig aandacht aan wordt geschonken, een omstandigheid die langer haar invloed zal doen gelden dan de taal. Die omstandigheid is de godsdienst.

Eenige jaren geleden las ik te dier zake eens een opmerking, ik weet niet meer, of het was in 't Koloniale weekblad of in Neerlandia.

Een bekend persoon had een bezoek gebracht aan tal van Hollandsche nederzettingen in Amerika. 't Had hem getroffen, dat in die nederzettingen, waarin het godsdienstig karakter der kolonisten het best gehandhaafd werd, de maatschappelijke toestand over 't algemeen het best was.

Gereformeerde kerk met consistorie der nederzetting Neerlandia in Canada. Het brandhout voor den winter ligt naast het gebouw opgestapeld.

Na de ondervinding, door mij opgedaan in Canada en de Vereenigde Staten, kan ik deze opmerking niet alleen bevestigen, maar zelfs eenigermate uitbreiden, door er aan toe te voegen, dat in zulke nederzettingen het Nederlandsch karakter ook het best bewaard is gebleven.¹⁾

Het is mijn bedoeling niet deze uitspraak waar te maken voor de Hollandsche kolonisten in de Vereenigde Staten.

De bedoeling van dit artikel is alleen iets mede te deelen omtrent Hollanders in Canada, met wie ik in 't najaar van 1923 in aanraking kwam. Vanzelf zal ik dan de gelegenheid hebben, om aan te toonen, dat de bovenstaande uitspraak niet te gewaagd is.

Van bepaalde nederzettingen van Hollanders in Canada is nog weinig sprake. Wel hebben zich in den loop der jaren duizenden Nederlanders in dat uitgestrekte gebied gevestigd, maar tot de vorming van bepaalde kolonies is het maar op enkele plaatsen gekomen.

Het overgroote deel der Hollanders in Canada leeft zoo al niet verspreid, dan toch onafhankelijk van elkaar. Ieder leeft zijn eigen leven, ieder werkt op zijn eigen terrein, zonder zich veel te bekommeren om zijn landgenooten.

Zoo althans heb ik het gezien in de streken, die ik heb doorreisd. Als alles mij niet bedriegt, zal de toestand ook nog lang zoo blijven.

De landverhuizers gaan als eenlingen van hier. Zijn ze uitgezonden door de Emigratie Centrale of door de C.P.R. of C.N.R., dan gaan ze veelal naar de groote verspreid liggende boerderijen.

Noch de Emigratie Centrale, noch de genoemde Spoorwegmaatschappen doen aan eigenlijk koloniseeren. Ze helpen den landverhuizer op het paard en nu moet hij maar zien zich verder zelf te helpen.

1) In Zuid-Afrika werd het Nederlandsch mede gehandhaafd door de vele Statenbijbels. Toen deze in den Boerenoorlog voor een groot deel vernietigd of ontvreemd werden, had het Nederlandsch een belangrijken steun verloren. (N.v.d. Red.)

[p. 26]

De stichting van kolonies, onder leiding van vooraanstaande personen, zooals dat in 1846 en volgende jaren geschiedde in Noord-Amerika en zooals dat in 1845 beproefd werd in Suriname, is zeker te ouderwetsch.

In en om Toronto bijv. woont een vrij groot aantal Hollanders. Geenerlei band verbindt deze menschen. In dergelijke omstandigheden verengelschen, vercanadeezen is beter, die Nederlanders sneb. Het derde geslacht zal nauwelijks meer weten, dat grootmoeder en grootvader Hollanders waren.

Daar zal wel eens een enkele onder hen Nederlandsch blijven voelen, maar ihet gros verliest zijn afstamming uit het oog.

De landverhuizing naar Canada is nog van te jongen datum, om dit met voorbeelden aan te toonen, maar wat men in Canada nog niet ziet, dat ziet men wel in de Vereenigde Staten.

Daar zijn streken genoeg aan te wijzen, waar de landverhuizers verspreid wonen, of al wonen ze bijeen, ieder toch zijn eigen weg gaat, omdat de taalband alleen te zwak is, om ze bijeen te houden.

Geheel anders is het echter, als men komt in die streken der Vereenigde Staten, waar wel is waar de Nederlandsche taal niet meer gesproken wordt, maar waar de Nederlandsche geloofsbelijdenis nog in eere is, waar de Nederlandsche Gereformeerde kerken nog bestaan. Daar is de band met het moederland nog duidelijk merkbaar. Daar kan men dien band ook niet missen, omdat die Amerikaansche Nederlandsch Gereformeerde Kerken voeling moeten houden met de moederkerken in Nederland.

Zoo gaat het ook in Canada. Men merkt dat, als men komt uit Toronto in Winnipeg.

Daar wonen minder Hollanders dan in Toronto. Ze zijn er ook minder welvarend. Als de maatschappelijke toestand in Winnipeg wat beter wordt, dan zullen de Hollanders in deze stad langer Nederlanders blijven dan in Toronto. De Winnipegger Hollanders behooren voor een groot gedeelte tot de Gereformeerde Kerk. Evenals overal elders ging het ook hier. Toen ze twintig tot dertig huisgezinnen telden, begonnen ze aanstalten te maken, om te komen tot kerkvorming. De behoefte aan kerkelijke gemeenschap is onder de gereformeerden zoo sterk, dat ze soms eerst zorgen voor een behoorlijk kerkgebouw, voor ze hun eigen huis afwerken.

Staat de kerk er, dan begint men uit te zien naar een predikant. Gelukt het hun, al of niet met hulp van andere kerken, een predikant te krijgen, dan voelen zich die naar de wereld zoo arme menschen, o, zoo rijk. Dan heet het al gauw in hun brieven aan familieleden in 't moederland; ‘Kom maar over: we hebben al een eigen gemeente en een eigen predikant!’

En werkelijk, de zekerheid, dat ze iederen Zondag kunnen opgaan naar het bedehuis en daar Gods Woord hooren verkondigen in den zin, waarin zij dat verlangen, doet vele Hollanders eer er toe besluiten, om de groote reis naar het onbekende land te ondernemen. In dat vreemde land is toch iets, dat voor hen niet vreemd is en dat is de kerk.

Zoo ging het in Winnipeg.

Na den oorlog waren de maatschappelijke toestanden in en om Winnipeg slecht. Tal van Hollanders zagen hun inkomsten verminderen en de een na den ander trok naar Alberta of naar de Vereenigde Staten.

De meesten beschikten echter niet over het noodige geld, om naar de Staten uit te wijken. Geldgebrek noodzaakte hen te blijven, waar ze waren en er zich maar doorheen te slaan.

Maar de strijd om 't bestaan is tegenwoordig voor die menschen zwaar. Alleen zij, die in de stad een baantje kregen, bij de waterleiding, bij de gasfabriek, de electrische centrale of den reinigingsdienst of bij particulieren in 'i houtbedrijf te werk gesteld werden, die hadden een behoorlijk bestaan. Ook de tuinlui, die hun groenten in de stad brachten, hadden het niet slecht, sommige zelfs goed. De ‘homesteaders’, de boeren, hadden het hard te verantwoorden. De Hollandsche gemeente van Winnipeg ging dan ook jaar op jaar achteruit in zielental. Straks komt wellicht de tijd, dat zij geen predikant meer kunnen onderhouden; dan zullen de ouderlingen den dienst in stand houden door voorlezing van Hollandsche preeken, maar het tweede geslacht wil daar niet meer aan, omdat het moeite heeft met het verstaan der Hollandsche taal. Dan valt de Hollandsche kolonie uiteen, dan lossen de Hollandsche kolonisten zich op in de andere volken, die in Winnipeg vertegenwoordigd zijn en met hun kerk verliezen ze ook hun Nederlandsche geloofsbelijdenis, den laatsten band met het moederland.

De mogelijkheid is natuurlijk niet uitgesloten, dat de maatschappelijke toestanden daar mettertijd verbeteren. Geschiedt dat, dan zal de horizon ook voor onze stamverwanten opklaren. Misschien eer daar dan elders, omdat er reeds een kerk is.

In de provincie Saskatchewan wonen de Hollanders verspreid. De gemeente, die ze er hadden in Monarch, is door den minder gunstigen na-oorlogstoestand dermate achteruitgegaan, dat ze weinig toekomst meer heeft. Het grootste deel der leden is verhuisd naar de Vereenigde Staten.

(Slof volgt).

J.J. LEYS.