Neerlandia. Jaargang 26

Nederland.

Amsterdamsche Stoomvaart.

Geschiedenis der Amsterdamsche Stoomvaart door Dr. M.G. de Boer. Uitgegeven in opdracht der Amsterdamsche Stoomvaart Maatschappijen door Scheltema en Holkema's boekhandel. (K. Groesbeek en Paul Nijhoff.) - Amsterdam 1921.

Dat Dr. de Boer geen oogenblik geaarzeld heeft, toen hij het verzoek kreeg, om de geschiedenis der Amsterdamsche Stoomvaart, van den economischen kant beschouwd, te beschrijven, kunnen wij ons levendig voorstellen. Welk een voorrecht in die oude archieven te mogen snuffelen, en dan straks als gevolg van noesten arbeid zulk een boek op de tafel der opdrachtgeefsters te mogen neerleggen. Nog maar het eerste deel is verschenen. Het begint met een inleiding, die ons verplaatst in 1815. Een voorstel om stoomschepen voor het binnenlandsch verkeer te bezigen, gedaan door twee vreemdelingen,



die als aantrekkelijkheid meedeelden, dat deze schepen ‘tegen wind en stroom invaren met een snelheid van 5 tot 7 mijlen per uur’, vindt bij de Amsterdamsche Kamer van Koophandel geen gunstig onthaal. Paul van Vlissingen was de man, die vóór het tien jaren verder was, de Amsterdamsche Stoomvaart Maatschappij in het leven riep. Fortuinlijk is het echter nooit gegaan, althans niet vóór het midden der vorige eeuw, en toen kwam er al spoedig eene mededingster bij in de Koninklijke Nederlandsche Stoomboot Maatschappij, welker eerste jaren, tot aan de opening van het Noordzeekanaal, hierna geschetst worden. Van Vlissingen had zich toen reeds teruggetrokken, maar de eerste halve eeuw geschiedenis der Amsterdamsche scheepvaart is zijn geschiedenis, en zijne andere schepping, de ‘Koninklijke Fabriek’, de voorloopster van de Nederlandsche Fabriek (Werkspoor) en der Nederlandsche Scheepsbouwmaatschappij bleef nog jaren haar beteekenis en invloed uitoefenen, tot zij in 1871 hare betalingen moest staken. Die invloed blijkt wel heel sterk en heel eigenaardig hieruit, dat aan hare tegenwerking wordt toegeschreven de mislukking van de eerste inschrijving voor de Stoomvaart Maatschappij Nederland, eene tegenwerking, die toegeschreven zou moeten worden aan verbittering, dat de schepen dier maatschappij niet bij haar, maar in het buitenland besteld waren.

Met de geboortegeschiedenis van de vaart op Indië en van de Stoomvaart Maatschappij Nederland en hare eerste levensjaren is het vervolg van het boek gevuld. Welke Amsterdammer weet niet, dat de Oude IJgracht Prins Hendrikkade is genoemd, om de ontzaggelijke verdiensten door dien Oranjevorst voor de Amsterdamsche scheepvaart en voor de ‘Nederland’ in het bijzonder. Het doet goed nog eens uitvoerig, haast van dag tot dag, verhaald te zien, welk een machtige invloed zijn woord en daad heeft gehad op de oprichting dezer maatschappij, en om haar de uiterst moeilijke eerste levensjaren door te brengen. Aan het slot van dit deel schetst de schrijver ons die beteekenis van Prins Hendrik in eene korte samenvatting aldus: ‘Hij was het, die haar te voorschijn riep, die de richting aangaf, waarin zij

[p. 104]

zich had te ontwikkelen. Toen bij de eerste inschrijving het kapitaal niet volteekend werd, was hij de eerste om het voorbeeld te geven en aan te sporen tot een nieuwe poging, ditmaal met uitnemend gevolg bekroond. Een jaar later, toen een groote ramp de jeugdige onderneming trof en alleen krachtig vooruitstreven vergoeding kon geven aan de aandeelhouders voor de eerste verliezen, opende hij zijn beurs met een vorstelijke mildheid, die ge gewis niet hebt vergeten, al hadden wij ook het voorrecht die gelden nog bij zijn leven uit de overschotten der Maatschappij terug te betalen. Maar meer nog dan zijn materieele hulp, hoe groot die ook mocht zijn, was het zijn moreele steun, waaraan de Stoomvaart Maatschappij Nederland zoo oneindig veel verplicht is. Hij doordrong haar zijn geest van nauwgezette plichtsbetrachting, van zijne deugdelijke zeemanseigenschappen, van zijne belangstelling in het lot der zeevarenden. Steeds gebruikte hij zijnen invloed tot verkrijging van uitstekend materieel, van een corps geoefende scheepsofficieren en van een vaste aan de Maatschappij verbonden bemanning.

Hij kende de schepen en volgde ze op hunnen weg. Hij schonk ze meerendeels de namen van wie Hij vereerde en liefhad of schreef in de naamvlag Zijne levensleuze: ‘Voorwaarts’.

Inderdaad, wat zou de S.M. ‘Nederland’ geweest zijn zonder Prins Hendrik? Maar ook, wat zou Nederland zelf zonder dien grooten zoon uit het Oranjehuis thans zijn, die Nederland en Indië in meer dan een opzicht zooveel dichter bij elkaar heeft gebracht?

Het werk van Dr. de Boer, een gedenkteeken van Hollands heerlijkheid in het jongste verleden, is uitnemend geslaagd.