Neerlandia. Jaargang 24

Oost-Indië.

Door alle Vereenigingen, die zich ten doel stellen in Nederland belangstelling te wekken voor Insulinde, werd in menige vergadering de vraag overwogen:

Welke plaats heeft de kennis van de koloniën op onze Nederlandsche scholen?

Ook het Hoofdbestuur van het Algem. Nederl. Verbond hield zich vaak met die vraag bezig.

Wij zijn nu op dat gebied niet langer zonder voorlichting; er is een grondslag gelegd, waarop kan worden voortgebouwd.

In 1918 stelde het in de jongste afl. van Neerlandia besproken Comité voor Indische leergangen en lezingen eene bijzondere Commissie in om een onderzoek in te stellen. Reeds aan het einde van dat jaar bracht deze Commissie een rapport uit in zake het onderwijs in de kennis van de Nederlandsche koloniën op gymnasia, middelbare scholen en inrichtingen tot opleiding van onderwijzers hier te lande.

Het oordeel over den bestaanden toestand is niet zeer gunstig:

‘Voldoet de school aan den eisch, den jongen Nederlander het besef van zijne verantwoordelijkheid bij te brengen? Het besef wakker te roepen van de zedelijke schuld, die het vroegere tijdperk van kolonisatie ons heeft nagelaten? De Commissie moet helaas deze vragen ontkennend beantwoorden; de oorzaken daarvan meent zij te moeten zoeken in de benepen plaats, die aan de kennis van de koloniën is ingeruimd op den lesrooster der scholen en, bovenal, in het ontbreken van waarborgen, dat de personen, aan wie dit zoo hoogst gewichtige onderwijs wordt toevertrouwd, zich de voor deze taak vereischte kunde hebben weten te verwerven.’

Met de uiteenzetting van deze grondgedachten houdt het korte rapport zich achtereenvolgens bezig en handelt ook nog over de hulpmiddelen bij het bewuste onderwijs.

Haar oordeel samenvattende, komt de Commissie tot de volgende voorstellen:

1.	Het onderwijs op de gymnasia, middelbare scholen en inrichtingen tot opleiding van onderwijzers houde rekening met de beteekenis van de koloniën voor het moederland. De school doordringe de leerlingen van den plicht, die op hen, als aanstaande staatsburgers, ook rust ten opzichte van de koloniën.
2.	Aan de leervakken, bij welke in het leerplan der scholen de kennis der koloniën is ingedeeld, in het bijzonder aan de aardrijkskunde, worde eene ruimere plaats op den lesrooster toegewezen, terwijl dit onderwijs tevens zooveel mogelijk verplaatst worde naar de hoogere klassen.
3.	Het bezoeken van koloniale instellingen, musea, tentoonstellingen, enz., worde opgenomen in het leerplan der scholen. Den leerlingen worde de gelegenheid verschaft tot het bijwonen van lezingen en voordrachten over de koloniën door personen, die deze van aanschouwing of door studie hebben leeren kennen.
4.	Aan niemand worde het recht toegekend tot het geven van onderwijs betreffende de koloniën, wanneer niet de waarborgen aanwezig zijn, dat hij zich voor deze taak in voldoende mate heeft voorbereid.
5.	Aan de universiteiten dient op breeden grondslag de gelegenheid te worden geschapen tot de studie in de verschillende takken van wetenschap, die zich bezig houden met de koloniën.
6.	Men stichte een niet teklein aantal reisbeurzen, om leeraren en a.s. leeraren in de aardrijkskunde in de gelegenheid te stellen, eene reis naar en door Nederlandsch Oost- of West-Indië te maken.
7.	Men opene voor leeraren aan Nederlandsche inrichtingen van onderwijs de gelegenheid om gedurende een beperkt aantal jaren gedetacheerd te worden bij het middelbaar onderwijs in de koloniën.
8.	Het Koloniaal Instituut te Amsterdam stelle een jaarlijks terugkeerenden vacantieleergang over de koloniën in, voor leeraren aan Nederlandsche inrichtingen van onderwijs.
9.	De verspreiding van officiëele publicatiën, welke waarde bezitten voor den leeraar bij de voorbereiding zijner lessen, worde zoodanig uitgebreid, dat deze zijn te raadplegen in plaatsen, waar gymnasia, middelbare scholen of inrichtingen tot opleiding van onderwijzers zijn gevestigd.
10.	Er worde samengesteld een catalogus van leermiddelen bij het onderwijs in de kennis der koloniën.
11.	Men voorzie veelzijdiger en in ruimer mate in de behoefte aan hulpmiddelen bij het aanschouwelijk onderwijs, in het bijzonder wat betreft wandplaten, verzamelingen van koloniale ethnographica en producten, lantaarnplaten en films voor bewegende beelden. Men bevordere de uitgave van platenatlassen, leeren leesboeken over de Nederlandsche koloniën.
12.	Ten einde in plaatsen, waar geen koloniale musea gevestigd zijn, in dit gemis eenigermate te voorzien, richte men eene reizende koloniale tentoonstelling in.

Voor een deel zijn deze wenschen reeds vervuld; zullen zij alle vervuld worden? En.... zal dan het doel worden bereikt: Aankweeken van 't gevoel van verantwoordelijkheid bij den Nederlandschen staatsburger? Zal dit geen herschenschim blijken?

Voorloopig is, dunkt ons, bij den doorsneê-staatsburger daarvan òf niets òf slechts een greintje aanwezig. Men vraagt hoofdzakelijk: Zal 't mij voordeel brengen - het gaan naar Indië?

Wat het opkomend geslacht betreft, het heeft leeren rekenen. Ging men vroeger nog naar Indië, geleid door

[p. 94]

't denkbeeld: De wijde wereld in!, thans heeft de nuchtere rekenkunst de verbeeldingskracht overmeesterd. Men meent elders meer voordeel te kunnen behalen en dus... niet naar Indië; vreemdelingen nemen bij dozijnen (misschien honderdtallen) de plaatsen der Nederlandsche jongelui in^*).

Dat verantwoordelijkheidsgevoel moge - wat wij hopen - onze Regeering bezielen, de enkeling laat zich hoofdzakelijk leiden door de begeerte, zijn gezin tot welstand te brengen.

Er zal evenwel al veel gewonnen zijn voor de kennis van Indië, indien bij de aardrijkskunde- en geschiedenislessen aan de Indiën evenveel aandacht geschonken wordt als aan Nederland zelf. Op dit gebied wordt tot op den huidigen dag toe zwaar gezondigd. Men vreeze niet, dat er alweer nieuwe lesuren en leervakken bij zullen komen. Als maar bij 't onderwijs in aardrijkskunde en geschiedenis de peuterige afdaling in kleinigheden eindelijk eens plaats kon maken voor onderwijs in breede trekken en als men maar goed kan vinden niet langer de onmogelijkste landen bij de behandeling boven Insulinde te stellen.

Het onderwijs op menige school in Nederland brengt een gewoon mensch met een beetje gezond verstand tot wanhoop.

Wij nemen van het verslag, bovengenoemd, afscheid met den wensch, dat 't iets moge helpen.

Misschien zou 't niet kwaad zijn als punt 8a nog op de verlanglijst te plaatsen:

Vacantieleergang voor Kamerleden.

Daarvan zou zeker druk gebruik gemaakt worden.

's-Gr.

v.L.

*) Misschien kan later de Nederdietsche Academie te Gent ons Nederlandsch sprekende ambtenaren bezorgen, wat voor den dienst zeker zeer wenschelijk zou zijn.