Neerlandia. Jaargang 21

Vlaanderen.

Vlaamsch Leven in 't Kamp te Zeist.

I.
In de Werkschool.

Bijna drie volle jaren zijn duizenden Belgen in Nederland geïnterneerd. 't Was onverwachts gekomen, schielijk gebeurd. Men stak ze overal: te Amersfoort, Harderwijk, Gaasterland, Zwolle, Assen, Kampen, Oldebroek. Sedert zijn ze in twee kampen: Zeist-Harderwijk, ondergebracht. Ze waren aan zichzelf overgelaten, onberedderd. Allengs kwam er klaarheid in den warboel en met den tijd ontstond van alles wat. Onder dit oogpunt verdient in de allereerste plaats de ‘Werkschool’ de aandacht. Daar wordt van alles onderwezen.

Verbeeld u een uitgestrekte heide met bosschen, tegen den einder deinend in heuveltjes, dalen en boomenkruinen, grauw en groen. Middenin een licht glooiende vlakte en een door prikkeldraad omspannen omheining, langwerpig vierkant, ongeveer 1200 300 M. groot; 't kamp dat ik u voorstel. Daarin te midden in de richting der lengte Z Z.W. naar N.N.O. een breede weg met aan weerskanten eene reeks van 30 loodsen tegenover malkaar gelijkelijk gelijnd, op half getal gescheiden door 't sportplein aan de eene zijde en de bureelen der vier afdeelingen: 't beheer, aan de andere: Kamp I en II.

Een eigenaardige inrichting onder bizondere omstandigheden werkzaam in een nog meer eigenaardig midden, geboren binst en uit de verschrikkingen van den oorlog door stipte naleving van overeenkomsten getroffen onder staten, waarvan het meerendeel nu als vijand tegenover malkaar, de beschaving deukend, verdedigend, ten kamp staan.

Een militaire gemeenschap met niets van militaire doeleinden - tenzij afzonderen - slechts kennelijk aan de kleedij en 't gebrekkig legeren, en eenige Nederlandsche officieren en soldaten ter bewaking, tot handhaving van orde en tucht.

Een bonte verzameling van door 't noodlot grilligbijeen-geworpen menschen, meerendeels vaders van familie, die een leven leiden zonder troost en beter door tijdelijke vergetelheid soms zouden zijn geslagen, opdat 't lijden dan min folterend en niet zoo halstarrig kwellend zou zijn, min ingrijpend op 't gemoed, en wien men onderwijsgelegenheid biedt.

Deze gelegenheid is feitelijk iedereen gegeven. De Werkschool is niet eenzijdig, doch werkt met het ruimste doel allen voldoening te schenken. Is hij Waal, dan kan hij zijne kennis langs Franschen weg, is hij Vlaming dan in 't Nederlandsch uitbreiden en ontwikkelen.

Nu komt het wel vaak voor dat Vlamingen ingeschreven zijn op leergangen voor Walen, omdat ze 't Fransch grondig kennen en ze dan maar in 't voorbijgaan als sterkere oefening benutten. Wij mogen ook met vreugde vaststellen dat het er wel naar lijkt dat belangstelling voor 't Nederlandsch van Belgische hoogere kringen uit aangepredikt wordt. Zoo bijv. op de laatste zitting van het Bestuur der school en der leeraren trok een Belgisch officier met nadruk de aandacht van het onderwijzend personeel tot de noodzakelijkheid voor elken Belg om de twee nationale (niet meer lands-) talen grondig aan te leeren en te kennen. Hij bekende dat op dit gebied de Vlamingen een machtigen voorsprong op de Walen hebben genomen en hem behouden. De officier zou met vreugde deze laatsten tot inzicht willen zien komen

[p. 189]

en raadde den leeraren plechtig aan de belangstelling voor de Nederlandsche taal bij de Walen in 't leven te roepen, ja, stemming voor 't Vlaamsch te maken.

Dit is zeer schoon; 't staat in het teeken des tijds. Wij waardeeren deze woorden ten zeerste en beseffen dat de kennis wederzijds van Vlaamsch en Fransch bij alle Belgen de banden van broederlijkheid derwijze zal toehalen tusschen de beide rassen, die de bevolking van Belgie uitmaken, dat ze zullen onverbreekbaar zijn. Dit ook zou tevens een positieve terugkaatsing op Nederland en zijn cultuur hebben. Het wijst op een ommekeer in gebruiken en gewoonten, die eene belofte in zich kunnen dragen van heil en voorspoed voor 't vrije Vaderland; het kan zijn als het signaal tot verwezenlijking van betrachtingen, die velen zal voldoen en als een zoete balsem 't hart van een groot getal Belgen zal binnendringen.

De Werkschool telt een 140 leeraren.

Aan haar hoofd staat de bevelhebber van het Interneeringsdepôt Amersfoort-Zeist. Hem is een Nederlandsch officier toegevoegd; verder de ‘Centrale commissie voor onderwijs aan Belgen in Nederland’ en zeven (?) Belgische officieren-inspecteurs.

Er wordt onderwijs verstrekt in negen afdeelingen, die zijn: algemeene leergangen, metaal, hout, steen,

ALGEMEENE CURSUSSEN. NEDERLANDSCH BETREFFENDE VAKKEN
LEERAREN.	LEERGANG	Graad of Jaargang.	Getal uren per week.	Getal leerlingen.	AANMERKINGEN.
Casteels	Nederl. aan Vlamingen	3e graad	6	80	Geen boeken.
Van den Meersschaut	Nederl. aan Vlamingen	2e graad	3	40
Van den Meersschaut	Nederl. aan Vlamingen	2e graad	3	55
Lemmens	Nederl. aan Vlamingen	2e jaargang	3	36
Lemmens	Nederl. aan Vlamingen	2e jaargang	3	36
Roose	Nederl. aan Vlamingen	1e graad	2	130
Steenssens	Nederl. aan Vlamingen	1e graad	6	44
Steenssens	Nederl. aan Vlamingen	1e graad	6	48
Vercammen	Nederl. aan Vlamingen	-	3	15
Vercammen	Nederl. aan Vlamingen	-	3	15
Vercammen	Nederl. aan Vlamingen	1e jaargang	3	30
Quintens	Nederl. aan Vlamingen	Middelbaar	3	64
Quintens	Nederl. aan Vlamingen	Hooger	3	17
Casteels	Nederl. aan Walen	3e graad	6	20
Van den Meersschaut	Nederl. aan Walen	2e graad	2	42
Lemmens	Nederl. aan Walen	1e graad	4	60
Roose	Fransch aan Vlamingen	1e jaargang	2	130
Duchesnet	Fransch aan Vlamingen	1e graad	2	50
Duchesnet	Fransch aan Vlamingen	1e graad	2	50
Duchesnet	Fransch aan Vlamingen	2e graad	2	50
Duchesnet	Fransch aan Vlamingen	2e graad	2	50
De Backer	Engelsch aan Vlamingen	2e jaargang	2	30
Lagast	Engelsch aan Vlamingen	1e graad	2	56
Lagast	Engelsch aan Vlamingen	2e graad	4	35
Lagast	Engelsch aan Vlamingen	3e graad	2	40
Van Lerberghe	Rekenen aan Vlamingen	2e jaargang	3	45
Van Lerberghe	Rekenen aan Vlamingen	3e jaargang	3	30
Ghijs	Rekenen aan Vlamingen	1e jaargang	6	50
Van de Put	Rekenen aan Vlamingen	2e jaargang	6	40
Nadoels	Rekenen aan Vlamingen	3e jaargang	6	35
Forrest	Rekenen aan Vlamingen	1e jaargang	3	34
Forrest	Rekenen aan Vlamingen	1e jaargang	2	35
Van Lerberghe	Aardrijksk. aan Vlamingen	2e jaargang	2	15
Duchesnet	Tolwezen aan Vl. tolbeambten	-	3	30

versierende kunsten, opschik, handel, politie en landbouw. Iedere afdeeling heeft een voorzitter en een schrijver. In iederen tak waar geen leergang bestaat, noch voor Franschen, noch voor Vlaamschen, wordt er een geopend zoodra er leerlingen zich melden. Het getal leerlingen is soms zeer groot, soms zeer klein. De Werkschool heeft ongeveer 10,000 inschrijvingen op de verschillende leergangen, wat van haren bijval getuigt, te meer, daar er ten hoogste nog 6000 geïnterneerden in 't kamp zijn en er dus velen op verscheidene leergangen ingeschreven. De meeste manschappen hebben den ouderdom van dertig jaar overschreden, naderen de 40, zijn in hun jeugd weinig op school geweest en hebben des te vroeger gewroet en gezwoegd. Dus zeker wel een zeer eigenaardige, proefondervindelijke poging op zielkundig en vooral opvoedkundig gebied.

De afdeeling der algemeene leergangen mag beschouwd als voorbereidend, waar de leerlingen derwijze worden opgeleid dat ze kunnen overgaan naar eene der andere afdeelingen volgens het beroep dat ze uitoefenen of kiezen, en waar ze zich in de voor hen meest geschikte vakken degelijk bekwamen.

Het aanleeren der taal wordt bijzonderlijk verzorgd, als zijnde de sleutel tot goed begrip....

Hieronder een kleine, onvolledige tafel der inlichtingen mij door de vermelde leeraren verstrekt.

[p. 190]

Bovenstaande geeft een duidelijken kijk op den toestand en veroorlooft zich een gedachte te vormen van de noeste vlijt en den grooten moed, die er vereischt wordt vanwege volwassenen om zich uit eigen beweging aan de studie te wijden, ofschoon vele onder hen inderdaad sedert hunne interneering, ja, zelfs sedert het uitbreken van den oorlog, geen nieuws meer hebben ontvangen, noch van hunne familieleden, noch van hunne verwanten.

Hoe vaak ben ik 's winters niet door loodsen gewandeld, waar zelfs geen kachel brandt, vochtigheid heerscht en schemerlicht en daar mannen zich zag oefenen, gekleed met kapotjas, gezeten op een paar blokken hout, aaneen gekletst, grof en ruw; met verkleumde handen schreven zij aan hun schooloefeningen, prevelend dat hun lippen ervan beefden, in hun schrijfboek of lei, tot de kou hen opjoeg. Gelukkig zijn sedert dien de verwarmingsloodsen als een zekere redding tot inrichting gekomen, en het meerendeel gaat dan ook daar schuilen. Soms leeren ze in groepjes en 't gebeurt niet zelden dat zich een hunner spontaan tot voorlichter zijner gezellen aanstelt, en een herhalingsles geeft, of vaak met behulp van een nietig bordje ergens in een hoek of kant, schilderachtig tusschen bonte opeenpakkingen gehangen, gemoedelijk aan 't verklaren en uitleggen is.

Anderen houden zich onledig met eigen studie.

‘Goed doen en laten praten’, ook ‘Goed doen ter wille van het Goede’ zou men van de werkschool kunnen zeggen. En inderdaad zij heeft veel gewrocht op alle gebied; want, als men nagaat dat er geen leerboeken voor de leerlingen voorhanden zijn, en alles moet gebeuren door middel van den persoonlijken uitleg der leeraren, dan is het stellig zeker dat spijts de geringe middelen, het nut dat wordt gesticht, groot en dubbel verdienstelijk is.

Ware het dat slechts eenige uren van gelukkige vergetelheid, voor den bekommerden en beslommerden geest der ongelukkigen, der oogenblikkelijk tot doelloosheid gedoemden, had gebracht, dan nog zou de werkschool reeds als een zeer omvangrijk liefdewerk te prijzen zijn.

Jammer dat niet elke leerling in het bezit is van het kostbare boek, waar hij zoo naar hunkert; sommigen wel, zeldzame uitzonderingen.

't Algemeen Nederlandsch Verbond gaf reeds blijken van oprechte belangstelling; 't is iets, 't is niet genoeg.^1)..

Er dient nog te worden gezegd dat het korps leeraren gekozen werd onder de meest geschikte elementen der geïnterneerden zelf. In der waarheid is geen hunner, behalve één, in bezit van een diploma dat recht tot dien titel verleent. Echter is hun verdienste daarom ook des te grooter, omdat de gevergde opoffering stijgende is in gelijke verhouding tot den afstand, die hen van de bekwaamheid van den beroepsleeraar scheidt.

Laat ik besluiten met te zeggen dat er onder de geïnterneerden geen analphabeten meer zijn. Dat de afgevaardigde van de Belgische Centrale Commissie voor Onderwijs aan Belgen in Nederland de Heer O. Buysse is, stichter van de Hoogeschool van het Werk te Charleroi, vóór den oorlog Bestuurder van het technisch onderwijs en der Schoone Kunsten der stad Brussel, en dat het heele gedoe onder de hooge bescherming staat van onzen hooggeprezen Vorst, Koning Albert I, den Eerlijke.

EDMOND SCHORREMANS.

1). Onze Boeken-Commissie heeft sedert een flinke hoeveelheid boeken gezonden. Zie ook blz. 190. Red.