Neerlandia. Jaargang 21

Ingezonden.

Open brief

aan den Heer Dr. H.J. Kiewiet de Jonge.

WelEdelZeerGeleerde Heer,

In de Alg. Vergadering van Groep Nederland op 14 April j.l. is bij motie besloten, aan eene uit leden van Groepsbestuur en propaganda-commissie samengetelde commissie op te dragen, een ontwerp te maken voor de verdere werkwijze van de Groep en hare verhouding tot andere vereenigingen. Deze motie was voorgesteld door het Groepsbestuur en U dus bekend. Desniettemin hebt Gij het oorbaar geacht, in Uwe openingsrede reeds vooraf ex cathedra omtrent de aan de commissie voor te leggen onderwerpen Uw oordeel uit te spreken. De commissie moet voorstellen doen, maar Gij vertelt haar vantevoren, hoe het wezen moet. Mij komt deze Uwe houding volstrekt onjuist voor, doch ik zal haar verder onbesproken laten en mij bepalen tot één onderdeel van Uwe rede:

‘Maar er is iets, dat ook als een zeer schadelijke invloed moet worden beschouwd. Dat is, als het Verbond zich vastlegt aan een instelling waarvan de strekking slechts gedeeltelijk overeenkomt met die van het Verbond, en waarvan voor een ander deel de doeleinden en de werkmiddelen met de onze in strijd zijn. Oogenschijnlijk b.v. zou een samenwerking met een nieuwe instelling als het Nationaal Secretariaat geheel in onzen geest liggen, maar datgene wat daarvan in beginsel door ons zou kunnen worden aanvaard, moeten wij zelf doen, uitsluitend met de middelen die ons Verbond ten dienste staan; de uitvoering moeten wij toevertrouwen aan personen door ons zelf met groote nauwgezetheid gekozen. Ook hier moeten wij zorgen dat een belangrijk deel van het Verbondswerk niet overgaat op anderen, die hoe hoog staand ook en met welke voortreffelijke bedoelingen bezield, blijk hebben gegeven, niet altijd hetzelfde te beoogen, als wat voor ons Verbond volgens zijn beginselen toelaatbaar is.’

Het door U gesprokene heeft natuurlijk betrekking op het voorstel der propaganda-commissie om het

[p. 125]

Verbond het initiatief te doen nemen tot het stichten van een nationaal secretariaat. Wie heeft dit denkbeeld bestreden en de verwezenlijking ervan tegengewerkt met alle kracht? Gij zult niet ontkennen, dat Gij zelf het zijt geweest. Wij moeten ons vooral niet vastleggen aan een nieuwe instelling als het Nationaal Secretariaat, zegt Gij thans; wij moeten dit werk zelf ter hand nemen en zeer nauwgezet zijn in de keuze der personen, aan wie wij de uitvoering toevertrouwen. Het - ik neem aan onbewust - insinueerende dat in deze laatste toevoeging gelegen is, ga ik stilzwijgend voorbij. Doch ik zeg U dit: Gij weet even goed als ik, dat het thans buiten het Verbond om gestichte Nationaal Secretariaat niet zou zijn opgericht, indien Gij bereid waart geweest ertoe mede te werken om het initiatief der oprichting van het Verbond te doen uitgaan. De propagandacommissie heeft U met allen nadruk gewezen op de voordeelen, die erin gelegen zouden zijn om van het nationaal secretariaat een Verbondszaak te maken, ook op het voordeel dat dan het Verbond vrij zou zijn in de keuze der personen, en de zaak zou kunnen sturen in een richting, overeenkomende met de beginselen van het Verbond. Gij hebt ons daarop steeds geantwoord: Laat hij die het plan bedacht heeft, eerst beginnen; laat hij toonen dat het praktisch uitvoerbaar is door den grondslag te leggen. Het Groepsbestuur, meer voor het denkbeeld voelende dan Gij, verzocht U, met Mr. van de Rivière en mij in nader overleg te treden teneinde te trachten tot overeenstemming te komen. In de daartoe gehouden conferentie hebben wij alles gedaan om U te bewegen, het initiatief te willen doen nemen door het Verbond. Gij bleeft volharden bij Uw standpunt: Laat Mr. van de Rivière eerst in de praktijk de mogelijkheid bewijzen. Ziedaar wat Gij verstondt onder het plegen van overleg. Wilt Gij weten, hoe in den boezem van het Groepsbestuur hierover geoordeeld werd? Ziehier wat een der leden van dat Bestuur mij schreef:

‘De wijze waarop deze aangelegenheid door onzen Voorzitter behandeld is, had zeker niet de instemming van velen onzer. Ik weet wel zeker, dat het niet de bedoeling van een meerderheid onzer was, dat het “overleg” waartoe de Voorzitter werd aangewezen, zou bestaan in het stellen van den eisch aan Uwe Commissie om vooraf te bewijzen, dat het Nationaal Secretariaat mogelijk was; een eisch aan Uwe Commissie gesteld, die immers bij voorbaat het gansche plan tot mislukking gedoemd zou hebben.’

Zie ik wel, dan zijt Gij erin geslaagd, de zaak te doen mislukken. Intusschen heeft Mr. van de Rivière, na meer dan een jaar des wachtens moede, zelf haar aangepakt, nu het Verbond het niet deed. En thans, nu hij dat gedaan heeft en het Nationaal Secretariaat in vele opzichten een ander karakter heeft gekregen dan het geval zou zijn geweest wanneer het als instelling van het Verbond ware tot stand gekomen, komt Gij zeggen: Wij moeten ons vooral met die nieuwe instelling niet inlaten, en fier doet Gij erop volgen: Wij moeten het zelf doen en zorgen, dat niet een belangrijk deel van het Verbondswerk op anderen overgaat.

Voor wie den loop der zaak kent, is het eenvoudig verbijsterend, dat Gij, na al wat Gij gedaan hebt om de zaak te doen mislukken, den moed hebt om op deze wijze te spreken. Toch hebt Gij dit alles kunnen zeggen zonder dat ook maar één protest tegen Uwe woorden is geuit. En dit vooral is het, dat mij tot dezelfde conclusie brengt als de heer Sandberg, die mij na de eerste weinig bemoedigende samenspreking van Groepsbestuur en propagandacommissie zijne uittreding uit deze commissie berichtte met de woorden: Ik zie geen heil meer in het inspannen van krachten voor het Algemeen Nederlandsch Verbond.

Ik heb de eer te zijn, WelEdelZeerGeleerde Heer,

Hoogachtend,

Uw dw. dr.,

E. VAN KETWICH VERSCHUUR.

Amsterdam, 23 Mei 1917.

* _* *

Den Weledelgestr. Heer

Mr. Dr. E. VAN KETWICH VERSCHUUR.

Weledelgestr. Heer,

Wat er persoonlijks in Uw schrijven zou kunnen zijn - onbewuste insinuatie is een contradictio in terminis - laat ik ter zijde. In mijn verhouding tot ons Verbond heb ik bij mijn weten nooit iets anders beoogd dan uitsluitend zijn belang. Wat dat betreft kan een uiting als de Uwe mij wel pijnlijk bevreemden maar er mij minder sterk door gevoelen, doe ik niet. Ook Uwe naamlooze aanhaling uit een particulier schrijven van een Groepsbestuurslid, laat ik rusten. Ik zou U schrifturen kunnen toonen en gesprekken vermelden, die van heel wat anders getuigen. Noch het een noch het ander evenwel doet mijns inziens hier iets ter zake, evenmin als het mij bekende oordeel van den heer Sandberg. Ik laat dus aanhaling en oordeel in beider betrekkelijke waarde.

Ga ik den overigen inhoud van Uw schrijven na, dan treft mij Uw verbazing dat ik het oorbaar heb geacht in mijn openingsrede te Arnhem, ex cathedra, mijn oordeel uit te spreken omtrent vraagstukken, waarover een commissie ad hoc hare meening nog zou moeten zeggen. Volgens U heb ik aan deze commissie van te voren verteld hoe het wezen moet. Gij wilt er echter niet nader op ingaan. Ik wel, want ik ben het hierin met U geheel oneens. En ik vraag mij zelf, hoe het kan komen dat wij in onze redeneering zoo ver van elkaar afstaan. Ik zie geen andere verklaring dan dat gij U niet kunt verplaatsen naar mijn standpunt. Gij houdt voor ongeoorloofden druk, wat ik als scheidend Voorzitter onzer Groep, niet alleen dit jaar, maar ook het vorige, voor mijn plicht heb gehouden, het wijzen op mogelijkheden en gevaren voor het Verbond. In beide inleidingen heb ik getracht duidelijk aan te toonen wat de toekomst kan zijn van ons Verbond en van onze Groep in het bijzonder, en ik heb dat gedaan meen ik, hoog boven de meeningsverschillen uit, onpersoonlijk en vóór alles zonder bijbedoeling. Wanneer ik mij met volle overtuiging eerst heb verzet, daarna waarschuwend heb uitgelaten, over een overnemen door ons Verbond van een Nationaal Secretariaat, zooals ik mij dat in mijn voorstelling onmogelijk los kan denken van de opvattingen waaruit het bij den ontwerper is ontstaan - dan kan ik dat ten volle verantwoorden. En dan is mijn ‘neen’ evenzeer te eerbiedigen als Uw ‘ja’. De onderstelling dat ik daardoor aan de nog ongeboren commissie van te

[p. 126]

voren reeds heb verteld hoe het wezen moet, is van U, niet van mij. Ik zou bij voorbaat aan die commissie niet dusdanige onzelfstandigheid hebben durven toeschrijven, dat zij onvoorwaardelijk zou zweren bij het woord van den voorzitter. Dat zij desvereischt te rade zal gaan ook met diens meening, is niet onmogelijk, maar heel wat anders. Zij en na haar het Groepsbestuur, waartoe ik niet meer behoor, en na dit de Groepsvergadering, zullen ook in dezen zonder mij de verantwoordelijkheid dragen voor wat zij besluiten.

Ik kan het betreuren dat Uwe zienswijze in dit opzicht met de mijne niet samenvalt. Er is niets dat kan uitmaken wie van ons beiden op dit oogenblik voor het Verbond gelijk heeft, dan de tijd alleen. Laten wij dien afwachten. Mogelijk komt het oogenblik dat een van ons den ander nadert met de bekentenis: ik heb indertijd verkeerd gezien. Kom ik zoover, dan kunt gij er zeker van zijn dat ik het onbewimpeld zal zeggen. Natuurlijk houd ik tot blijk van tegendeel, mijn inzicht voor het juiste.

Met de meeste hoogachting,

Uw dw. dr.,

H.J. KIEWIET DE JONGE.