Neerlandia. Jaargang 21

[p. 69]

Rede van den voorzitter ter opening van de Algem. Verg. van Groep Nederland, op 14 April 1917 te Arnhem.

Toen in het begin van 1915 uw Voorzitter een herbenoeming als lid van uw Bestuur aanvaardde, geschiedde dit uit overweging dat een spoedig aanstaand gedachte statutenherziening door hem nog zou kunnen worden geleid. Weinig hebben wij toen kunnen vermoeden dat hij voor de derde maal in dezen oorlog uwe bijeenkomst zou openen, zonder dat een dergelijke herziening aan uwe goedkeuring werd onderworpen. Het is hem dan ook zeker niet euvel te duiden dat hij zich ten leste ontslagen acht van eene toezegging, die in 1915 slechts voor één jaar was bedoeld. Waar het eind van den oorlog en van de daarop volgende ontreddering van Groep België, door niemand kan worden voorzien, meent hij dat onzekere tijdstip niet langer te moeten afwachten, maar zijn plaats in uw bestuur en daarmede de leiding uwer Groep voortaan aan een ander te moeten overlaten. De vraag is echter bij hem gerezen of het niet gewenscht zou zijn, dat men althans het reglement onzer Groep ten spoedigste zoodanig wijzige, als gebleken zal zijn in het belang te wezen onzer vereeniging. Vergun hem als inleiding daarop een enkel woord.

Ons Verbond is een le end organisme, zich openbarende in de voortdurende wilsuiting van gelijkgestemden. Als al wat leeft, heeft het een verleden, heden en toekomst. Het werd geboren en zal sterven. Zijn levensduur wordt bepaald door zijn afstamming en de uitwendige invloeden. Wat bij een mensch afstamming is, zijn bij ons Verbond de overwegingen en stemmingen waaruit het is geboren, die lang daarvoor reeds zich geleidelijk hebben ontwikkeld, zonder tot uiting te komen. En wat bij een mensch de karakteraanleg is, zijn hier de beginselen. Die beginselen nu zijn goed, want zij zijn voor alle tijden. Zij zijn ruim, want zij stellen de Nederlandsche beschaving open voor alles wat van buiten goeds, het minderwaardige bij ons, kan verdringen. Zij beschouwen de natie niet als laatste verschijnsel in den ontwikkelingsgang der menschheid. Zij willen vereenigen wat op kerkelijk en staatkundig gebied verdeeld houdt. Met zulke beginselen begiftigd, kan ons Verbond een lang en nuttig leven voor zich hebben, mits de omstandigheden waaronder het opgroeit, gunstig zijn voor zijn ontwikkeling.

Onder de ongunstige omstandigheden, dus die den groei van het Verbond belemmeren of tegengaan, reken ik onevenwichtige tijden als deze, waarin stemmingen kunnen worden gewekt, leidende tot besluiten, die indruischen tegen het wezen van het Verbond. Vóór alles moet dit zich zelf gelijk blijven. Als voorbeeld noem ik het vraagstuk, dat op den duur een levenskwestie is, namelijk een eigen bezoldigd secretariaat. Jarenlang reeds is dit herhaaldelijk door mij in de verschillende besturen besproken en ook in het openbaar gezegd, dat ons Verbond zich niet naar de mate van zijn inwendige kracht kan ontwikkelen, wanneer het niet blijvend iemand aan zich verbindt, voor wien in samenwerking met den Administrateur, de Verbondsarbeid een levenstaak zal zijn geworden. Zoo iemand moet met volle overtuiging de beginselen van het Verbond aanhangen, en door zijn ontwikkeling en karakter waarborg geven voor hun zuivere toepassing. Met den Administrateur moet hij het Verbond dragen.

Dit is ook de eenige manier om op den duur een Alg. Voorzitter te vinden, want op dit oogenblik vervult die de rol van Voorzitter en van onbezoldigd eerste beambte van het kantoor. Dat dit zoo is, is een onvermijdelijk gevolg geweest van de wording en den groei van het Verbond, maar kan in de toekomst niet zoo blijven. Van niemand anders kan voortaan worden gevergd, dat hij een taak, die heel

[p. 70]

wat meer omvat dan het zuivere Verbondswerk, voor langen tijd met onvermijdelijke opoffering van tijd en levensrust vervult.

Om misverstand te voorkomen, zal ik de beide titels Secretaris en Administrateur vervangen door dien van Directeur. Volgens mijn lang gevestigde overtuiging zou ons Verbond dus twee Directeuren moeten hebben, met een voldoend kantoorpersoneel. Die twee Directeuren, die in rang volkomen gelijk zouden moeten staan, verdeelen onderling het werkterrein, in dier voege dat een van hen meer in het bijzonder Directeur voor Groep Nederland is, en de ander Directeur voor den Nederlandschen stam buiten Nederland. Zij zijn de uitvoerders van de besluiten der besturen, maar tevens ook verplicht voortdurend naar nieuwe wegen en middelen te zoeken, om de beginselen van het Verbond in de praktijk te verwezenlijken. Naast die twee Directeuren blijven Hoofd- en Groepsbesturen bestaan, met eigen Voorzitter, Secretaris en Penningmeester. Het aantal leden van het Groepsbestuur zou daarbij aanzienlijk kunnen worden ingekrompen.

Deze in hoofdzaak inderdaad onmisbare nieuwe regeling, dient te worden ingericht op volkomen zakelijke wijze. Wat aan het Verbond in dienstverband meewerkt, moet hebben rechtszekerheid en aanspraak op pensioen. Daarvoor moet geld zijn, allereerst voortkomende uit de renten van een te vormen vast kapitaal, en verder uit hetgeen Groep Nederland uit hare ontvangsten daarvoor als eerste en vaste post zal moeten afstaan. Indien op deze wijze een goed geregeld kantoor, onder waarborg van voortreffelijke leiding in den geest en naar de beginselen van het Verbond, op hechte grondslagen wordt gevestigd, dan waarborgt het een mooie en nuttige toekomst niet alleen voor het Verbond in zijn geheel, maar ook voor Nederland als hoofdgroep. Want ook het vraagstuk van Neerlandia zou dan op bevredigende wijze kunnen worden opgelost. Immers er moet eenheid blijven tusschen ons maandblad en ons uitvoerend bestuur. Zonder dat zou Neerlandia een tijdschrift worden van anderen, die hoe verdienstelijk ook, er onvermijdelijk een persoonlijk stempel op zouden drukken en op den duur het orgaan van de Verbondsleiding zouden vervreemden. Waar wij naar decentralisatie moeten trachten voorzoover het de uitvoering betreft van daartoe aangewezen besluiten, moeten wij vasthouden aan centralisatie voorzoover het de trouwe toepassing betreft van de beginselen zelf van het Verbond. In dezen oorlogstijd is gebleken hoe gevaarlijk het zou zijn geweest de centrale leiding uit handen te geven.

Tot de ongunstige invloeden dus, die den levensduur en den bloci van het Verbond ernstig zouden schaden, reken ik de losmaking van Neerlandia van de leiding. Maar er is iets anders dat ook als een zeer schadelijke invloed moet worden beschouwd. Dat is, als het Verbond zich vastlegt aan een instelling, waarvan de strekking slechts gedeeltelijk overeenkomt met die van het Verbond, en waarvan voor een ander deel de doeleinden en de werkmiddelen met de onzen in strijd zijn. Oogenschijnlijk b.v. zou eene samenwerking met een nieuwe instelling als het Nationaal Secretariaat geheel in onzen geest liggen, maar datgene wat daarvan in beginsel door ons zou kunnen worden aanvaard, moeten wij zelf doen, uitsluitend met de middelen die ons Verbond ten dienste staan; de uitvoering moeten wij toevertrouwen aan personen door ons zelf met groote nauwgezetheid gekozen. Ook hier moeten wij zorgen dat een belangrijk deel van het Verbondswerk niet overgaat op anderen, die hoe hoog staand ook en met welke voortreffelijke bedoelingen bezield, blijk hebben gegeven, niet altijd hetzelfde te beoogen, als wat voor ons Verbond volgens zijn beginselen toelaatbaar is.

Waar wij aan den eenen kant dus uiterst voorzichtig moeten zijn met aansluiting, daar kunnen wij tegenover andere vereenigingen voetstoots de samenwerking aanvaarden. En dat hebben wij reeds jarenlang gedaan. Wij werken samen onder meer met Oost en West, de N.Z.A.V., de Tucht-Unie, Onze Vloot, Coers' Liederenkoor, de Koorveeniging, Landverhuizing, Vreemdelingenverkeer, Nederlandsch Fabrikaat, het Nut, Volksweerbaarheid, Koloniale Congressen, Bureau van Handels-inlichtingen, enz. Wij zullen dat ook moeten doen met de Vereeniging tot Verbreiding van kennis over Nederland in den Vreemde. Onjuist is de bewering als zou uw Bestuur hier wederom verzuim hebben gepleegd, door zelf niet tijdig in die leemte te hebben voorzien. Dat nu en dan van buitenaf plotseling een taak wordt opgevat, die volgens zijn beginselen, ook op den weg ligt van het Verbond, zal noot te vermijden zijn en ook nooit te betreuren. Het geldt hier een vereeniging, die een rechtstreeksch gevolg is van ons Verbond, en zich tot ons heeft gewend met het verzoek om van onze organisatie voor haar eigen inrichting gebruik te maken. Zonder onzen voorbereidenden arbeid zou misschien geen harer stichters ooit op de gedachte zijn gekomen, dat hier een gewichtige nationale taak te vervullen valt. Zeer gaarne stelt het Verbond zich hier beschikbaar; in de eerste plaats toch is het er om te doen dat iets gebeurt in onzen geest, niet of het precies van onszelf uitgaat. Ons Verbond mag evenmin zich zelf zoeken als zijn leden dit mogen doen. Bovendien, wie gelooven haasten niet. De tijd zal komen dat een dergelijke vereeniging een nog nauwere aansluiting bij het Verbond zal zoeken, zooals een kleinere grensstad als het juiste oogenblik daar is, samensmelt met de metropool. Wanneer wij zorgen dat ons Verbond op streng zakelijke wijze, met degelijke werkkrachten is ingericht, en het op die wijze een gezonde toekomst waarborgen, dan kunnen wij bij voortdurende toewijding, vertrouwen hebben in de natuurlijke evolutie van ons Verbond en in zijn steeds toenemenden invloed. De oorlogstijd dien wij beleven, heeft ons duidelijker dan wij ooit hadden gedacht, voor oogen gesteld hoe oneindig veel er aan den nationalen zin en de nationale

[p. 71]

eenheid van ons volk ontbreekt. De taak van ons Verbond is zwaarder gebleken dan wij konden vermoeden.

Wij vertegenwoordigen vandaag weer Groep Nederland, maar onze gedachten gaan verder en wij denken aan het wreed en onverdiend geteisterde Vlaanderen, aan zijn mooie nu verwoeste oude steden, aan onze vele goede Vlaamsche vrienden, die onschuldig lijden, en ieder onzer doet wat hij kan om hun ellende te verzachten.

Wat er van de Vlamingen op dit oogenblik is, we weten het niet. Wie behoefte hebben om in het openbaar te zeggen dat zij het weten, weten het ook niet. Uiteengeslagen is het Vlamingdom, zonder onderling verband; het huist in zijn mannelijksten vorm aan den Yzer, maar van de strijders hooren wij slechts nu en dan enkele stemmen, die van eigen inzicht spreken of van eigen kleine omgeving, al of niet onder voorbijgaande indrukken. Wie verder in Engeland zijn, niet groepsgewijs, maar verspreid, en in de kampen in ons land en verspreid, en in de gevangenkampen van Duitschland, en wie in Belgie zijn in het bezette gebied, van die allen kunnen wij zelfs niet vermoeden hoe de geestesgesteldheid zal zijn, wanneer zij met de meest uiteenloopende ervaringen opnieuw te zamen gebotst worden in de kleine ruimte van hun Vlaanderenland. Wij kunnen ook slechts vermoeden hoe tegenover hen in het vervolg de regeerende kringen in België zullen staan, als dat weer zich zelf zal zijn. Hier echter nadert het vermoeden de persoonlijke zekerheid, dat de Vlamingen zullen krijgen wat hun goed recht is, want geen Belgische regeering zal na zooveel ernstige ervaringen de herkregen staatseenheid opnieuw in de waagschaal willen stellen van inwendige twist en tweedracht. De Vlamingen zelf zouden het niet dulden, tot welke ook der thans zich openbarende schakeeringen zij behooren Het A.N.V. kan daarbij niet anders doen dan afwachten, niet onaangedaan, allerminst onaandoenlijk; het moet afwachten zooals millioenen en millioenen menschen in hun besef van onmacht, afwachten tot deze oorlogsorkanen zijn uitgewoed. Nu reeds zijn duidelijk de teekenen waarneembaar dat latere geslachten, die de ellende niet hebben gekend van deze tijden, zullen spreken van loutering en vrijwording, die niet dan door geweldige schokken uit hun kluisters konden worden bevrijd. En wij zijn zeker dat die loutering en vrijwording het duur gekochte loon zullen zijn, ook van het Vlaamsche volk.

En onze gedachten zijn ook in Zuid-Afrika. De verhoudingen daar zijn eenvoudiger, minder samengesteld, dus gemakkelijker te overzien voor wie zijn aandacht rustig aan de gebeurtenissen daar kunnen wijden. De Hollandsch-Afrikaners staan sterker dan ooit - maar een van hen is ‘te kooi ekropen’, die het minst van allen juist in deze dagen kon worden gemist. De Kluizenaar van Onze Rust, Marthinus Theunis Steijn, heeft voor altijd zijn volk verlaten. Doch enkel wat zichtbaar was aan hem, ging heen. Hij leeft voort ook na zijn dood, in stillen luister, zoolang de Afrikaners heugenis zullen hebben aan dien edelen man, die opperste leider was in den onafhankelijkheidsoorlog en aller vertrouwde raadsman nadien. Hij is gebleven President tot zijn dood toe, niet uit voortstuwende kracht van dien eenmaal door de Vrijstaatsche burgers geschonken titel, maar omdat geen woord beter uitdrukte dat hij was gebleven het hoofd van zijn volk, in liefde en vertrouwen hooger geplaatst dan de met het hoogste gezag bekleeden. Ook wij Nederlanders en Vlamingen hebben in hem een onzer beste vrienden verloren, zoodat de geheele Nederlandsche stam in zijn dood een onherstelbaar verlies betreurt. Wij zullen hem altijd met eerbiedige en liefdevolle bewondering gedenken, en wanneer de tijden rustiger zijn geworden, zullen wij allen ook gaarne uiting geven aan het verlangen om zijne nagedachtenis een blijvende hulde te bewijzen, in al den eenvoud die hem steeds heeft gekenmerkt.