Neerlandia. Jaargang 20

Taalcommissie.

Weest Nederlanders, ook in Uw taal!

De Commissie strijdt niet tegen het gebruik van vreemde woorden en uitdrukkingen, die niet of moeilijk vertaald kunnen worden;

strijdt niet tegen het juist en verplichte gebruik van vreemde talen;

maar

wekt elken Nederlander op tot het gebruik van Nederlandsche woorden en uitdrukkingen, die in den regel even goed zijn als de vreemde, waaraan men uit achteloosheid of gemakzucht is gewoon geraakt;

wekt elken Nederlander op, om in brieven, aankondigingen, rekeningen, winkelopschriften enz. de voorkeur te geven aan het Nederlandsch.

Prof. Dr. J. Verdam, Leiden, voorzitter.

Marc. Emants, 's-Gravenhage, onder-voorz.

W.F. Gerdes Oosterbeek, 's-Gravenhage, secretaris.

Mej. Dr. C.C. van de Graft, Utrecht.

Dr. M.A. van Weel, 's-Gravenhage.

* _* *

De Commissie is bezig met de bewerking van een herzienen en veel vermeerderden tweeden druk van de ‘lijst van Nederlandsche woorden ter vervanging van op bureaux gebruikelijke vreemde termen’. Om die tweede uitgaaf zoo goed en volledig mogelijk te doen zijn is de medewerking noodig van allen, die den eersten druk ontvingen. Wij roepen met vertrouwen die medewerking in en houden ons voor opgaaf van leemten en onjuistheden dringend aanbevolen.

* _* *

Hulde aan Utrechts burgervader!

Met bizondere waardeering en ook met begrijpelijke voldoening drukken wij den omzendbrief af, dien de Burgemeester van Utrecht aan de ingezetenen van die Gemeente heeft gericht.

Utrecht, 4 Mei 1916.
De Taalcommissie, ingesteld door Groep Nederland van het Algem. Nederl. Verbond tot bevordering van het gebruik van zuiver Nederlandsch, heeft de opmerkzaamheid gevestigd op de verkeerde gewoonte, dat Nederlanders zich in winkelopschriften, ter aanduiding van hun beroep en van de bij hen verkrijgbare waren, bedienen van vreemde woorden voor allerlei zaken, die evengoed door Nederlandsche woorden kunnen worden aangeduid, en heeft veler medewerking ingeroepen tot het doen vervangen van de in een vreemde taal gestelde winkelopschriften en namen van beroepen door echt Nederlandsche.
Gaarne mijn volle instemming betuigend met het streven der Taalcommissie, omdat ik met haar meen, dat op ieder goed vaderlander de plicht rust om zijne moedertaal in eere te houden en zooveel als in zijn vermogen is hare zuiverheid te helpen handhaven, doe ik een beroep op de ingezetenen dezer Gemeente om krachtig mede te werken tot het doen verdwijnen van vorengemeld misbruik en alzoo te bewijzen dat bij hen het gevoel voor het goed recht van onze moedertaal niet ontbreekt.
Een lijstje^*) van de meest gebruikte vreemde woorden der bedoelde soort en van de Nederlandsche woorden, waardoor zij kunnen worden vervangen, is hierbij gevoegd.

De Burgemeester van Utrecht,

FOCKEMA ANDREAE.

Moge dit voortreffelijk voorbeeld navolging vinden in andere Gemeenten.

Om dit te bevorderen hebben wij, met welwillend verleende toestemming van Mr. J.P. Fockema Andreae, aan de Burgemeesters van eenige, daarvoor in aanmerking komende Gemeenten, een afdruk van den brief van hun Utrechtschen ambtgenoot gezonden, met verzoek om de ingezetenen hunner Gemeente in denzelfden geest te wijzen op het nut van het gebruik van onze eigen taal.

* _* *

*) N.l. de voorbeelder, welke de Taalcommissie in haar omzendbrief nomemt.

Nederlandsche jaarbeurs.

Het is ook daarom zoo goed, dat het juist het Hoofd van de Gemeente Utrecht is, die dezen van nationaliteitsgevoel getuigenden stap deed, nu de plannen om aldaar een Nederlandsche jaarbeurs te houden vasten vorm hebben aangenomen.

Wij kunnen ons er nu van verzekerd houden, dat ook daarbij de Nederlandsche taal in eere zal worden gehouden. Ook was het een gelukkige gedachte, om die echt nationale en veel belovende instelling niet ‘jaarmarkt’ zooals oorspronkelijk in de bedoeling lag, maar jaarbeurs te noemen, omdat daardoor de kans vermindert, dat men zal gaan spreken van messe of mis, fair, foire.

‘Messe’ vonden wij reeds boven een berichtje in de bladen. Vindt dit navolging, dan zal 't moeilijk, zoo niet onmogelijk, zijn, om dien onvaderlandschen naam er uit te krijgen.

De voorbeelden: abattoir voor slachthuis, boulevard voor strandweg, exécuteur testamentair voor uitvoerder van den laatsten wil, ofschoon geen enkel ambtelijk stuk die vreemde namen noemt, wettigen onze vrees, dat de spraakmakende gemeente ook ditmaal de voorkeur aan een vreemden naam zal willen geven. Maar, nu de naam jaarbeurs wordt - een naam, die het doel trouwens beter uitdrukt dan jaarmarkt, waarbij men onwillekeurig aan kermis denkt - hebben wij goeden moed.

* _* *

Nederlandsche winkelweek te 's-Gravenhage.

Een andere echt nationale daad, die wij met vreugde hebben begroet, was de Nederl. winkelweek van 8-13 Mei te 's-Gravenhage gehouden. Gelukkig was de deelneming, dank zij het voortvarende comité, vrij groot, als men in aanmerking neemt, dat 't hier een eerste proef gold en was de belangstelling, men kan wel zeggen algemeen.

Daartoe droeg het bezoek, dat de Koningin en de

[p. 136]

Prins aan de straten, die het best voor den dag kwamen, brachten, zeker veel bij. Jammer echter, dat men de Koningin, die zooveel voelt voor onze mooie taal, niet den aanblik heeft bespaard van opschriften en aankondigingen in vreemde taal of in vernederlandschte vreemde woorden. Laten wij hopen, dat de winkelweek het volgend jaar ook in dit opzicht verbetering toonen zal en dat de neringdoenden^*) dan meer aandacht zullen schenken aan het verzoek, dat de Taalcommissie tot alle deelnemers richtte, om zich zooveel mogelijk van de Nederl. taal te bedienen.

* _* *

*) En de bladen! Want het was rechtaf treurig zooals in enkele kranten de nationale winkelweek in met fransch en engelsch doorspekt Nederlandsch werd aangeprezen
Red.

Hoogere land-, tuin- en boschbouwschool te Wageningen.

In zijn mededeelingen van de Taalcommissie op de Groepsvergadering te Deventer (zie Neerlandia van April 1916, blz. 79) maakte de heer Fmants de opmerking, dat de bovengenoemde school brieven verzendt, waarop staat Geologisch Laboratorium der Landwirthschaftlichen Hochschule.

Naar aanleiding daarvan schreef de schrijver van de Studentenafdeeling te Wageningen ons een brief waaruit wij het volgende overnemen:

Persoonlijk heb ik den heer Van Baren, die de verzender zou moeten zijn geweest, een bezoek gebracht, teneinde hem op dit feit te wijzen en op verandering aan te dringen.
Hij deelde mij toen mede, dat door hem in Nederland nooit brieven met opschriften in het Duitsch worden gezonden, aangezien hij daar zelf zeer tegen is. Mocht dit onverhoopt toch het geval zijn geweest, dan is dit geheel en al te wijten aan vergissing. Naar Duitschland en Oostenrijk verstuurde hij vroeger ook brieven met Hollandsch opschrift. Hier is hij echter van teruggekomen, daar hem bleek, dat men in die landen niet begreep, wat die titel zeggen wil. Herhaaldelijk ontving hij brieven, waarop dan stond:
Lehrer Landbauschule,
dus zooveel als onderwijzer aan een landbouwwinterschool.
Daar hij er zeer veel prijs op stelt, dat onze hoogste leerinstelling voor land-, tuin- en boschbouw naar waarde wordt geschat in het buitenland, ging hij er toe over de opschriften in het Duitsch te plaatsen.
Dat overigens de heer Van Baren de zaak van het A.N.V. een warm hart toedraagt, blijkt b.v. uit zijn streven zuiver Hollandsche benamingen aan te wenden voor de geologie, iets waar hij zijn studenten ook op zijn colleges op wijst.

De heer Emants, in wiens handen wij den brief stelden, schrijft daarover nog:

‘Mijn rede is in hoofdzaak al twee jaar oud. Noch te Leeuwarden, noch te Dordrecht kreeg ik evenwel gelegenheid ze voor te lezen. Ofschoon ik er nu nieuwere gegevens in verwerkt heb, zijn er dus ook oudere in opgenomen. Daartoe behoort het Duitse adres van de Wageningsche school.
De briefomslag, waarop dit voorkwam, heb ik in handen gehad, maar deze schijnt in de laatste twee jaren verloren te zijn gegaan.’

Germanismen.

Ons lijstje is langzamerhand al een heele lijst geworden, maar wij blijven ons voor toezending van voorbeelden aanbevolen houden.

In dank ontvingen wij:

bemerking voor opmerking of aanmerking;

berechtigd in plaats van gerechtigd (zelfs Neerlandia bezondigde zich daaraan!);

weerbelasting voor weerbaarheidsbelasting;

schadevreugde (gelezen in O. en W.);

richtige oplossing van vraagstukken;

brandgevaarlijke sigarendroogkamer;

uitvoerbewilliging voor = vergunning;

vereeniging tot daarstelling van een algem. openb. bibliotheek enz. te Rotterdam.

* _* *

Holland op z'n best.

De heer Scharwächter te 's-Gravenhage verdoopte onlangs zijn ‘Lunchroom Sunny Home’ in Noenzaal: 't Zonnig Huisje.

* _* *

Holland op z'n malst.

Een Hagenaar brengt pijpen lak in den handel met... 's Cire nationale. En het Haagsche wapen!

Naam van een Rotterd. padvindersgroep: ‘Be prepared’. Zouden de leden dier groep dien naam goed kunnen uitspreken?

Een firma te Groningen schrijft op een zending natuurkundige leerboeken, gericht aan een Nederlander te 's-Gravenhage: Al Signor.

Te Veendam: Specialiteit in Eng. zandcake's.

Gelezen te Rotterdam: Bergplaats voor fietsen en collies.

Op het onlangs vernieuwde station te Eindhoven leest men: lampisterie (= plaats waar de lampen worden schoongemaakt), hoewel er vlak bij staat in goed Nederlandsch lampenhok.

Gelezen te 's-Gravenhage:

Head office of the Simited Siability Cy. Machinefabriek ...... formerly ...... The Hague - Soerabaya.

‘Le désir au printemps’ noemt mevr. Anna Wins een door haar getoonzette wals!

Waarom een Fransche titel voor een Nederl. muziekstuk? U behoeft u toch niet te schamen voor uw Nederl. afkomst, mevr. W.?

Te Groningen verkoopt een winkelier: kousen van ‘filles d'Ecosse’, een ander: lof de Bruxelles.

* _* *

Militaire taal.

Wij waren zoo gelukkig twee deskundige militairen als medewerkers te krijgen en hopen spoedig van hun werkzaamheid te kunnen doen blijken.

Hoewel het legerbestuur, wat de taal betreft, van goeden wille is (getuige de verandering van Recueil Mil. in Legerorders) en de voorschriften en bevelen van den laatsten tijd weinig onnoodige vreemde woorden bevatten, valt er nog heel wat te doen op het gebied van de militaire taal, vooral van de taal, die buiten de ambtelijke stukken om gebruikt wordt.

Een mooi staaltje zond ons iemand uit A'dam:

Mijn zoon kwam heden uit de kazerne met de mededeeling: we gaan morgen verhuizen naar het drassige terrein van de Entos, omdat de kazerne wordt schoongemaakt.

Hij vertelde mij, hoe dat werd bekend gemaakt:

[p. 137]

Op 't tableau’ voor Dinsdag stond: ‘delogeeren.

Niemand begreep dat - maar een snuggere landweerman schreef er met potlood bij: verkassen; toen wist iedereen het.

Nog een voorbeeld: ons heele leger noemt de beenwindsels: putties!