Neerlandia. Jaargang 20

[p. 9]

Overzicht der Groepsbestuursvergaderingen van 13 en 30 Oct. 1915.

Aanwezig op 13 October: de heer Dr. H.J. Kiewiet de Jonge, voorzitter; de dames D. Bogaert - De Stürler de Frienisberg, A.C. Veen - Brons, en de heeren A.L. van Blommestein, Marc. Emants, Mr. W.J.L. van Es, J.P.C. Hartevelt, Dr. N. Mansvelt, Mr. K.M. Phaff, Th. van Welderen Baron Rengers, Dr. J. te Winkel en C. van Son, secretaris.

Punt I. Notulen der vorige vergadering.

Deze worden met enkele redactiewijzigingen goedgekeurd.

Punt II. Ingekomen stukken en mededeelingen, o.a.:

Dankbetuiging van mej. C. Scholten te Rotterdam voor den verleenden steun voor de verspreiding van briefkaarten met Nederlandsche liederen bedrukt.

Dankbetuiging van de Afdeeling Apeldoorn voor de toelage van f 50.- ten behoeve van de militairen aldaar.

Dankbetuiging van de Vereeniging ‘Nederlandsch fabrikaat’ voor het toetreden als lid van Groep Nederland.

Mededeeling, dat aan de Afdeelingssecretarissen een overzicht van den stand van het ledental is rondgezonden met aansporing om pogingen aan te wenden het ledental te vermeerderen. Nog is gewezen op de sprekerslijst in Neerlandia.

Mededeeling van de rondzending van de lijst van vreemde woorden met vertaling ten behoeve van handelaren, bewerkt door de Vreemde-Woorden-Commissie.

Opgemerkt wordt, dat de bedoeling is: niet alleen rondzenden maar aanbeveling bij persoonlijk bezoek.

Mededeeling, dat onder de geïnterneerden thans 3 Afdeelingen zijn opgericht, n.l. Harderwijk, Amersfoort en Zeist. Er heeft drukke briefwissling plaats; men vroeg stof voor ontwikkelingsvoordrachten enz. 't Nut van het Algemeen stond op aanvraag verscheiden harer uitgaven toe.

Aanbieding van de Afdeeling Zaanstreek van een paar boekenkasten, door de Vlaamsche vluchtelingen in de Zaanstreek gemaakt, voor de bibliotheek van de geïnterneerde Vlaamsche studenten.

Schrijven van de Rotterdamsche Jongelieden-Afdeeling met verzoek om steun.

Dienaangaande wordt het volgende medegedeeld:

In 1913 werd, vooral op aanstichting van den heer Van Vooren, den verdienstelijken voorzitter der Rotterdamsche Jongelieden-Afdeeling, te Rotterdam een orgaan der Jongel.-Afdeelingen uitgegeven, tegen den zin van het Dagel. Bestuur te Dordrecht en zonder zijn verantwoordelijkheid. De jongelui meenden de kosten wel te kunnen dekken uit advertentiën. Het orgaan werd in 1914 opgeheven en de exploitatie sloot met een tekort van f 203.-, welk bedrag de Jongel.-Afdeelingen thans uit de Groepskas vragen.

Verder hebben zij in Januari ingesteld de onderscheiding van eerelid en lid van verdienste; op deze reglementswijziging vragen zij thans de goedkeuring.

Na uitvoerige gedachtenwisseling wordt met 7 tegen 4 stemmen de toelage geweigerd.

Wat de reglementswijziging betreft wordt besloten de heeren Van Blommestein, Van Es en Van Son tot Commissie van advies in reglementszaken te benoemen.

Verzoek van de Vereeniging ‘Het Nederlandsch Lied’ om de subsidie van f 50.- tot f 150.- te verhoogen; om steun te verleenen aan Coers' Liederenkoor door het werven van donateurs en door aan te dringen op het uitnoodigen voor een uitvoering, en ten slotte steun bij het verspreiden van de liederbundels.

Sommigen meenen, dat propaganda voor het Nederl. lied evengoed door andere koren kan worden bevorderd, anderen achten daarentegen Coers' Liederkoor daarvoor aangewezen, nog anderen oordeelen muziek een te internationale kunst om uitsluitend Nederlandsche liederavonden te wettigen.

Besloten wordt, dat den Afdeelingen verzocht zal worden steun te verleenen aan de Vereeniging en het Liederkoor.

De verhooging der subsidie kon met het oog op den toestand der kas niet worden ingewilligd.

Punt VI. Propaganda in de onderwijswereld.

Een lid stelt voor om van de toespraak ‘Wat wil het A.N.V.’, vroeger door Prof. Te Winkel gehouden, en als uitgave 12 van het A.N.V. verschenen. exemplaren rond te zenden aan de verschillende onderwijsinrichtingen. Er zouden een 5000 exempl. noodig zijn. De bedoeling is ze door bemiddeling der Aideelingen te doen verspreiden in onderwijskringen, om meer belangstelling voor ons streven te wekken.

De vergadering keurt goed, de benoodigde exempl. te doen drukken.

Punt VII. Verbetering van klokkespellen in ons land.

Een der leden deelt mede, dat Jef. Denijn, de vermaarde beiaardier uit Mechelen, op het oogenblik in ons land te Arnhem verblijft.

Te Arnhem, waar veel in de richting van het Verbond gewerkt wordt, heeft de heer Loosjes zijn denkbeelden uiteengezet omtrent de verbetering van klokkenspellen in Nederland, welke onder leiding van den heer Denijn zouden kunnen geschieden. Spr. stelt drie vragen:

1^o. Is het mogelijk mede te werken om in verschillende steden zoo mogelijk de wijze van bespelen te doen wijzigen en technische verbeteringen, die daarvoor noodig zijn, te doen aanbrengen?

In Arnhem is reeds een fonds bijeen om het volgend jaar de noodige verbeteringen aan te brengen. Het is gewenscht, dat andere gemeenten er ook aandacht aan schenken; onze Afdeelingen kunnen hiertoe medewerken en aangeschreven worden.

2^o. Is het mogelijk den heer Denijn een tegemoetkoming te verschaffen in de reiskosten om de verschillende steden, waarheen hij genoodigd wordt, te bezoeken? Spr. acht een som van f 50.- als bijdrage van het Verbond voldoende. De rest kan van andere zijden komen.

3^o. vraagt spr. of het Verbond zou willen medewerken om, nu deze zaak aan de orde is, het volk in te lichten omtrent de geschiedenis en de beteekenis ervan. Zoowel de heer Loosjes als de heer Van der Ven te Arnhem hebben een studie van dit onderwerp gemaakt. De laatste heeft materiaal verzameld voor een voordracht met lichtbeelden en alles dienaangaande nagegaan van het jaar 1200 af. De Afdeelingen zouden den heer Van der Ven kunnen uitnoodigen, bijv. in samenwerking met de Vereenigingen voor Vreemdelingenverkeer.

De vergadering keurt goed, dat de Afdeelingen aangeschreven zullen worden. Een bedrag van f 50.- voor steun aan den heer Denijn wordt door de vergadering goedgekeurd.

[p. 10]

Punt III. Het bezoek van den voorzitter aan Interneeringskampen en

Punt IV. De Vlaamsche Stamdag op Zaterdag 16 Oct. te 's-Gravenhage.

Een lid brengt in het algemeen hulde aan het verslag betreffende de interneeringskampen. Toch is de zaak z.i. te mooi voorgesteld. De behandeling van van den Stamdag had niets te maken (in een rapport) met het bezoek aan de kampen. Spr. is overtuigd, dat de voorzitter ook veel deed voor den Vlamingendag, zooals bleek op de vergadering van 12 Juli. De voorzitter heeft eigenmachig den Stamdag afgelast volgens het rapport en volgens bericht uit Den Haag gaat deze dag nu toch door. Spr. vraagt nu, wat moet onze houding tegenover de Vlamingen zijn nu er den laatsten tijd zooveel onder de Vlamingen is gebeurd? De Vlamingen hebben z.i. niets van hun Regeering te verwachten, alles duldt er op, dat de Regeering de woorden van Rogier in toepassing wil brengen, dat ten behoeve van België het Vlaamsche volk uitgeroeid moet worden; en na den oorlog zal er een entente Franco-Belge ontstaan. Alleen door de Vlaamsche belangen voor te staan, wekken we al verdenking bij de Belgische Regeering maar door uit voorzichtigheid niets te doen, verliest het Verbond de achting van het publiek. We toonen geen sympathie voor de Vlamingen en houden ons overal buiten. Dan moeten we ook niet beweren de stambelangen te kunnen en te willen behartigen.

Een tweede spreker kan gedeeltelijk medegaan met het gesprokene. Ook spr. wil kleur bekennen; maar voor België. We hadden partij moeten kiezen zoodra Duitschland de neutraliteit schond van het Belgische broedervolk. Het is nu ongelukkig, dat er Vlamingen zijn die het heel goed met de Duitschers kunnen vinden.

Een paar leden verwijten het Dagel. Bestuur, dat het den Stamdag heeft uitgesteld, en er nu meer een liedjesmiddag dan een bijeenkomst met sprekers van verschillende richting van heeft gemaakt.

Een ander lid meent, dat op deze wijze de oude kwestie van de neutraliteit weer wordt binnengehaald; de bijeenkomst zou geen Stamdag maar een Poolsche Landdag worden. Er zijn twee partijen, en spr. kan niet inzien hoe die tot eensgezindheid zijn te brengen. De verhouding tot Nederland wordt geheel genegeerd; de Vlamingen moeten zich zelf redden.

Weer een ander lid acht de scheuring een gevolg van de organisatie van het Verbond. De algemeene voorzitter mag niet handelen buiten verantwoordelijkheid van de Vlaamsche Groep. Moet nu het Verbond neutraal zijn? De Staat alleen is neutraal, personen en vereenigingen moeten zich alleen buiten de strafwet houden. De Regeering kan zeggen: er bestaat geen volkenrecht meer, zooals blijkt uit het optreden van Engeland tegen den neutralen handel; en de Regeering kan dan zeggen ‘wij krijgen er last mee, dus zwijgt’, maar zoolang dat niet gebeurt, zijn we vrij in ons doen en laten. Tot nog toe was het Verbond bang voor een berisping en deze houding van het Hoofdbestuur brengt ook Groep Nederland in gevaar.

De eerste spr. over dit punt acht het hoog noodig bij de herziening van de Statuten alle stambelangen uit het programma te schrappen, want zoodra een verwant volk in gevaar komt, blijkt het. dat we niet kunnen helpen wegens de voorzichtigheid.

De voorzitter wijst er op, dat de dingen die men ziet, beheerscht worden door de dingen die men niet ziet. Ook persoonlijk zou spr. dikwijls heel anders willen handelen, dan hij als voorzitter verplicht is te doen. Al het thans gesprokene komt er op neer, dat men de houding, tegenover de Vlamingen aangenomen, niet goedkeurt. Maar de buitenstaanders zouden zelf hun eigen denkbeelden ook niet ten uitvoer kunnen brengen, als ze alles wisten. De Vlamingen zijn in de meest vijandige kampen verdeeld, en bijeenbrengen is niet mogelijk. Het geval is, dat in deze dagen de Hollanders weer hun parmantigheid luchten, die hun in Zuid-Afrika zooveel kwaad heeft gedaan. Zij weten het beter dan de menschen zelf wie het aangaat: Spr. stelt zich op het standpunt, dat de Vlamingen hun veeten onderling moeten uitvechten, zonder onze inmenging.

De zaak is: we zijn nu eenigszins ingegroeid in den toestand die nu reeds meer dan een jaar voortduurt; velen onzer hebben nu durf gekregen, ze hunkeren naar inmenging; heel anders dan in het begin van den oorlog. Dat moeten zij weten. Maar het Verbond mag zijn ingeslagen weg niet verlaten en moet na den oorlog zijn zooals het vóór den oorlog was, boven alle verdeeldheid verheven.

Wat den Vlaamschen dag betreft, met goedkeuring van het Groepsbestuur zelf hebben de Afdeeling Den Haag en spr. alles met eenige Vlamingen besproken. Toen dezen er een politieke betooging van wilden maken moest spr. met alle kracht optreden. Ten slotte zou alleen over stambelangen gesproken worden. Alles scheen in orde, toen de zwenking van de Vlaamsche Stem plaats had. Den Haag wilde het plan echter niet opgeven; wordt het nu een mislukking, aan wien de schuld? Zeker niet aan de leiding, die het voorstel voor een Stamdag onmiddellijk overnam, getracht heeft het in de gegeven omstandigheden zoo goed mogelijk te doen slagen, maar ten slotte machteloos kwam te staan tegenover de ontredderde toestanden onder de Vlamingen zelf. Het is zeer onbillijk in dezen den weinig bevredigenden uitslag te wijten aan de leiding van Groep Nederland of aan het Hoofdbestuur.

Enkele leden zouden het niets erg vinden als de sprekers op de bedoelde bijeenkomst elkaar in het haar vlogen, de gemoederen uiten zich dan eens.

De tweede spreker kan niet nalaten mede te deelen, dat hij, vroeger in de oppositie zijnde, thans tot de meerderheid behoort, omdat hij bemerkt heeft, dat de voorzitter van zeer veel de schuld krijgt, waarvoor eigenlijk het geheele Hoofdbestuur aansprakelijk was.

Een lid geeft nog in overweging als de Stamdag onmogelijk blijkt, de Vlamingen gelegenheid te geven zich in Neerlandia te uiten.

Na nog een uitvoerige gedachtenwisseling, waarin voor en tegen de omzichtigheid van de leiding in het A.N.V. wordt gesproken, besluit de vergadering de Haagsche bijeenkomst op 16 Oct. te laten doorgaan en in een mededeeling aan de bladen te doen uitkomen, dat ze geen Stamdag zal zijn.

* _* *

Aanwezig op 30 October: de heer Marc. Emants, onder-voorzitter; de dames E. Baelde, D. Bogaert-De Stürler de Frienisberg, Dr. C.C. van de Graft, A.C. Veen-Brons, en de heeren A.L. van Blommestein, Dr. F. Buitenrust Hettema, J.P.C. Hartevelt, Dr. N. Mansvelt. Mr. K.M. Phaff, N.J. Roelfsema, penningmeester, Prof. Mr. A.A.H. Struycken, Prof. Dr. J. te Winkel en C. van Son, secretaris.

De heer Emants leidt de vergadering.

Punt I. Notulen der vorige vergadering.

Deze worden met verschillende wijzigingen goedgekeurd.

[p. 11]

Punt II. Ingekomen stukken en mededeelingen, o.a.:

Schrijven van den heer Van Everdingen, dat hij ontslag neemt als bestuurslid wegens gezondheidsredenen.

Op voorstel van den voorzitter wordt besloten den heer Van Everdingen dank te zeggen voor alles wat hij als bestuurslid voor het Verbond deed en hem het beste te wenschen voor zijn gezondheid.

Dankbetuiging van den heer Denijn voor de ondersteuning ten bate van zijn reis.

Schrijven van den voorzitter, dat hij ontslag neemt als voorzitter en lid van het Groepsbestuur.

De voorzitter der vergadering deelt mede, dat het voorgevallene in de vorige vergadering daartoe aanleiding heeft gegeven. Het Dagel. Bestuur heeft onmiddellijk na ontvangst van dien brief vergaderd en een schrijven tot den voorzitter gericht om hem te bewegen op zijn besluit terug te komen, om in het belang van het Verbond, althans nu niet af te treden, vooral omdat er geen conflict tusschen voorzitter en Groepsbestuur bestaat en de voorzitter op de vorige vergadering de meerderheid aan zijn zijde zou hebben gehad, indien het tot stemmen ware gekomen.

Het antwoord daarop was een brief van den voorzitter om opheldering over eenige bestuursaangelegenheden van inwendigen aard.

Na uiteenzetting van het geschil door den waarn. voorzitter en na uitvoerige gedachtenwisseling wordt besloten den voorzitter te melden, dat er blijkens de gehouden besprekingen geen reden voor hem bestaat om af te treden en de vergadering hem dus verzoekt op zijn besluit terug te komen.

Punt III. De wenschelijkheid van het doen van een voorstel aan het Hoofdbestuur om de Vlamingen gelegenheid te geven zich uit te spreken.

Sommige leden meenen, dat wij ons buiten de Vlamingenkwestie moeten houden; omdat we hier in Nederland geen juist begrip hebben van den toestand in Vlaanderen.

De secretaris deelt mede, dat met betrekking tot deze zaak juist een schrijven van den heer Loosjes is ingekomen. Schr. verzoekt een aantal exempl. van dit schrijven aan de bestuursleden rond te deelen, hetgeen geschiedt.

Enkele leden zijn tegen het doen van een voorstel aan het Hoofdbestuur, daar de Groep deze zaak alleen voor haar rekening kan nemen, n.l.: het beleggen van een vergadering, waarop de Vlamingen, en misschien ook Afrikaners uitgenoodigd worden, en enkele sprekers een onderwerp zullen behandelen.

Andere leden oordeelen het een zaak van het Hoofdbestuur.

Een lid merkt op, dat het Verbond een monarchaal, of als men wil een oligarchisch bestuur heeft; maar velen verlangen nu een democratisch bestuur: de kracht moet van de leden in de Afdeelingen uitgaan, en voor eenheid van actie is het slechts iammer, dat algemeene vergaderingen haast niet mogelijk zijn, zoodat het Hoofdbestuur daardoor nu een veel grooter verantwoordelijkheid heeft dan noodig en gewenscht is. Deze spreker oordeelt ook dat, daar het Vlaamsche Groepsbestuur op het oogenblik lam geslagen is, alleen het Nederlandsch Groepsbestuur kan handelen en daarom had spr. zich voorgesteld, dat in de eerste plaats Nederlanders op den Vlamingendag hun standpunt uiteen zouden zetten.

In de nu volgende gedachtenwisseling komen de vragen ter sprake, of het mogelijk zal blijken sprekers van de fel tegenover elkaar staande Vlaamsche richtingen bijeen te krijgen, of de politiek er buiten zal kunnen worden geliouden en of het Verbond in den strijd der Vlamingen onderling neutraal heeft te blijven, dan wel partij moet kiezen.

De meeningen blijken zeer verdeeld.

Bij stemming wordt beslist, dat de zaak van den zoogenaamden Stamdag aan het Hoofdbestuur zal worden overgelaten (7 voor, 6 tegen, 1 blanco).

De heer Struycken stelt de volgende motie voor:

‘De vergadering
van oordeel, dat het A.N.V. zich niet onzijdig mag houden ten opzichte van de verschillende richtingen, die zich onder de Vlamingen in deze tijden doen kennen,
verklaart, dat zij afkeurt iedere richting, die niet gedurende den oorlog aan het streven tot het herstel van de Belgische zelfstandigheid, ieder ander streven ondergeschikt maakt.’

Volgens spr. mag geen Vlaming een anderen eisch stellen. Het herstel van België is noodzakelijk zoowel voor de Vlamingen, als ook om Nederland voor ondergang te behoeden. Ieder Vlaming die het herstel en de eenheid van België ondermijnt, brengt niet alleen zijn eigen zaak, maar ook Nederland in gevaar.

Enkele leden wijzen op het Fransch gevaar en gevoelen veel voor de redeneering van menig Vlaming: ‘mijn Regeering stuurde me steeds met een kluitje in het riet, daar is dus niet veel van te verwachten; we vragen tegemoetkoming, maar de Regeering is Latijnscher dan ooit, en de Walen zijn scherper dan ooit.’

Een lid merkt nog op, dat het de plicht van het Hoofdbestuur is te kiezen hoe we tegenover de Vlamingen staan moeten. Hoe kunnen de Vlamingen vertrouwen en moed putten uit de houding van het Hoofdbestuur als het niets doet. Wij moeten de Vlamingen waarschuwen om niet eenzijdig te zijn, hen wijzen op het gevaar van Duitsche opslorping. Maar we moeten met de Vlamingen onze stem verheffen tegenover de Belgische Regeering, opdat den Vlamingen recht zal geschieden en de oude toestanden van vóór den oorlog niet meer worden bestendigd.

Een ander lid waarschuwt daarvoor; volgens hem is het neutrale Nederl, standpunt het juiste; door ons bij een der Vlaamsche stroomingen aan te sluiten loopen we gevaar dat tal van leden zullen bedanken. We moeten in zooverre neutraal blijven dat we alle Vlaamsche partijen gelegenheid geven zich te uiten.

Nadat nog verschillende leden hun meening hebben kenbaar gemaakt, wordt de motie-Struycken verworpen met 10 stemmen tegen, 3 voor en 1 blanco.

Omtrent de vraag om ook Afrikaners op den Stamdag toe te laten, wordt besloten ze wel toe te laten (7 voor, 6 tegen en 1 blanco).

Tenslotte wordt het volgende voorstel met 11 tegen 3 stemmen aangenomen:

‘Het Hoofdbestuur uit te noodigen onder zijn leiding een Stamdag te houden, waarop de leden van het Verbond omtrent de grondvragen der Vlaamse en Zuid-Afrikaanse kwesties zullen worden ingelicht, in de eerste plaats door Nederlanders en voorts zoveel mogelik door vertegenwoordigers der verschillende richtingen in Vlaanderen en Zuid-Afrika, zonder dat het Verbond daarbij partij kiest.’

Punt IV. Verslag betreffende de interneeringskampen.

Een der leden oordeelt, dat het verslag zeer optimistisch is. De steller grondt zijn rapport op een aantal gegevens en zijn ervaring, doch deze is maar van 3 dagen. Daartegenover stelt spr., dat het Algemeene Comité voor de geïnterneerden ondervinding van een jaar heeft.

[p. 12]

Opgemerkt wordt, dat uit het rapport blijkt, dat er wel grieven zijn, maar dat men overdrijft. Van Nederlandsche zijde doet men zijn best aan de grieven tegemoet te komen.

Daar de steller van het verslag niet aanwezig is, wordt deze zaak niet verder behandeld.

Punt V. Het optreden der Utrechtsche Studenten-Afdeeling.

Een lid wijst er op, dat de bestuursleden geen uiteenzetting hebben gekregen.

Spr. vraagt met welk recht het Hoofdbestuur zich rechtstreeks tot de Afdeeling wendde. Het had zich tot het Groepsbestuur moeten wenden, en deze had dan de Afdeeling kunnen aanspreken. Het Hoofdbestuur bemoeit zich ook niet met de Belgische Afdeelingen. Verder zijn er geen officieele inlichtingen gevraagd omtrent bedoeling enz. aan die Afdeeling; hoe kan het Hoofdbestuur zonder dit tegen die Afdeeling optreden. Van een politieke strekking is in het telegram niets te lezen.

Opgemerkt wordt, dat officieele inlichtingen niet noodig waren, het telegram had in de bladen gestaan, er kon dus zoo over geoordeeld worden Een Afdeeling mag zich volgens het Groepsreglement, art. 31, niet rechtstreeks tot de Regeering of een ander openbaar lichaam wenden.

Nog wordt medegedeeld, dat, volgens verkregen inlichtingen, men in de Belgische Regeeringskringen onaangenaam gestemd was.

Eenige leden vragen of het doel een terechtwijzing als van het Hoofdbestuur wettigde.

Een lid spreekt beslist tegen, dat het telegram onschuldig was Het Hoofdbestuur keurde eenstemmig het optreden van het Dagel. Bestuur goed.

Punt VI. Data voor de Algemeene Vergaderingen.

Na eenige gedachtenwisseling wordt in beginsel besloten één Algemeene Groepsvergadering te beleggen uitsluitend ter bespreking van de Statutenwiiziging en de gewone Algemeene Jaarvergadering in Maart te doen plaats hebben.

Aan het Dagel. Bestuur wordt overgelaten de data te regelen.

Ten slotte wordt de heer Mr. J.F. Hijmans, die het Verbond tot heden vertegenwoordigde in het Cen traal Bureau voor Vreemdelingenverkeer, als zoodanig benoemd in de fusie die tusschen genoemde Vereeniging en de Vereeniging voor Vreemdelingenverkeer is tot stand gekomen.